پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:مکان مقدس:منظور از مکان مقدس،‌‌‌ مکانی ‌است که در ادیان و اعتقادات باستانی هم‌چون مقدس و مبارک،پاک کننده و…. نگریسته ‌شده و پیروان و معتقدان آن اعتقاد هر ساله در زمانی‌ خاص،در آن مکان گرد آمده و آیین خاص اعتقاد خود را برجای‌ آورده و یا در طول سال به منظور پاک شدن، بخشوده ‌شدن، شفایافتن، و یا برآورده ‌شدن ‌هر نیت خاص دیگری به‌ آن‌جا بیایند.

اگر به بررسی‌ ادیان باستانی و حتی‌ ادیان پیشرفته‌ی عصرحاضر بپردازیم، وجود این مکان‌های مقدس در آن‌ها بلاتردید است. پیروان آن ادیان ‌هرساله در زمانی‌ خاص، در مکان مقدس خود گرد آمده و مراسم آیینی ویژه‌ای را برجای می‌آورند. آیینی‌که تکرار سال‌های قبل و یا سنتی‌ است که‌ هم‌چون یک فریضه، خود را موظف به برجای ‌آوردن آن می‌ دانند.

اگر از دیدگاهی روان‌کاوی ‌دیرینه‌شناسی، موضوع را مورد بازخوانی قرار دهیم، پی‌ خواهیم برد که ‌انسان ابتدایی، پس از گذر از مرحله‌ی ‌شکار و زندگی‌گلّه‌ای به مرحله کشاورزی و یک‌جانشینی، وجود یک رشته‌ی پیوند دهنده بین خود و زمین محل سکونت خود را درک کرد که‌ همانا تامین زندگی و بقاء وی ‌از سوی زمین و آباد نمودن و محافظت از زمین خود از سوی‌ او بود. این رشته‌ی پیوند حیاتی، در طول زمان معنی‌ دیگری نیز به خود گرفت که‌ همانا هویت بخشیدن به فرد و اجتماع بود. زیرا کم‌کم زمین برای افرادجامعه معنی وجود یافت و معرف فرد شد. (کجایی بودن و اهل کدام زمین بودن).

این روند عاطفی و روحی ‌کم‌کم تا حدی‌ گسترش یافته و مستحکم شد که ‌انسان اهل یک سرزمین، به راحتی و با خواست و اراده خود، جان خویش را قربانی ماندگاری و حراست از سرزمین خود نماید. به خصوص این روحیه نسبت به مکان‌ها و سرزمین‌های مقدس خود بسیار عمیق‌تر می‌شده و حتی‌ در عصر حاضر نیز چنان است.

ادیان و باورها نیز با درک این مهم، تلاش نموده‌اند تا بخش و یا مکانی ‌از زمین را هم‌چون مقدس معرفی‌کرده و آن را به عنوان حلقه مستحکم پیوند مابین خود و افراد پیرو قرار دهند.تا از نظر روحی و عاطفی، پیروان وفادارتری را برای‌ خود تربیت کرده و علاوه بر آن ریشه‌ی آنان را در سرزمینی ‌خاص مستحکم نمایند.

در کتاب اسطوره‌شناسی۴ که «جلال ستاری»‌آن را ترجمه کرده، آمده‌ است»« هر جا که ‌انسان مستقر می‌گردد، با ریشه گرفتن ساختارهای قداست، جهانی‌ آفریده می‌شود و بدینگونه حیات، افق متعالی یافته، بسان مناسکی ‌کیهانی ‌گسترش می یابد .»

هم‌چنین در صفحه ۱۰۲ همان منبع آمده‌ است:«زمان و مکان، تجربه‌ی‌ اساطیری با معنای واقعیتی‌که در آن‌ها به ظهور می‌رسد همبسته‌اند و نمی‌توانند به صورت عوامل متغییر مستقل از یک‌دیگر هم‌چون دو محور مرجع که در هم تأثیر ندارند قوام یابند. نظام زمان و مکان استلزام دائم است.

و یا:اندیشه‌ی‌ یک زمان و یک مکان وجود ندارد بلکه آنچه واقعیت دارد مکان – زمان‌هایی ‌است که پدیده‌های طبیعی و اعمال انسانی‌ در آن‌ها غوطه‌ورند و از کیفیات وخصائص هرجا و هر لحظه تأثیر می‌پذیرند.»

با توجه به گفته‌های فوق، می‌توان بیان نمود که توجه به مکان و زمان مورد نظر(مقدس) به دوران استقرار و سکنی‌گزیدن انسان در مکان‌ها بازمی‌گردد. یعنی‌گذر از دوران‌ شکار و کوچ‌نشینی ‌دائم به دوران کشاورزی و یک‌جانشینی.انسان باستان در تلاش بوده‌ است تا به دلایل متفاوت، مکانی مقدس را برای ‌خود بنیاد نهاده و با بزرگ نمودن و قداست بخشیدن به‌ آن، آن را مأمن و آرام بخش آلام جسمی و روحی ‌خود نماید.

«میرچاالیاده» در کتاب مقدس و نامقدس، در این باره می‌گوید:« از نظر انسان مذهبی، مکان، متجانس نیست، وی وقفه‌ها و گسیختگی‌ها را در آن تجربه می‌کند. از لحاظ کیفی پاره‌ای ‌از بخش‌های مکان از بخش‌های ‌دیگر متفاوت است. خداوند به موسی می‌گوید: «به‌ اینجا نزدیک نشو»، « کفش‌هایت را از پاهایت بیرون بیاور، چون مکانی‌که در آن ایستاده‌ای زمین مقدس است».پس مکان مقدس وجود دارد .»

اینکه چگونه مکانی نزد مردم مقدس می‌شود، یا علت مقدس شدن مکانی‌ خاص نزد مردم چه چیزی‌ است، نظرات و دلایل متفاوت هستند. زیرا نزد افکار عامه و حتی‌ خود افراد دوران معاصر نیز مکان‌هایی ممتاز جلوه می‌نمایند. مثلاً مکان‌هایی‌ که به قول «میرچاالیاده»؛ زادگاه، صحنه‌های نخستین عشق، مکان‌های معینی‌ در نخستین شهر خارجی ‌که فرد در جوانی ‌آن را دیده، از لحاظ کمی‌ از مکان‌های‌ دیگر متفاوت‌اَند .»

اما در دوران باستان دلایل بیش‌تر اسطوره‌ای، افسانه‌ای و حتی مذهبی بوده‌اند. مثلاً مکان‌هایی ‌که معبد بوده َاند، مکان‌هایی‌ که به دلیل دیدن خواب مقدس شده‌اند، مکان‌هایی ‌که به دلایل اسطوره‌ای ‌دیگر؛ مثلاً عشق و ازدواج اسطوره‌ای، رخدادهای‌ اسطوره‌ای ویا غیرطبیعی و… مقدس شده‌اند.