پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: زبان، ابزار دقیق برای بیان نیست. در گذر زمان برای پوشش ضعف زبان طبیعی انسان، نوشتار و بیان فنی مفاهیم بوجود آمد. گاهی از بیان یک جمله، چندین برداشت مختلف انجام می شود. هر اندازه ساده سازی در بیان انجام گردد، برداشت ها مختلف کاهش می یابد. جمله های کوتاه و ساده به نوعی می توانند ضعف زبان را پوشش دهند. در این نوشتار سعی می کنم از نگاه جغرافیای طبیعی ( زمین ریخت شناسی) یک بیان ساده از مسیر پیشنهادی جاده کنار گذر شهر پاوه داشته باشم.

راه و جاده ‏سازی یک نیاز اساسی در جهان معاصر است، اصولا هر جاده که ساخته می شود یک مکان  به مکانی دیگر وصل می شود؛ همزمان با آن، صدها ارتباط زیستی قطع می شود. طبیعت با خودش یک زبان دقیق و فنی دارد. واژه ها این زبان را بایستی کشف نمود. انسان مدرن در تلاش بوده است این زبان فنی و دقیق طبیعت را به زبان ساختگی ( انگلیسی، آلمانی، فرانسه، فارسی و …) ترجمه کند. در این ارتباط تخصص ها و رشته های مختلف علمی و فنی ایجاد شدند.

هر کدام از این رشته های علمی و فنی، زبان و بیان ویژه خود را دارند. میزان درک و فهم هر رشته علمی از طبیعت لزوما همان نیست که در طبیعت جاری است. روندها و توالی پدیده ها در آزمایشگاه طبیعت نهفته شده است. یکی از این روندها و توالی ها گرمایش و سرمایش هوا می باشد. آثار آن در کوهستان ها بسیار شدید بوده است. دامنه های رو به شمال در فصل سرد سال، به علت آفتابگیری کمتر  بسیار سردتر از دامنه های رو به جنوب هستند. برای درک این روندها و توالی ها به یک درک و زبان همه جانبه نگر نیاز می باشد، معمولا در برخی  رشته های علمی دیدگاه مورچه ای حاکم است؛ در نگاه مورچه ای به این روند های طبیعی پدیده ها کمتر توجه می شود، مقیاس زمانی کارشان حداکثر یک ساله تا چند سال است( عمر پروژه ها در ایران شاهدی برای مدعاست؛ بعد از چند سال معایب و مخاطراتش آشکارتر شده اند). در مدیریت محیط و سرزمین با نگاه به رونده ها و توالی پدیده ها نیازها را بایستی برآورد کرد. نگاه عقابی ( نگاه از بالا) در تخصص های مهندسی که تنها راه حلشان بتن، میلگرد و ماشین آلات نامناسب احداث جاده است؛ وجود ندارد.

جدال مهندسی در ایران با طبیعت به نقاط بحرانی و برگشت ناپذیر رسیده است، مهندسان و طراحان در انتخاب هاشان سود و منفعت شرکت ها و تجارتخانه شان، اولویت نخست است. نتیجه این بازرگانی غیر متوازن افزایش فرسایش خاک، زمین لغزش، ریزش های سنگی، گسیختگی روابط پنهان و آشکار طبیعت و زیستگاههای آبی و خاکی بوده است.

جاده یک نیاز است، اما به معیار های انتخاب مسیر بهینه، نیاز دارد؛ مسیر بهینه، مسیری است که در درجه نخست کمترین ناپایداری محیطی را ایجاد نماید. جاده برای یک زمان طولانی ساخته می شود. اگر نیاز اقتصادی اولویت نخست مسیر جاده باشد؛ بایستی بسیار نگران شد. نگرانی از این جهت که بار دیگر محیط زیست قربانی نگاه مورچه و سودجایانه طراحان و مجریان جاده خواهد شد. از دیدگاه پایداری و مدیریت محیط مسیر جاده کنار گذر شهر پاوه، کاملا اشتباه به نظر می رسد:

۱- دامنه شمالی کوهستان هاتشگاه از نظر زمین ریخت شناسی بسیار نامنظم است. صخره ها و برونزدگی های سنگی و پرتگاهی شواهد بارز این نوع دامنه می باشند. تخریب و حجم خاک و سنگ بسیار بالاست.

۲- از نظر اقلیمی در فصول سرد سال بسیار مخاطره آمیز است. این دامنه در زمستان بسیار سرد، مرطوب و برف گیر است. روز های با دمای زیر صفر در این دامنه شمالی قابل توجه است( اگر گزارش هواشناسی این جاده موجود باشد نقد جدی بر آن خواهم نوشت).

۲-۱- ذوب برف و یخبندان مجدد یک عنصر مخاطره آمیز در طراحی جاده می باشد.

۲-۲- اگر چه در نگاه مورچه میزان برف و یخبندان در سال های آماری بر اساس داده های ایستگاه هواشناسی کاهش یافته است، اما روندها زبان دیگری دارند.

۲-۳- با بریدگی شیب و ایجاد ترانشه در سطح دامنه شیب دار نه تنها جریان گلی و سنگی بلکه بهمن های برفی تحریک می شوند. همین اتفاق در جاده کوهستانی هم اکنون وجود دارد. نگهداری این نوع مسیر ها نه تنها اقتصادی نیست بلکه خسارت زا خواهند بود.

۳- دامنه شمالی کوهستان هاتشگاه یک ذخیرگاه طبیعی( گیاهی و جانوری) است، حفاظت از اینها قانونا به عهده ادارات تخصصی است، اما بر اساس اصل پنجاه ام قانون اساسی، حفاظت و نگهداری از محیط زیست وظیفه تک تک مردم است.

۴- به علت تغییرات دمایی و رطوبتی در طول سال جانوران برای تامین نیازهایشان، بین طبقات ارتفاعی کوهستان در رفت و آمد هستند، بسیار بعید می دانم مهندسان مشاور و طراح پروژه،  به این نیازهای زیستی توجه کرده باشند.

۵- معمولا دامنه آفتابگیر، مسیر بسیار مناسب برای عبور جاده است؛ دامنه آفتابگیر کوه هاتشگاه ( دوله خره) به نسبت دامنه شمالی آن، مخاطرات اقلیمی و هواشناسی کمتری دارد.

۶- با تونلی دامنه جنوبی به شمالی متصل می شود،  یعنی اگرجاده از گردنه شمشیر و در مسیر روستاهای مزیدی و ساتیاری احداث گردد و در مناسبترین نقطه با تونلی به پل پیشنهاد شده و تونل تپه کوله متصل شود؛ به نظر بهینه ترین مسیر باشد.

۷- اگر بنا بر احداث تونل باشد مثل کشورهای کوهستانی و پیشرفته و دقیق از جمله سویس در اروپای مرکزی آنوقت است می توان به نیت بانیان این کنار گذر شهر پاوه اعتماد کرد. چرا تجربه و توان مهندسی در تونل سازی برای انتقال آب به طول دهها کیلومتر وجود دارد. در پروژه انتقال آب سیروان به منطقه گرمسیری اجرا شد.

۸- تعجب در این است جاده و تخریب کوهستان در حوضه بالادست سد هیروی انجام می شود. حجم بالای رسوب و بار معلق این جاده سازی نه تنها به باغات و روستاهای پایین دست، آسیب می رساند بلکه رسوبات ریز دانه آن برای مخزن سده یاد شده در بالا مخاطره ساز است!!! وزارت نیرو چگونه معارض چنین عملیات تخریب و خاکبرداری نشده است. اگر جاده بر مسیر دامنه جنوبی احداث گردد مخاطرات ذکر شده در این بند به حداقل می رسد.