پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:نقدها را بود آیا که عیاری گیرند//تا همه صومعه داران پی کاری گیرند” (حافظ)

نقد در فرهنگ لغت به معنای متعددی آمده است که از جمله آنها این موارد می باشد: به گزینی، سره گری، نکوهش ، نظر کردن در درم ها و جز آنها و خوب و بد آنها را از هم جدا کردن ، بهین چیزی برگزیدن ، آشکار کردن عیب کلام را، نظر کردن در شعر و سخن و تمیز دادن خوب آن از بدش ، منقار زدن مرغ دردام ، گزیدن مار، عیار چیزی را مشخص کردن.

همچنین نقد و انتقاد نیز تفاوت هایی دارند و نباید مترادف به کاربرده شوند: نقد منصفانه و دیدن نیمه پر و خالی لیوان بطور همزمان است و مستدل و معقول ارائه می گردد. در نقد نقاط قوت و ضعف اثر یا پدیده مورد نقد همزمان بیان می شود و جانبدارانه نیست و هدف از آن کمک به بهبود وضعیت موجود می باشد.اما انتقاد معطوف به جنبه های منفی و معایب پدیده هاست و در آن بی طرفی رعایت نمی شود بلکه اغراض شخصی دخیل می گردد.هدف از انتقاد اصلاح نیست بلکه پررنگ تر کردن نواقص یک پدیده و وضعیت به منظور انتقام، حسادت، تخریب و منافع فردی است. نقد خیرخواهانه و به منظور اصلاح بیان می شود اما هدف انتقاد تخریب است. در برخی موارد نقد و انتقاد را معادل نقد مثبت و منفی می دانند و برای هر دو ارزش یکسان قایل می شوند ولی در بیشتر موارد چنین نیست.

“خوش بود گر محک تجربه آید به میان
تا سیه روی شودهر که در او غش باشد” (حافظ)

از یکی از کلاس های دانشگاه به یاد دارم یکی از دانشجویان از استاد پرسید نظرتان در مورد کارهای فلان مترجم و نویسنده چیست؟ جواب استاد برایم بسیار جالب بود؛ فرمود:ایشان بیش از ۱۲۰۰ اثر از خود برجای گذاشته من هرگاه یک دهم آثار او را داشته باشم به خودم اجازه خواهم داد که در مورد او اظهار نظر کنم!

وجود نقد در عرصه های مختلف زندگی لازم و ضروری است اما نباید انتقاد را جایگزین بدون قید و شرط آن کرد. نقد کردن و منقد بودن شرایطی دارد که اگر آن شرایط موجود نباشد و یا روش مناسب نقد رعایت نگردد نمی توان برای آن نقد و انتقاد ارزش قائل شد و به جای اصلاح منجر به تخریب خواهد شد.

امروزه بیشتر نقدها بدون در نظر گرفتن شرایط لازم نقد و نقادی ، بدون تحقیق کافی یا در نظر گرفتن مجموعه شرایط شخص مورد نقد ارائه می گردند و متاسفانه به همین دلیل چندان مثمر ثمر واقع نمی شوند. در اینجا مطلبی که در فضای مجازی منتشر شده است ممکن است به روشن شدن موضوع کمک کند که افراد چگونه اغراض شخصی خود را در قضاوت ها وارد می کنند:

ملانصرالدین کمونیست شده بود:از او پرسیدند : ملا میدونى کمونیسم یعنى چه ؟گفت : میدانم.گفتند : میدانى اگر دو تا اتومبیل داشته باشى و یکى دیگر اتومبیل نداشته باشد ناچار خواهى بود یکى از آن دو را بدهى !؟گفت : بله کاملاً حاضرم همین حالا این کار رابکنم.گفتند : میدانى اگر دو تا الاغ داشته باشى باید یکى را بدهى به کسى که الاغ ندارد !گفت : نه! با این مخالفم ! این کار را نمى توانم انجام دهم .گفتند : چرا این که همان منطق است و همان نتیجه ؟گفت : نه این همان نیست چون من الان دو تا الاغ دارم ولى دو تا اتومبیل که ندارم !

بسیارى از مردم تا زمانى به شعارهاى زیبایشان پایبند هستند که منافع خودشان در خطر نباشد آنها قشنگ حرف میزنند اما در مقام عمل هرگز بر اساس آنچه میگویند رفتار نمى کنند!

بارها دیده ایم که افراد در مورد یک موضوع خاص نقدی ارائه کرده اند و چندی بعد بدون اینکه چیزی تغییر کرده باشد عکس نظر و نقد خود را بیان داشته اند چنین مواردی نشان می دهد که نقد خیرخواهانه نبوده است. لازم است نقد با حسن نیت و به قصد اصلاح صورت پذیرد و از دخیل کردن اغراض سیاسی ، جناحی و فردی در نقدها خودداری گردد و تحت لوای زیبای نقد و خیرخواهی در پی اثبات خود و تخریب دیگران نباشیم.

ز آنجا که پرده پوشی خلق کریم تست
بر نقد ما ببخش که قلبی است کم عیار (حافظ)