پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: هورامان سرزمینی کوهستانی پرفراز و نشیب است، از گذشته  بسیار دور میراث دار  باغات بی همتا بوده است. چهره فرهنگی -طبیعی باغ های آبی سبب شده، خشونت ناهمواری  آن، ملایم شود. اندیشه خلاقانه و نوآورانه هورامانی ها در پیکار با تنگنای های طبیعی ( زمین ناهموار، کمبود خاک)  پیروز شده است. باغ پلکانی یک چهره فرهنگی – طبیعی است، که در آن دانش های بومی فراوان نهفته دارد. جا داشت برای نکوداشت و توسعه  آن هنرستان و دانشگاه می ساختیم، افسوس که امروزه وارون آن مشاهده می شود، گلوی باغات را برای بقای شهر می فشاریم.

باغ داری پلکانی هورامان شگفتی آور است اگر نگویم بی همتاست، اما شایسته واژه یادگار روزگاران است.ماندگاری انسان در هورامان و به یادگار نهادن دانش بومی خود، با اندیشه پاک و همت والای مردمان نیک این سرزمین کسب شده است. حاصل این مبارزه مهار طبیعت و نیروی خشن ناهمواری است، جلوه آن را در دیواره های خشکه چین و پلکانی شاهد هستیم؛ بالینی برای آرامش گرفتن خاک و آب شده است. تا در آن درختان ریشه دوانی  کنند.

یقین دارم اندیشه هورامانی برای چیره شدن بر طبیعت از پشتوانه بزرگی برخوردار بوده است که می توانست برای گشایش از گره های امروزی مان بکار گرفته می شد. افسوس که در مدرسه و دانشگاه و سازمانها سرگرم یادگیری، آموزش و اجرای روش و فنونی هستیم که نتیجه آن آشفتگی زیستگاه ها و هدر رفت سرمایه های انسانی بوده است. خدمتی در خور میراث  فرهنگی – طبیعی باغ داری هورامان نکرده ایم.

هورامان بویژه پاوه شایسته تبدیل به قطب باغ داری و توجه ویژه به دانش های بومی  است. سازگاری با محیط و مهار آن جز با اندیشه و خلاقیت امکان پذیر نیست.  آنچنان که در گذشته این سرزمین تجربه شده می توانست کامل تر و دقیق تر می شد.

 شواهد این خلاقیتها را  گزینشی و فشرده  بیان می کنم:

۱-  معماری باغ های پلکانی و دیواره های خشک چین سنگی از نظر طول همتای” دیوار چین” است.

۲- دیوار چین را برای مقابله با هجوم قوم وحشی ساختند؛ دیوار های پلکانی باغات برای مهار آب و خاک ساخته شده اند.

۳- برداشت آب از رودخانه و چشمه در روزگاری خبری از ماشین و ابزار نبود. نام نهرها با واژه باستانی همچون “نهر جولیان” و “نهر پشته” و … نشان از یادگار فرهنگی هورامان است.

۴- گزینش مناسب گونه های درختی سازگاری با اقلیم و کمبود آب نشان از دانش بومی والا هورامان بوده است. گونه های با نیاز آبی متناسب با محیط.

۵- تنظیم قواعد آبیاری و ایجاد” سه ر وه زن”ها.

این روزگار پایدار دانش بومی هورامان با هجوم آشفتگی های فکری عصر نوین اداری در ایران مصون نماند. آن سازگاری با محیط جایش را کم کم به گونه های درختی  با نیاز آبی بالا داد‌. افسوس تازیانه گرمایش جهانی هوا این روزها نیز  بر تن زخمی باغات نواخته شده است.گلوی تشنه آنها به پاس گسترش بی رویه شهر و تدابیر نادرست برای تامین آب از چاههای بالادست چشمه های تامین کننده آب برای شهر پاوه خشک تر شده است.

افسوس و افسوس! بجای این که پاوه و اورامان قطب باغ داری می شد، قطب گردشگری شده است. در این تنگنای کم آبی مهمانان ناخوانده بر سفره آبی هورامان جز افزایش تنش آبی و زیست محیطی آفرینشی در پی نخواهد داشت. در کوتاه  مدت ممکن حال برخی را خوش کند. اما پایداری محیطی را تهدید می نماید.

در این شرایط سخت زیست محیطی حقوق اکولوژی رودخانه، چشمه ها و باغات را، فدای توسعه طلبی و زیاده خواهی آب شرب مردم شده است. نیک می دانم اگر اندیشه ناب هورامانی زنده شود، برای رهایی از این تنگناهای محیطی راه حل های غیر از حفر چاه و بتن می داشت.نعل وارونه برنامه زدگی  و پیش و پس کردن اولویت ها به “روز مرگی”   باغات هورامان  و بویژه اطراف شهر پاوه منجر شده است!

شایسته است بجای توجه به بوم گردی و صرف اعتبارات هنگفت نگاه اکولوژیک و درست به باغات آبی هورامان و بویژه اطراف شهر پاوه داشته باشیم. رفیق نیمه راه نباشیم. بیش از یک دهه بار سنگین ساخت سد داریان بر جاده و خیابان های پاوه تحمیل شد، اما دریغا در تخصیص آب سد که حق طبیعی هورامان است، باغات هورامان بهره ای ندارد.حالا که آب سد داریان نه برای شرب شهری و نه برای باغات منطقه استفاده نمی شود! بگذارید شهر و دهکده های گردشگری ( با در نظر گرفتن سهم مردم ) در نزدیکی سد داریان ساخته شوند. تا بار گران مهمانان ناخوانده بیشتر از این بر منابع آب شهر و روستاها و محیط زیست  منطقه فشار نیاورد.

مدیریت منابع آب و باغات شامل این قول می شود:” گاری را جلو اسب بسته اند” نه گاری حرکت می کند و نه اسب آزاد می شود.

این مطلب ادامه دار است.