ولاتوو ئهمن، ولاتوو تو (پهی چینی ژیروو ئاروو ولاتی)/ عارف قادریان
پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : مطلبی که در پی می آید نوشته است به (زبان، لهجه، گویش؟) هورامی اما ناپخته و غیر تخصصی که میدانم مورد قبول خوانندگان اهل وادی زبانشناسی و دلسوختگان زبان و ادبیات مادری هورامان قرار نمی گیرد. آنچه مرا وادار به نوشتن این به اصطلاح (گروگال) کرد دو چیز است: […]
- ۰۷ اردیبهشت ۱۳۹۵
- کد خبر 34801
- 10 دیدگاه
پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : مطلبی که در پی می آید نوشته است به (زبان، لهجه، گویش؟) هورامی اما ناپخته و غیر تخصصی که میدانم مورد قبول خوانندگان اهل وادی زبانشناسی و دلسوختگان زبان و ادبیات مادری هورامان قرار نمی گیرد.
آنچه مرا وادار به نوشتن این به اصطلاح (گروگال) کرد دو چیز است: 1- برای خود در این پیرانه سر تمرینی و اداء دینی باشد. 2- برای جوانان تشویقی در جهت بیداری و انتخاب مسیری برای مانائی آنچه داریم.
امید است انتظارتان در حد بضاعت بنده باشد. زیرا برگ سبزیست تحفه درویش.
ئهگهر جه ههرکهسی پهرسی (تو کیت جه گرد کهسیو گرد چیوی وهشتهر مهسیو؟) ئی جواوانه مهژنهوم: ئهمن ئهدام جه گرد کهسی وهشتهر مهسیو، ئهمن بابهم، ئهمن خودام جه گرد کهسی وهشتهر مهسیو، یو تهر مواچو وهشهویسهکیم یا وهشهسیاکهم، بریوه تهر مواچان ئاوو خاکوو ولاتهکهیم.
ئانه کی ئاشکران وهشهویسی بهینوو دوی کهسان یا دوی چیوان ئا وهخته چهکهره مهکهرو وه سهره بهرماورو. ئادوه دهورانیوه جه ژیوایشان پیوهره بیاردهبو، جه نزیکو یهکترینشان ئهژناسابو. ئینهمانه یاد نهشو ئا وهشهویسیه به ههرجوریوه کهوتهن دلی دلوو ئیمه جه یاگیوه به نامی ولاتیهنه سهرهش زنیهنوو گهشهش کهردهن.
ئهگهر ولات نهوو ئیمهیچ نیهنمی، ئهدا، بابه، وهشهویسهکی یا وهشهسیاکهمان نمهتاوو بو.
ولات بیشکی پهروهرده کهردهو وشهویسیهن، ولات ئاخیزگاو وهشهویسیهن، ههر پا بونهوه وهشهویسی ولاتی وهلی گرد وهشهویسیانهنه وه چاوهشه ویسیانه نا نامیمان بهردی بههازتهروو پر رهنگ تهرهن. ئهمن پاسه پهیش مهلوو ههرکهس وهشهسیاش ههرکهسیوه ههن ولاتش جه وهشهویسهکهیش فرهتهر گهرهکهن، چوون وهشهسیاکهو ئادیچ جه دامنهو ولاتیهنه ژیوانوو گهوره بیهن. جا ئهگهر کهسیوه ولاتوو ویش وهش نهسیو و گهرهک نهوو نمهتاوو کهسیوهتهر یا چیویوهتهرش وهش بسیو. کهم دیهنمان یا ئهژنهویهنمان کهسیوه سهروو وهشهسیایش ویش دابو کوشت وه جه گیانوو ویش ویهردهبو. بهلام فرهمان دیهنوو ئهژنهویهن ئانی کی سهروو ولاتیو ئاوو خاکیشان وه پهی سهربهرزی ولاتی گیانشان نیان سهروو دهسیو پیشکهششان کهردهن. ئینه میاونو وهشهویسی ولاتی ئامیتهی چهنی (شوتوو ئهدای) چهنی (ایمان)ی چهنی (ونهو لاشهیمان)، پهوچی مهنیهیمیش یاگی ئهدایمان (مام میهن) ئهگهر ولاتمان وهش نهسیو (ایمان) مان کزوولاوازهن (حب الوطن من الایمان)، به سهروو به گیان ونهو ویمان مهمجم پهی سهربهرزیش. ئینهیچه مهزانم فرهوئانیشانه کی ولاتیوهنه روزگارشان دان سهر یا ئیسه خهریکی ژیوایهنی، جه ولاتهکهشانهنه چوار روی وهششان نهویاردهن، به ئاوراییو شهکهتی دانشان سهر، تا دما ههناسه مانیایشان نهسیانووه، تیروو لهمهو ویشان نواردهنشان بهلام به دلوو گیان ولاتشان وهش مهسیو، نمهلان چیروو باروو کزی ولاتهکهیشان.
ولات پاریزیوو ورکهو دماروو ولاتی چا رونه نا بهشوتوو ئهدای گوش کریاینم چهنی ونیمان ئامیته بیهن. ولات لاو بریوه تا ئا یاگی بهرزوو پیروزهن مهنیاش یاگی خودای وه مهپهرساش.
نمهزانوو باوهرتان ههن پینهیه کی ههرکهس به چهموو ویش ولاتش مهوینو، وهشهویسی ولاتی لاو ههرکهسیوه سهنگیوه تایوهتی ویش ههنه، ولاتوو ئهمنوو ولاتوو تو دوی چیوینی.
چینه گهرهکمهن باسیوه سهروو ولاتوو (ئهمن) ولاتوو (تو) بکهروو (ئهمن پیسهو چینیوه جه هامولاتیان که نایمی بهشوو تاخروو ژیوایمانهنه) وه (تو پیسهو چینی تازه پهنه یاوایو جوانی).
ولاتوو ئهمن. کام بی یا کامهن؟ تو ولاتت کامهن؟ ولاتوو ههرکامیمان چکوگه تا کوگهنو و دهرهتانش کامهن؟ چوون ههرکاممان به چهمیوه ولاتمان مهوینم، بهلام ئاواته وازهنان کی ئهگهر ئهمنوو تو به دوی چهمی ولاتمان مهوینم به یهک دل پهی بهرزیو گهورهییش بکوشم.
ولاتوو ئهمن: ئا یاگینه نا دلم لیشهنه ئارام مهگیرو و مهسرهوو، ههریاگیوه مهلوو چهمهو دمانان، پهلهمهن ههرچی زووتهر بهونووهو و ویم بووزوو دلی باوشی گهرمیش. ئا یاگینه کی ههر ونیهسیوهش باسیوهم پهی مهکهرو، ههر درهختوو کهمهریوهش گوشیوه جه ویهردهی تالوو شیرینیم مهوزو یاد، داستانهو رهنجوو بابهیو پهروشی دلوو ئهدای مهچرپنو گوشمهره. ولاتوو ئهمن ئا کهشینی کی ههر جه تاریکوو روشنوو رو بیهیوه تا تاریکوو بوومهلیلوو ویرهگهی پهنگ وهرینیوه جه ئارهقوو رهنجیو جه زرهو زهنگوو مانیایی.
ولاتم ئا باخینی کی جه ئهوهلوو روی تا ویرهگه پهری بینی جه تهقهو شهنهو شهنیهریو بیلهو ئاوداری تیکهل چهنی دهنگوو کنالهیلوو گورانی واچی دل پهر جه ئاواتوو تاسهی. ولاتوو ئهمن ئا باخهنه کی شهوی ئاویش ئاژینهنهو باخهوانیچ بیلهکیش داینهگهزهو تهماشاو مانگه شهوه و دلی ئاوهو گولهکان مهکهرو، ها، ههرهتهن وهرم بهرو شو دهنگوو بادهقوشیوه مهچلهکنوشهره. ولاتوو ئهمن ئالاپالوو کهشیهنه کی شوانه گهلهش دان وهنه چا بیدهنگایی کهشیهنه سهروو کهمهریوهنه نشتهنهرهو گوشش دان دهنگوو خرمهو لوریای مالاتهکهیشوو جه وهشیهنه گهز گهز بالا مهکهرو. ولاتوو ئهمن ولاتوو رهنجی وهشوو ههساره به ههسارهیهن. ولاتوو ئهمن ئا کهشه بهرزهنه کی وههارانی میزهرهی تهمین مهوینووه و لای وارینشو هارهو هاناوه کانوو وهرواوهکان گورانیی وهشهویسی مواچان، سهریچو زهردهخهنهی تاوتاوو ئاسمانی شاواشش مهکریو. ولاتوو ئهمن سیوهروو ئا درهختیهنه کی باخهوان یا درهوانی مانیا مهی بیخیش مانیایی ویش بهر مهکهرو ئارهقوو شهکهتیش مهسرو.
ولاتوو ئهمن ئانهنه کی قیوو ویرهگانهو دهسواموو ئالف کهنوو باخهوانی چهنهش پهنگ موهرووه.
ولاتوو ئهمن ….. وه فرهچیوی تهر.
ئهگهرچی ولات ئارو به باوو روی واریانوو ئاوهشی ئهوسایشه نهمهنهن بهلام ئهمن ههلای وهرموو روزگاری بیهردهی مهوینوو.
ولاتوو تو: چینه دیسان دوپیکس کهرمیوهکی (تو) چهنی ئانیشا نمانهنه ناچینی تازه پهنه یاواو ولاتی وهش مهکهران.
ولاتوو تو پیسهو ولاتوو ئهمن ولاتیوه کهم درهتانوو پهرچین کریا نیهن. ولاتوو ئهمن دهگاکیمهنه، شارهکهمهن یا شاروو دهگاینی کهم تا فره چهنهشان ژیوهینانیو دلم به دیهیشانوو ئهژنهویهی نامیشان مهگنو ترپهو وهشی پسه نامی (ههورامان)ی (کوردستان)ی، ههر پا بونهوه وهشهویسیهکهو ئهمن چی یاگه کهم دهرهتانینه پهنگش واردهنووهو رهنگش دانو. چهنی ههرگوشیوهش رازیوهو چهنی ههر دار و بهردیوهش داستانیوهم ههنه. پهوچی وهشهویسیش دلمهنه راش کهردینو. بهلام ولاتوو تو ولاتیوه فراوانوو گهورهن پهرچینیش نیهن، مهرز نمهژناسو، سهراسهروو گو و زهمینی ولاتوو تون. ئی ولاته پی گهورهیه دلی دلوو تونه راش نمهووه ئهژنهویهنمان مواچان ههرچی فرهبی بایهخش کهمتهرهن.
ئیجا ئهگهر وهشهویسی ولاتی لاو تووه کهمرهنگهن ئهرهجهت سهر نیهن، لومهت نمهکهروو. تو یانهنه پالوو دهزگایوهنه مهنیشیهره به دهسکارییوه فره کهمو دهزگاکی ههر یاگیوه ئی دنیای کی مهیلتهن مهلی، چهنی ئانهیه کی نا چهوپهروو دنیایوه دیدار مهکهری چهنی کهسانی دووره ولاتیت تاسهو دلیت بهرمهکهری. به بیمتهو ئارهقی جه دهریا مهپرینو، کهشان مهنیهی چیروو پای، شاران مهگیلی، گهشتوو سهیرانوو ویت مهکهری.
ئینه چیویوهن کی (تکنولوژی) روی وسهن وهروو دهسوو تو. تویچ مهشیو تا ئا یاگی مهتاو کهلکش چهنه هورگیری.
تو نمهتاوی وه نمهوو ویت دلی چوارچویوه کهمدهرهتانیهنه پسهو ولاتوو ئهداو بابهیت دووساخ (زندانی) بکهری. تو بالیت ههنی، بالیشان پهی ئانهیه داینی پهنه، پهنهشان بفری، بهرزو بی، بگیلی، تهماشا بکهری، یاد بگیری، به کولی پهرو بهینو وهلات، گهوره بی تا سهوای دهردهو وهلاتهکهیتوو ههموهلاتیهکانت بوهری.
ئهگهر ئهمن نهتاوام دهردهو کهسی بوهروو وهنهم مهگیره چوون ئهمن وهختوو ویش بالیم نهوینی. دهورم پهرچین بی. ورکهو وهلاتیم بی بهلام دهسم بی دهسهلات بی. مواچان ماساوی دلی دهریاینه مهوو نهههنگ وهلاتوو تو ئیسه جه دهریایچ گهورهتهرهن تویچ مهشیو نهههنگ بی. ئی وهلاتوو تو به پانوو بهرینی دنیایهن. ژهنوو پیای گهورهش گهرهکهن. تو ئهگهر گهوره نهوی وه پهی گهورهیی وهلاتیت نهکوشی گهورهکی موهرات ههرپاسه نهههنگهکی ماساوه وردیهکان موهران، وهلاتی گهورهو ئاوهدان ژهنوو پیای گهورهش گهرهکهن.
ئهگهر تو پیسهو ئهمن وهشهویسی ولاتی دلی دلیتهنه قولی نمهدو وهنهت نمهگیروو چوون دلوو تو یاگی ئی ولاته گهورهیشه نیهنه، چوون تو پیسهو ئهمن نهتاوانت بو و ولاتهکهیت بمژی، تو دلی هوبهو ههواروو ولاتهکهیتهنه چهنی وهشیو ناوهشی ولاتیت دهسهملان نهویینی.
ئیسه ولاتوو ئهمن ههرچی ههنو ولاتوو تو ههرچی ههن یا کاممان فرهتهر ولاتمان وهش مهسیو به یاگی ویش، ئانهکی ئهرکوو سهروو شانهو ههردوینمانهن ئینهنه کی ههردویمان پیوهره دهس بدهیمی دهسوو یهکترینیو پهی گهورهییو ئاوهدانی وه بهرزی ولاتهکهیمان بکوشیم.
نویسنده : عارف قادریان
فکرت به رزو ده ست وه ش برای عه زیزی هه میشه پر جه هه ست ، کاک عارفی قادریان
به راسی به ره و باسیو ه دریژ و په ر ده ره تانیتان که رده نو یانی پی وه ره بیه ی به لام جیاوازی چینه کان . ئه من پاسه مه زانو ئارو ئی دوه با بواچم ئه داو بابه و زاوروکیشان ته نیا پی وه ره مه زیوان یانی پسه و یه کتری نه فه سی مه کیشان ، موه رانیو ، مه وسان (پسه و یوی زیندینی ) به لام جه دوی دونیای جیا وازینه زیند ه گی مه که ران . پردی به ینو ئی دوه یه جه زو وه ده س شان که رده ن به میریای یاری ده رو ئی ویران که رده یه (تکنولژی) بیه ن . نمه زانو بواچو ئه وه بینای ئی پردانه مه حاله ن ؟ به لام هه رچی هه ن فره سه خته ن .
ئه منو جه نابت مواچم با نزیکی نزیک ته ری بانیوه تا خاس ته ر ده ورو به ریمان (ولات )ی پاریزنمی به لام ئارو دووری نزیکی بینی وه و نزیکی دوور.
هورامی اگر لهجه یا گویش هم باشد بازهم ما به آن می گوییم زبان هورامی (زوانی هورامی) .
ممنون جه استاد عارف قادرياني، هر چند من وقتم كه مه ن اما مطالبو ايشان مه وانو، چون حتما پياميوشا هه ن! فقط اينه بزانه غيرتو جنابيت كاملا حس كه رو، اما هر پاسه فرماوات دسما بي دسه لاته ن!
باسپاس از مطلب زیبایتان که حقیقتا خواندنی بوداستاد بزرگوار…….وامابعد…..1هورامی نه گویش که زبانی مستقل بادستورزبان وگرامرمختص به خوداست ترجمه اشعار مولوی پیرخضرشاهوی خانگا وملامصطفی بیسارانی به کردی سورانی توسط پیرمردوترجمه کتاب مقدس یارسان ازهورامی به کردی وترجمه فراوان اثارکردی به هورامی اثبات کننده این موضوع است که زبان هورامی یک زبان مستقل است واین موضوع ثابت میکند که درهیچ جای جهان زبان یک مردم رابرای آن مردم ترجمه نمیکنند!!!!!2 جوانان باید بالحاظ کردن فرهنگ بومی در زندگیشان وافتخارکردن به آن درصدد فتح قله های علم ودانش باشند واز تکنولوژی وایده های نوین ونوهراسی نداشته باشند ودرکل درخدمت بشریت باشند که به باوربنده مطلب شمااین مسئله رامدنظرداشت ودرواقع یک نثراموزشی باارزش به زبان هورامی بود3نثر..نثر…نثر… تنها پیش برنده زبان وادبیات هورامی است …استاد عزیز امیدوارم دراینده مطالب ومقالات متنوعی ازشما ببینیم وبخوانیم پیروز باشید
ئۆستاد قادریان دهست وهش و خامهت پایدار .
جهنابت مامۆساو ئێمهنی ئیشهڵڵا ئیسهولای ئهوهجهش پانهیه نهبۆ دلێ پهرانتێزیهنه ئینه بنویسیۆ (زبان، لهجه، گویش؟) چوون ئیسه ئێتر مشیۆ گردما پی قهناعهته یاوایبیمێ که ههورامی زوانهن .
سپاس پهی بابهته وهشهکهیت .
كاك ئیبراهیمی شهمس،ئینه كه ههورامی زوان بۆ یا لههجه نیازش به نهزهررو كارشناسان ههنه،كارشناسێ زوان زانێ و زوان وانێ، ئینهیچه نه كاروو كاك عارفیهن نه جهنابیت نه ئهمن!با تۆزێوه مهنتیقی بدیهیمێ مهسهلێ زوانیهره،ئێمهی ههورامی زوان جارهی ئهوهڵ وێرهگهمانهن جه كوڵ بارێوهنه،ههر جه باری فهرههنگیوه گێره تا سیاسی و ….گرتهو چند كۆڕان به زوانی ههورامی و وهنهو چند داستانان ئادیچ به نویسێوه سهراپا غهڵهت و وهش كهردهو ئهنجومهنێوه یا چند ئهنجومهنان نمهتاوۆ چی كرچ و كاڵیه بهرمان بهورۆ.كاری فرهش گهرهكهن.ئهگهر ئارۆ كوڵوو قوهتیمان بدهیمێنه ئینهیه كه ههورامی زوانهن یا لههجه، وێمان خڵافنان و خدێمان دهینهنه یانه قۆلانی.مهشیۆ به ههورامی فره بوانمێ و بنویسمێ و كارش سهرۆ كهرم،وهختهی قسێوهما بیه پهی كهردهی ئا وهخته ههرمانهكێ بسپارم ئانیشانه نا چهنهش مهزانان،قسێ ئادیشان چوون به سهنهدهن خاستهری یاگێ مهگنۆ تا ئی سهرروكۆ و سهرهوچێره كهردهو ئێمه و سهرهیچما قننهو مانێوه بهرمهشۆ و پسهو خلۆرتێوه لێ دایرێوهنه دهوروو وێمانهره مهخولیهیمهی.
ئومێدوارهنان پێسه نهزانی ئهمن جه زوانی سۆرانی دفاعه مهكهروو نا زوانی سۆرانیچ هێشتا ڕهیوه فرێش نا وهرهنه وهلێم خودا حهقهن ئادێ كاری خاستهرشان كهردهن،ئیتر پچی و چهنیهكهش كوڵێما مهزانم!
ههر وهخت ههورامی زوانێ،وهنهو نویسهیشا به زوانی ههورامی جه وهنهیو نویسهیشان به زوانی فارسی و سۆرانی خاستهر بی و چێوێ فرێشا به ههورامی نویسێ خهڵكی ئهوهجهش بگنۆ وهنهشان،ئا وهختهنه فت كهری سهبیلهره ههورامی زوانێوهن مهلایهكێ ئاسمانیچ نمهتاوان حاشاش چهنه كهران.
برا گیان زوان وهختێوه زوانهن پهنهش بنویسیۆ و بوانیۆ ئیتر كارم نیهن سهروو ئانهیوه ئی زوانه چنده كۆنهن و كام كۆزهڵێ بیزیهینۆ یا كام قهواڵه كۆنه بیزیانۆ به زوانی ههورامی بییهن ئانه با كارشناسهكێ دماو زینده بیهو زوانهكهی ئی قهواڵه كۆنانه هوربڕووشنانهی و قسێش سهر كهران.
ههناسهی ئازیز فهرمایێشهکێت مهتینێنێ و منیچ ئینانێ چنی بڕێو چا فهرمایێشاته . ئانه که جهنابیچت ماچی زاون ، ئانه وهسێن و پاسه دیارهن فرێما پا قهناعهتیه یاواینمێ . منیچ قهبووڵمهن که فرهما مهنهن . سپاس
مشتاقم بخوانم
اگر محبت کنند استاد ترجمه کنند به فارسی هم
ئی چند ساڵه فره چێوێم وهنێنهی به زوانی ههورامی نویسیهینێ،ههر كام پهی وێشان تام و بۆیوهشان بییهن،وهلێم ئی نویسیا تام و بۆیوه تهریش بێ و پهیامێوه تهریش پهنه بێ.
ههورامیێوه فره ڕێك و پێك و درووس و ههمانێوه جه لۆغهته وهشان،ئیتر پهیامهكهش یاگێ وێش ههنهش. كاك عارف گیان دهس و قهڵهمت ههمیشه وهش و ههر پاسه ڕهنگین بۆ.ڕاس ماچی دنیاو نهسڵوو ئێمه گولالێ بێ وهلێم یادتۆ نهشۆ ئا دنیا گولالێ كوڕێ پسهو تۆش یاونهینێ پهنه،كۆڕێ فره خاسێ و گهورێش پهروهردێ كهردێنێ به ههر كام چا كوڕانه مشیۆ بواچی “ئهدا بنیشۆره بینۆت”.
سلام خدمت استاد گرانقدر جناب آقای قادریان
از خواندن نوشته پربار و زیبایتان بسیار لذت بردم و یاد روزهایی افتادم که به عنوان دانش آموز از محضرتان کسب فیض مینمودم،اما افسوس که آن زمان سرخوش از نوجوانی و بازیگوشی،چندان که باید وشاید قدردانتان نبودم
معلم عزیزم،دستتان را میبوسم و از خدای بزرگ برایتان سلامتی خواستارم
عمرتان با عزت
سایه تان مستدام