پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:هر ملتی داستان و افسانه مخصوص به خود را داشته باشد، آن ملت دارای ریشه‌ای محکم و فرهنگی پویا است. هورامان سرزمین داستانها و افسانه‌هاست. دهها داستان از صدها سال سینه به سینه و نسل به نسل بازگو شده اند تا به عصر حاضر رسیده اند. این داستانها ویژگی هایی داشته‌اند که باعث ماندگاری آنها در طی قرون و اعصار شده است.

از جمله اینکه قوه تفکر و تخیل را بالا برده و در کودکان و کلا در ذهن شنونده نشاط و هیجان بوجود آورده اند. این داستانها همواره عبرت انگیز بوده و بر مبنای موقعیت جغرافیایی و سرزمینی ساخته شده‌اند. در هورامان دهها افسانه و داستان وجود داشته اند که بسیاری از آنها بوسیله شعر بازسازی و ماندگار گشته اند.

بیشتر طالبان این داستانها کودکان و نوجوانان بوده اند اگرچه از زبان مردان و زنان مسن نقل شده اند. از جمله ی این داستانها می توان به « شیرین و فه‌رادٚ »، « خورشید و خاوهر»، « له‌یلێ و مه‌جنوون»، « ورکڵه »، « تیتیل و بیبیل»، «مامۆ ڕواس»، «مانگڵه‌دیمێ»، «حه‌مه‌ته‌مه‌ڵ»، «مامالێ»، « شێته‌ و ژیره» و …. اشاره کرد.

این داستانها دارای ریشه ی تاریخی بوده و مسلما تا حادثه ای بوقوع نپیوسته باشد، چنین داستانهایی نمی توانستند ساخته شوند.

آنچه مسلم است، داستان یا «ڕازه» به عنوان نثری مختص به ادبیات کودکان که بخشی از نثر هورامی است، تاریخی آنچنانی ندارد و زیاد به آن توجه نشده است بطوری که کتابهای چاپ شده به نثر هورامی برای کودکان همانگونه که از لیست بالا پیداست، از انگشتان دست تجاوز نمی کنند. اگر چه همین داستانهای کودکان می تواند یکی از پایه های محکم نثر هورامی باشد.

با این حال می طلبد نویسندگان هورامان به این حوزه وارد شوند و این خلاء را پر کنند زیرا برای زنده نگه داشتن این زبان باید با آن نوشت و البته برای کودکان نوشت تا آنها به خوبی با زبان نوشتاری انس بگیرند.

ورکڵه

ورکڵه داستان پسری است که بدنیا آمدنش معمولی نیست و هدیه ای بوده از جانب خداوند برای پدر و مادری که در انتظار فرزندی سالهای زیادی را سپری کرده اند. هنگامی که ورکڵه‌ به‌ سن هفت هشت سالگی می رسد، روزی به همراه دوستانش برای آوردن هیزم به کوهستان می روند بدلیل شیطنت های ورکڵه‌ شب فرا می رسد و بچه ها راه روستا را گم می کنند و عاقبت سر از خانه ی دیوی در می آورند که خود را به شکل پیرزنی مهربان در آورده است.

پیرزن سریع برای بچه ها جا می اندازد( تا به خواب روند و آنها را بخورد) و صدا میزند کی خوابیده کی نخوابیده. تنها ورکله پاسخ می دهد که همه خوابیدند اما هنوز ورکله بیداره. ورکله پسر عاقلی بوده و خیلی زود می فهمد جایی که آمده اند جای خطرناکی است سر به سر پیرزن می گذارد و در نهایت در ازای اینکه بخوابد از پیرزن می خواهد به چشمه برود و با الک آب برایش بیاورد. تا پیرزن بیرون می رود، ورکله بچه ها را بیدار و جریان را برایشان تعریف می کند بچه ها هیزمها را زیر پتو می گذارند و فرار می کنند.

پیرزن هم ازاینکه نتوانسته با الک آب بیاورد، با عصبانیت خود را به شکل اولیه در می آورد و به بچه ها حمله می کند تا آنها را بخورد، اما به جای بچه ها هیزمها در شکمش فرو می روند. بچه ها هم راه روستا را پیدا کرده و به سلامت به خانه بر می گردند و همه از شجاعت و شهامت ورکله تعریف می کنند.

این داستان را من جایی دیگر با این شکل و سیاق ندیده ام امکان دارد مختص منطقه ی هورامان باشد. مخصوصا اینکه کوهی که از آن نام می برند، کوه سرکاو مابین روستاهای دره هجیج و نودشه و شرکان است.

من این داستان را که از مرحوم مادرم شنیده ام، باز سازی و دوباره نویسی کرده ام و هم اکنون در مرحله چاپ است.

این داستان از سری داستانهای فولکلوری است که بنده آنها را بازسازی نموده ام. این داستانها ۱۰ عنوان هستند که تاکنون سه عنوان از آنها (تیتیل و بیبیل، ڕازه‌و مامالێ و ورکڵه‌) چاپ و منتشر شده اند.

ابراهیم شمس پاوه مهر ماه ۱۳۹۸

گفتنی است کتاب ورکڵه‌ یک اثر فولکلور هورامی است که توسط ابراهیم شمس گردآوری و بازنویسی و در ۱۵۰۰ جلد توسط انتشارات زایڵه‌ به چاپ رسیده است .