پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : در سال ۱۳۵۳ جنت مکان “حاج هدایت اله شیانی” رحمت خدا بر او باد؛ در مجلس ترحیم یکی از نزدیکان اینجانب که در مسجد حضرت عبداله آن زمان در پاوه منعقد شده بود رو به حاضرین کرد و گفت: برادران همه میدانیم که روزگار دگرگون شده ؛ همانگونه که شئون زندگی تغییر کرده است ماهم بایستی تا آنجائیکه امکان پذیر است . راه و رسم و نحوه ی تشیع جنازه و خاک سپاری را اصلاح نمائیم. همچنانکه میدانیم در این زمان مردم اکثراً کارمند دولت بوده و نمی توانند ساعت ها وقت خود را در مراسم کفن و دفن اموات سپری نمایند اصلا اجازه ی این کار را به آنها نمیدهند. بهتر آن است که ما همیشه در قبرستان چند دهنه قبر آماده داشته باشیم که هم کار سریعتر انجام گیرد و هم مردم بتوانند به تکلیف خود عمل نمایند. میدانیم که درآن زمان وسایل رفاهی مثل امروز نبود که جنازه را با آمبولانس به غسالخانه و از آنجا به قبرستان حمل نمایند. یا بشود از وسایل مکانیکی برای انجام بعضی کارها بهره گرفت .

آن زمان جنازه را در میان تابوت های چوبی که وزن هریک چند برابر وزن جنازه بود ، روی دوش افراد اول به غسالخانه و سپس به یکی از قبرستان های پاوه با مشقت زیاد حمل میکردند . برای کندن قبر شاید حدود ۴ تا ۵ ساعت وقت لازم بود . اگر تابستان بود مردم زیر گرمای سوزان آفتاب و اگر زمستان بود زیر برف و باران بدون اینکه کار خاصی انجام دهند. در اطراف جوانانی که مشغول کندن قبر بودند در اطراف آنها پرسه می زدند . ضمناً اگر فردی در شب فوت میکرد جنازه را درمسجد گذاشته ؛نزدیکان فرد متوفی همراه جنازه در مسجد می ماندند که پس از روشن شدن هوا شروع به کار نمایند.

آوردن سنگ برای دیوارهای میانی و بیرونی قبر در فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری خود یکی از معضلات اصلی بود و پیشنهاد مرحوم حاج هدایت همچون اکثر وقایع دگرگون ساز زندگی بلافاصله ۲ گروه موافق و مخالف بخود گرفت. گروه موافق جوانان بودند و گروه مخالف اکثرا پیران و سالخوردگان که در رأس آنان مرحوم ماموستا (کاکه ملا)علیه رحمه بود و استدلال میکرد که این کار باعث میشود که مردم رغبت خود را برای همراهی جنازه از دست بدهند.

درمیان طرفداران پیشنهاد جوانان داوطلب با تعیین چند نفر برای جمع آوری کمک های مردمی جهت تامین دستمزد کارگران اقدام .تا آنجا که ذهن بنده بخاطر دارد یکی از این افراد مرحوم اسداله گلشنی بود که هر چند گاه یکبار در گوشه شرقی میدان مولوی دستمالی پهن میکرد تا مردم کمک های نقدی خود را درآن بریزند که بیشتر اوقات با نیش زبان و ریشخند رهگذران مواجه می شد. به هرصورت این کار کج دار و مریز ادامه یافت تا وقوع جنگ تحمیلی که علاوه بر کسانی که بصورت عادی فوت میکردند ؛ کثرت شهدا اهمیت پیشنهاد مرحوم حاج هدایت را ثابت نمود.

اکنون پاوه از جهت سهولت در کار کفن و دفن اموات زبان زد خاص و عام است. چنانکه میدانیم در جاهای دیگر هزینه خاکسپاری و خرید قبر و ایجاد امکانات تدفین برای صاحبان عزا به میلیون ها می رسد در حالیکه در پاوه هزینه ای از این جهت به خانواده معزا تحمیل نمیشود.زیرا همه آن با جمع آوری کمک های مردمی تامین میشود. البته بایستی صادقانه اذعان نمود که انجام چنین کار دشوار و طاقت فرسایی بدون گذشت و ایستادگی عده ای از جمله تشویق و ترغیب و پیگیری امام جمعه محترم حاج ماموستا ملا قادر قادری و هم چنین تلاش بی وقفه و عاری از هیاهوی دنیوی هیأت امنای قبرستان که در رأس آنان جناب حاج محمد رشید حسامی و برادر فعال و باگذشت آقای مهدی عبدی دوام و بقای کار را تضمین کرده است.

آنچه بنده می دانم عده ای افراد مخلص مخصوصا جوانان با غیرت که عده آنها به بالای ۳۰ نفر می رسد، در هر ساعت از شبانه روز با دریافت یک پیام با هر وسیله ممکن (پیاده یا ماشین) خود را به محل رسانیده آستین ها را بالا زده مرد و مردانه و بدون توقع به دور از تبلیغات امروزی این مهم را به انجام می رسانند. بنده می خواستم که اسامی تک تک آن افراد را در اینجا ذکر نمایم اما عده ای از آنان بزرگوارانه گفتند مبادا در آوردن نام انان تقدم یا تاخر رخ دهد که این کار جفای بزرگ و نابخشودنی در حق این جمع بی ریا خواهد بود و اینک جادارد از مرحوم علامه ماموسا ملا (محمد زاهد ضیائی) رحمه الله علیه ذکر خیری به عمل آید در حدود دهه های ۳۰ هرگاه فردی فوت میکرد جنازه را درمیان تابوت روی دوش افراد برای تدفین حمل میکردند خدا میداند چقدر کار مشکلی بود .

گروه دراویش دف زنان و با ذکر صلوات پیشاپیش در حرکت بودند بعد از دفن جنازه و بازگشت مردان ؛ زنان شیون کنان برسر قبرها حاضر ؛ و باکشیدن ناخن بر سرو صورت که کاری غیرشرعی و به دور از شئون اسلامی و انسانی بود؛ بدعتی نامعقول را بنا نهاد بودند. مرحوم حاج ماموستا ضیائی بسیار اهتمام می ورزید که از این کار جلوگیری نمایند اما کو گوش شنوا ؛. حتی یکبار به یاد دارم که ایشان با وجود اینکه در شأن و مقام او نبود و شاید یک نوع تنزل شأن هم بوده باشد بی پروا از همه سرزنش ها ،با سنگ به زنانی که درحال رفتن به گورستان بودند حمله ور و آنچنان در این کار جدیت و ایستادگی نمود که با همت ایشان این رسم غیرشرعی و اخلاقی و بی بنیاد ریشه کن گردید.

حدود ۲۰ سال پیش هرگاه کسی فوت میکرد بستگان متوفی بمدت ۳ روز در مسجد محله خود به عزا نشسته که کاری غیر ضروری و بیهوده ای به نظر میرسید به این دلیل آخر ، در پاوه ی آن زمان در یک نصف روز همه مردم در مجلس ترحیم حضور می یافتند دیگر لزومی به ۳ روز مجلس ترحیم نبود و معنایی نداشت.

این کار نیز با توصیه و همت علما اصلاح و به یک روز تقلیل یافت که کاری شایسته بنظر میرسد البته هنوز یک نقص و کاری ضروری باقی مانده است، امیدوارم با توصیه علما و بزرگان این نقیصه هم برطرف شود و آن هم رفتن مردم شبها به خانه صاحبان عزا می باشد. در حالیکه در همان روزی که مجلس ترحیم برقرار است، شاید این فرد ۲ بار به مسجد رفته و به صاحبان عزا حضورا تسلیت گفته و دیگر مراجعه ۳ باره چه مفهومی دارد.

بیشتر مراسمات مجلس ختم پاوه در مسجد شهدا که بر روی خیابان اصلی واقع است منعقد میشود ؛ این محل با توجه به ترافیک سنگین پاوه در روزهای عادی ؛ تا چه رسد به روزهایی که مراسم ترحیم در مسجد در حال برگزاری باشد بسیار مشکل زا و احتیاج فوری به چاره اندیشی دارد . امید است دست اندر کاران امر برای این معضل هم چاره ای بیابند. پاوه در اصل دارای ۲ قبرستان است .

یکی در شرق نزدیک مسجد جامع (معروف به مرقد حاجی) قسمتی از زمین این قبرستان از سوی ورثه ی مرحوم کدخدا حاتم پدربزرگ آقایان حاتمی(سرده) فی سبیل الله به گورستان اهدا شده است و قبرستان دیگر ارمگاه ملا مقصود در غرب شهر در نزدیک غسالخانه فعلی ؛که جائی مصفا و پر درخت می باشد. قسمتی از زمین آن توسط هیأت امناء خریداری و قسمت دیگر توسط مرحوم حاج عبدالغفور یزدان پناه به قبرستان اهدا شده است. حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش که غسالخانه قبلی جوابگوی احتیاجات را نمی نمود. غسالخانه ای مجهز با دوسالن مناسب یکی برای آقایان و دیگری برای خانم ها بنا گردید.

مسجدی مناسب با محوطه ای کافی برای پارک خودرو و اخیرا هم ساختمان (پزشکی قانونی) باهزینه ی ( مرحوم دکتر مسعود سابقی) به اتمام رسید از اقدامات بسیار موثر و حیاتی هیأت امنا می باشد.که انشاء اله تعالی قرار بر این است سالنی ۲ طبقه بسیار مجهز (یکی برای اقایان و دیگری برای خانم ها ) با در نظر گرفتن امکانات مورد نیاز احداث شود که مراسمات فاتحه خوانی هم به آنجا منتقل شود و موضوع ترافیک مسیر مورد بحث مسجد شهدا هم برطرف گردد. امید است خیرین پاوه همچون گذشته آستین همت را بالا زده و هیأت امنای محترم را در انجام این امر خداپسندانه یاری و همراهی فرمایند تا آیندگان نیز یاد آور کارخیر انان باشند.

و اما در فرهنگ کُردی که بعضی جهات آن مایه مباهات است گورستان ها را بر روی راه های اصلی بنا نهاده تا رهگذران را آیینه عبرتی باشد. چنانچه از میدان فلسطین (دره باسام) به سوی قبرستان ملامقصود حرکت کنید ۵ دوره گورستان مجزا به چشم میخورد که مورد استفاده آن هر دوره کمتر از ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال بوده است .

اولی که تنها یک قبر از آن باقی مانده است پایین دست خیابان روبروی بانک رفاه سابق . دومی(ره سول ئاوا)که قسمتی از آن مجتمع فرهنگی مرحوم حاج عنایت اله شیانی می باشد سومی گورستان قاضی جبرئیل در میانه باغ شهرداری (کاج های پشت فرمانداری) چهارمی کنار غسالخانه قبلی نزدیک مسجد حضرت علی و پنجمی آرامگاه ملامقصود ؛ که هم اکنون پابرجا است و نزدیک غسالخانه ی فعلی می باشد. که کلیه امورات غسل و کفن و ادای نماز میت متوفیان پاوه برای هر ۲ قبرستان در آنجا انجام می گیرد.

قبلا دیوارهای داخلی و بیرونی قبرها را از سنگ می چیدند . از آنجائیکه معدن سنگ ها در فاصله ای ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری قرار گرفته بود کاری بسیار سخت و عذاب آور بود مخصوصا برای جوانان که سنگها را بر پشت حمل میکردند اما اکنون از بلوک های سیمانی مناسب برای سرپوش و دیوار استفاده میشود و خاک آماده در کنار هر قبری در کیسه گونی های متعدد اماده می باشد. چنان این کار بانظم و دقت انجام میگیرد که شاید کل مراسم شرعی و تدفین و خاکسپاری بیش از ۲ ساعت به طول نمی انجامد. بدون اینکه افراد صاحب عزا کوچکترین دخالتی داشته باشند . بعد از مراسم خاکسپاری و قرائت فاتحه زمان و مکان مجلس ترحیم اعلام و متعاقبا جمعی به منزل صاحب عزا رفته و بعد از قرائت فاتحه و بیان سر سلامتی به صاحب متوفی متفرق و به منزل خود مراجعه نمایند..

حال بمصداق :

چو بسم لله که آغاز کلام است بیان مولوی ختم ختام است (حقیر))

بحضور حضرت مولوی رفته مشام را با کلام ایشان عطرآگین مینمائیم

چه رخ هه ر ئه و چه رخه ن تا ئاوه رد و به رد..

.. ده س ئه و ده س نگین، تا خا ته م ئاورد دا به زمی خو سره و شیرین وه هه م دا ..

.. جام دا وه سه ر جه م ؛ جه م وسه ر جه مدا
شوره ت نامه ی نام ؛ حا ته مش که رد ته ی ..

.. که رد وه کاسه که ل ؛ کاسه ی که له ی کی
ساقی گه ردی ئارد ؛ یارانی هه م فه رد ..

.. مه دو نه ده ماخ ؛ ئاسیای چه پ گه رد
سدای ئاساو چی ؛ مه یو په یا پدی..

..ئاساو خالیه ن ؛ نه و به ته ن ساده ی

با التماس دعا
پاوه – اسفند ماه ۱۳۹۸
فایق لطفی