پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:به گفته جامعه شناسان صرفنظر از خرده نهادهای همچون هنر،ورزش و مانند آن؛در هر جامعه پنج نهاد اصلی شامل سیاست(حکومت)، خانواده، اقتصاد،دین و آموزش و پرورش وجود دارند که در تعامل باهم شرایط ادامه حیات جامعه را فراهم می آورند. این نهادها گرچه ممکن است خود با تغییراتی در طول زمان همراه گردند لکن هدایت کننده جامعه بوده و هستند و خواهند بود. توان این نهادها در همه جوامع یکسان نبوده و بسته به ساخت ( جمعیتی؛اقتصادی و…) ممکن است تفاوت های داشته باشند. به عبارت دیگر ممکن است در یک جامعه نهاد خانواده از تاثیر گذاری بیشتری نسبت به سایر نهادها برخودار باشد ودر جامعه ای دیگر نهاد دین قدرتمند تر باشد.

در دنیای معاصر جایگاه نهاد آموزش و پرورش تا حدودی بر همگان روشن است و کمتر جامعه ای است که جایگاه آن را نادیده بگیرد. در جامعه کنونی ما نهاد آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد توانمند به حساب می آید که عامه جامعه انتظار دارند در فرایند رشد و اجتماعی نمودن دانش آموزان (به عنوان مخاطب اصلی و جامعه هدف ) نقش حد اکثری را ایفا نماید. به صورت بسیار خلاصه انتظار این است که نهادآموزش و پرورش بتواند یط فرایند چند ساله رفتارهای را که برای زندگی در دنیای مدرن لازم است در شخصیت دانش آموزان شکل داده و رفتارهای ناکارامد را از خزانه رفتاری آنان بزداید. بدیهی است که برای رسیدن به چنین مطلوبی نهاد آموزش و پرورش در تعامل با سایر نهادها، خرده نهاد و بخش های جامعه خویش و حتی سایر جوامع تعامل نموده؛ تاثیر پذیرفته و تاثیر می گذارد.

از جمله تاثیر گذاران بر نهاد آموزش و پرورش وکارکرد آن رسم ورسومات و خرده فرهنگ های رایج در جامعه است که کارایی، نقش و جایگاه آنها نسبتاً مشخص است. در روزهای اخیر تلاقی شب یلدا با شروع امتحانات نوبت اول مدارس باعث شد به مدارس پیشنهاد داده شود روز اول دی ماه که اولین روز بعد از شب یلدا است از برگزاری امتحان خودداری گردیده و از روز بعد از آن یعنی دوم دی ماه امتحانات نوبت اول شروع گردد. پیامد چنین پیشنهادی آسوده خاطری برای اکثر دانش آموزان دوره های تحصیلی متوسطه اول و دوم و برخی از اولیاء آنان بود. تا اینجای امر دلپذیر به نظر می رسد اما اگر اندکی ( تنها اندکی) دقت بنماییم این سوال به ذهن متبادر می گردد که چرا باید کار یک ساعته سنجش از میزان یادگیری دانش آموز در طول یک ترم تحصیلی باید به تعویق بیفتد؟ مگر در شب یلدا دانش آموز در چه شرایطی به سر می برد که نمی تواند روز بعدش در جلسه سنجش حاضر شده و به ارزیابی آنچه در این ترم آموخته است بپردازد؟ شب یلدا که سراسر خوشی و خنده و شادکامی و دورهم بودن است که از قضا باید دانش آموز را سرحال نموده تا روز بعد از آن با روانی آسوده و انرژی دوچندان در عرصه زندگی ( که امتحان هم بخش کوچکی از آن است) حاضر شود.

اگر خاستگاه چنین پیشنهادی این فرض است که در شب یلدا دانش آموز فرصت مطالعه نداشته است؛ باید گفت که فرض قابل قبولی به نظر نمی رسد. چرا که در یک نظام آموزشی کارامد شب قبل از امتحان زمان مناسبی برای درس خواندن نیست بلکه باید دانش آموز در طول یک ترم مطالب ارائه شده را آموخته باشد و در روز امتحان تنها به ارزیابی آنچه آموخته است بپردازد. به عبارت ساده تر در نظام آموزشی ایران( دوره متوسطه) یک ترم تحصیلی تقریبا ۱۶ هفته ای (جلسه ای) است که یک جلسه آن به معارفه دبیر و دانش آموزان و بیان مقدمات لازم و انتخاب واحد و امثال آن اختصاص یافته و ۱۴ هفته ( به ازای هر واحد درسی) صرف آموزش و یادگیری و پاسخگویی به سوالات ویک هفته نیز به سنجش میزان یادگیری یا همان امتحان سپری می شود.

اگر این رویه به درستی اجرا شود دانش آموزی که روز اول دی ماه امتحان دارد باید در ۱۵ هفته قبل از آن در سر کلاس حاضر شده، مطالب را فراگرفته و به رفع ایرادات پرداخته باشد و در شب امتحان اگر نیاز باشد تنها به مرور برخی مطالب بپردازد نه اینکه شب امتحان به فراگرفتن مطالب بپرازد. از طرفی دیگر مطالب درسی باید در سر کلاس آموزش داده شده باشد و شب امتحان نیز کلاس درس تعطیل است و کلاسی برگزار نمی گردد تا کسی در آن حاضر شده و به یادگیری بپردازد.

چنین به نظر می رسد که پیامد پیشنهاد فوق الذکر مبنی بر برگزار نشدن امتحان روز در روز بعد از شب یلدا تقویت سبکی ناکارامد از مطالعه است که به صورت غیر رسمی به نام روش مطالعه شب امتحانی شناخته می شود. چرا که غیر مستقیم این پیام را برای دانش آموزان و معلمان ارسال می نماید که در طول ترم احیانا فرایند یاددهی یادگیری به درستی انجام نگرفته؛ در شب یلدا نیز دانش آموزان سرگرم شادی و تفریح بوده و امکان مطالعه فراهم نیست پس بهتر که کار یادگیری و مطالعه رابه زمان مناسبتری موکول نمود. در این شرایط ما صاحب سبک بسیار نوین و عجیبی از مدیریت زمان هستیم که احتمالا به جای پیشبرد امور ما را به عقب می راند.

این از آموزش؛ اما از آنجا که نظام تعلیم و تربیت ما صرف آموزش نیست بلکه باید به موضوع بسیار مهم دیگری به نام پرورش نیز بپردازد جا افتادن چنین رویه ای در جامعه نافی کارکرد آموزش و پرورش ما خواهد بود. اگر قرار است که نظام تعلیم و تربیت دانش آموزان را توانمند ساخته و شرایطی تسهیلگرانه مهیا نماید تا دانش آموزن به حدی از مدیریت و توانایی برسند که از پس مشکلات برآمده و سختی های زندگی را اداره نمایند ؛ با این پیشنهاد که روز بعد از شب یلدا در جلسه سنجش حاضر نشود از هدف خود دور خواهد ماند. این پیشنهاد گرچه لذت بخش ا ست اما به جای آنکه دانش آموزان را یاری نماید که سطح توانایی های خویش را ا فزایش دهند تا شرایطهای چالش برانگیز را اداره کنند باعث می شود تا دانش آموزان همیشه تلاش کنند تا سطح شرایط زندگی آنقدر برایشان آسان شود تا آنها با توانایی اندک خویش از آن عبور کنند.

در نهایت دانش آموزان به جای یادگرفتن و تجربه کردن فرهنگ سخت کوشی و کوشا بودن به سمت راحت طلبی و آسان خواهی هدایت خواهند شد؛ چیزی که هرگز مد نظر طراحان نظام تعلیم و تربیت ما نیست. امید است نهاد آموزش و پرورش ما آنقدر توانمند گردد که همواره بر مواضع صحیح و کارامد خویش پافشاری نموده و به جای پذیرفتن انتظارات نامناسب برای جاگیر نمودن رفتارهای بسیار کارامد در دانش آموزان و در نهایت در جامعه تلاش نماید.