پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : وجعلنا من الماء كل شي حي در ميان منابع طبيعي ،آب به دليل وابستگي حيات بشري به آن، از اهميت خاصي برخوردار است و جزء اصلي محيط زيست به حساب مي آيد.

تمام تمدنهاي بشري در كنار آب شكل گرفته و توسعه يافته اند.يعني حيات بشري به آب بستگي تام دارد. به قول معروف ” آب يعني آباداني”.متني كه در ادامه خواهد آمد تحقيقي است از وضعيت آب در ايران در مقايسه با ميانگين جهاني. كه توسط متخصصان امر صورت گرفته است.

در اين متن در خصوص نحوه استفاده از آب و دانستن ارزش آب جداگانه بحثي نشده است. اما انتظار اين است كه پس از اطلاع از وضعيت آبهاي زمين و علي الخصوص وضعيت آب در ايران و در منطقه ، حداقل اندكي تفكر كرده و خود باب صرفه جوئي را باز و روشهاي درست،صحيح و به جا مصرف كردن آب را انجام داده و الگوي بهينه مصرف آب را در خانواده هايمان نهادينه كنيم.فراموش نكنيم كه صرفه جوئي كردن كم مصرف كردن نيست بلكه صحيح مصرف كردن است.
برآورد شده است كره زمين مجموعاً حدود 1386 ميليون كيلو متر مكعب آب داشته باشد. در عين حال ، بيش از 96.5 درصد از آبهاي كره زمين در درياها و اقيانوسها قرارداردكه به دليل شور بودن قابل استفاده براي مصارف معمول نيست . و فقط 3.5 درصد از آبهاي موجود روي كره زمين كيفيت مناسب داشته و قابل استفاده براي شرب،صنعت و توليد محصولات كشاورزي مي باشد.همچنين حدود 69.9 درصد منابع آب شيرين در يخچالهاي طبيعي و برف هاي دايمي ،30 درصد به صورت آبهاي زير زميني و 0132/0 درصد در درياچه ها و رودخانه ها وجود دارند.
همانطور كه آمارها و اطلاعات نشان مي دهد،كشور ايران در كمربند خشك و نيمه خشك كره زمين قرار گرفته است.به دليل عرض جغرافيائي بالا ،دوري از منابع آب بزرگ مثل درياها و اقيانوسها و وجود رشته كوه ها ي زاگرس و البرز،تنوع اقليمي زيادي ديده مي شودو بخش اعظم قسمت مركزي ايران بارندگي سالانه دارد.
بطور كلي،متوسط بارندگي سالانه در ايران رقمي بين 240 تا 252 ميليمتر است.(رقم 240 براي دوره اي با خشكسالي متعدد و 252 براي دوره هاي پر بارانتر است.)با مقايسه متوسط بارندگي سالانه قاره آسيا (731 ميلي متر)و بارندگي سالانه كره زمين (865ميليمتر)متوجه مي شويم كه بارندگي سالانه ايران كمتر از يك سوم بارندگي كره زمين استو بدين لحاظ آب اهميت فوق العاده اي در اين منطقه از كره زمين دارد.اگر رقم 252 ميلي متر را در سطح كشور ايران (1648000كيلومتر مربع) ضرب كنيم سالانه حدود 413 ميليارد متر مكعب بارندگي خواهيم داشت.حدود 296 ميليارد متر مكعب از بارندگيها به صورت تبخير و تعرق از دسترس خارج مي شود.25 ميليارد متر مكعب در دشتها نفوذ مي كند و 92 ميليارد مترمكعب هم به صورت جريانهاي سطحي در مي آيد. اگر اعداد 25 و 92 ميليارد متر مكعب را با ميزان آبي كه از طريق رودخانه هاي مرزي وارد كشور مي شود(به طور متوسط 13 ميليارد متر مكعب)جمع كنيم ،130ميليارد متر مكعب آب تجديد پذير (يا آب قابل دسترس)را خواهيم  داشت.اگر عدد 130 را تقسيم بر جمعيت فعلي ايران (77 ميليون نفر) كنيم ، عدد 1688 متر مكعب به عنوان سرانه سالانه آب تجديد پذير محاسبه مي شود.
در حال حاضر با توجه به آمارها و شاخصهاي متعدد ما با بحران آب دست وپنجه نرم مي كنيم . تازه بايد به اين نكته توجه كنيم كه ميزان آب ورودي از رودخانه هاي مرزي در سالهاي خشكسالي كمتر از 13 ميليارد متر مكعب خواهد بود، و كشوري هاي همسايه ايران نيز سعي در استحصال هرچه بيشتر آب از اين رودخانه دارند.دردوره هاي خشكسالي ، ميزان بارندگي سالانه از رقم 252 ميليمتر هم كمتر خواهد شد و در ضمن با افزايش جمعيت كشور ، عدد سرانه منابع آب تجديد پذير كمتر از 1688 خواهد شد.
در مجموع ، يك جمع بندي كوچك در اينجا لازم است كه با افزايش جمعيت،كاهش آبهاي ورودي و كم شدن بارندگي سالانه ، وضعيت بحران آب كشور از آنچه كه تصور مي شود و خيم تر مي شود. آيا براي مواجهه با اين بحران آمادگي لازم را داريم و به فكر راهكارهاي مناسب هستيم.
اجازه دهيد كمي هم درباره مصارف آب صحبت كنيم تا ببينيم كدام بخش از جامعه بيشترين مصرف آب را دارد.طبق آمار،سالانه حدود 90 ميليارد متر مكعب برداشت آب(از منابع سطحي و زير زميني)داريم  كه حدوداً 70 درصد آن از منابع زير زميني و 30 درصد آن از منابع سطحي است.از اين حجم آب ، حدود 92 درصد (83 ميليارد متر مكعب)در بخش كشاورزي ،6 درصد(5.5 ميليارد متر مكعب ) در بخش شرب و بهداشت و 2 درصد (1.5 ميليارد متر مكعب )در بخش صنعت و معدن استفاده مي شود.در حاليكه متوسط جهاني اين سه مورد به ترتيب 70 ،10 و 20 درصد است.

اما روز به روز از سهم آب كشاورزي كم شده و به آب موجود به مصارف شرب و صنعت اختصاص داده مي شود.در هرحال ، ملاحظه مي شودكه بخش عمده مصرف آب در ايران براي آبياري حدود 8 ميليون هكتار زمينهاي زراعي است. نتيجه اين برداشت بي رويه از منابع آب عبارتست از : تخليه آبخوان ها ،پائين رفتن سطح آب هاي زري زميني،عميق تر شدن چاه ها ،شور شدن آب چاه ها ،خشكانيدن رودخانه ها ،خشكانيدن درياچه ها ، خشكانيدن قناتها و مخروب شدن آنها.

به طور كلي،مهمترين عوامل تاثير گذار بر تقاضاي آب عبارتند از رشد جمعيت ،رشد اقتصادي،مصرفف سرانه انرژي،توسعه فن آوريهاي نوين ،تغيير كاربري اراضي،آگاهي هاي زيست محيطي ،تغيير پارامتر هاي اقليمي و برنامه هاي دولت براي تامين ،توزيع و مديريت كيفي آب و استفاده از منابع نا متعارف آب (نظير فاضلابها و آبهاي شور).راه حل هاي متنوع و متفاوتي توسط افراد و سازمانهاي مختلف در سطح مملكت براي مديريت كم آبي ارائه شده استكه اهم آنها عبارتند از : افزايش راندمان كاربرد در تمام سيستمهاي آبياري ،كاشت ارقامي از گياهان كه آب كمتري مصرف مي كنند،سرمايه گذاري بيشتر در امور آبياري و بهبود وضعيت انتقال آبها، توسعه كشتهاي گلخانه اي ،استفاده از آبهاي نا متعارف ،مديريت تقاضا و تحويل حجمي آب ،جلوگيري از حفر چاه هاي غير مجاز ،استفاده از مفهوم آب مجازي ، برقراري تجارت آب ، كاهش نقش دولت در واگذاري امور به سازمانها و مشاركتهاي مردمي و بهره برداران اصلي ،استفاده از نتايج تحقيقات كاربردي ،بررسي دقيق تر طرحهاي انتقال بين حوضه اي آب ،صيانت از جنگلها و مراتع و جلوگيري از فرسايش خاك،اجراي طرحهاي بيابان زدائي،آموزش علمي بهره برداران،مديريت يكپارچه و حوضه اي آب و….
اگر اين پيشنهادهاي دلسوزانه محققان و دست اندركاران امور آب جدي گرفته نشودو هركس هرچه قدر آب بخواهد برداشت كندو به هر طريقي كه خود صلاح مي داند آنرا مصرف كند، ديري نخواهد پائيد كه مشكلات اين بخش چون كلافي سر در گم و غير قابل حل جلوه خواهند كرد .كه پيش درآمد آنها در حال روئيت است.

بايد يادمان باشدكه آيندگان هم به آب سالم و بهداشتي و به اندازه ضرور نياز دارند.