«تهوهن نهما= سنگ نماز» / صباح مرادی (کارشناسی ارشد رشته جغرافیا)
پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : در کردستان و به ویژه در پاوه و هورامان ، علاوه بر احداث مساجد ، شکل دیگری از تأثیر نماز بر محیط جغرافیایی منطقه مشاهده میشود که علی رغم سادگی خود، کمتر میتوان مانند آنرا در سایر نقاط مشاهده کرد و آن به وجود آمدن «تهوهن نهما= سنگ نماز» […]
- ۲۹ مهر ۱۳۹۲
- کد خبر 1154
- 2 دیدگاه
پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : در کردستان و به ویژه در پاوه و هورامان ، علاوه بر احداث مساجد ، شکل دیگری از تأثیر نماز بر محیط جغرافیایی منطقه مشاهده میشود که علی رغم سادگی خود، کمتر میتوان مانند آنرا در سایر نقاط مشاهده کرد و آن به وجود آمدن «تهوهن نهما= سنگ نماز» است.
اگرچه خاک و زمین برای نمازگزار پاک و جایز است، اما ایجاد «تهوهن نما»ها در ناحیهی هورامان، نشاندهندهی اهمیت و ارزش نماز در نزد مردم این دیار است. به همین علت است که علاوه بر احداث مساجد، در کنار چشمهها، زمینهای زراعی، باغات و تاکستانها، در مسیر راههای ارتباطی و حتی در دامنههای پرشیب کوهستانی، همراه با کار و تلاش جهت کسب روزی حلال، مکانهای خاصی را برای عبادت و بندگی به وجود آوردهاند و بهصورت عملی، ارزش و اهمیت نماز را در کنار چشمههای پاک و زلال به تصویر میکشند.
آنگاه که مردان و زنان پرتلاش در دامن طبیعت و در کنار چشمهها، خستگی جسمشان را با وضو برطرف میسازند و با اقامهی نمازشان به نشاط روحی و آرامش قلبی دست مییابند و به شکرانهی نعمت حیات و ایمان، پیشانیاشان را برسنگ صاف و محکم مینهند، اوج و نهایت بندگی خویش را در مقابل معبود بهحق، به نمایش میگذارند.
اقامهی نماز بر روی«تهوهن نما»ها آنگاه لذتبخش است که به دور از دغدغهها و هیاهوی زندگی، انسان خود را با تمام موجودات و نباتات در تسبیح خداوند هماهنگ میسازد. بوی گیاهان خوشبوی کوهستان همراه با شنیدن آواز تسبیحگونهی پرندگان در فصل بهار، نمازگزار را بر روی«تهوهن نما»ی چشمه از خود بیخود میسازد و یاد بهشت برین را در وی تداعی میکند و آنرا از خالقش طلب مینماید، و یا آنگاه که در گرمای تابستان، سجده بر سنگ داغ «تهوهن نما» مینهد به یاد عذاب دوزخ میافتد و نجات از آن را مسألت مینماید. هنگامی که در فصل پاییز با ریزش برگهای خزان بر سجدهگاهش خزان طبیعت را میبیند. به یاد خزان عمرش میافتد و از معبودش ایمان و حسن عاقبت را طلب میکند.
بدون اغراق میتوان گفت همهی کسانی که بر این سنگ نمازها در فصول مختلف، چه به صورت فردی و یا جمعی نماز گزاردهاند، به علت موقعیت خاص جغرافیایی «تهوهن نما»ها، از اخلاص، حلاوت و لذت ایمان، بهرهی بیشتری بردهاند.
فراموش نکنیم که این «تهوهن نما»ها با دستان پرتوان و پینه بستهی پدران و نیاکان ما در گوشه و کنار این سرزمین پاک ساخته شدهاند و عملاً اقامهی نماز را به ما آموختهاند و هیچگاه خستگی مفرط ناشی از کار و تلاش و زندگی سراسر محنت و مشقت، آنان را از اقامهی نماز و احداث «تهوهن نما»ها باز نداشته است و این ما هستیم تا به عنوان فرزندان خلف و صالح، به عمل نیک و پسندیدهی آنان ارج نهیم و در تعمیر، مرمت و ایجاد «تهوهن نما»های جدید در سایر نقاط، روح نماز، دعا و نیایش را همچون نیاکان خویش، بر زمین عطرآگین و آسمان نیلگون هورامان جاری سازیم و با تربیت و پرورش نسل جدید و به خصوص جوانان رشید و غیور، دگرباره هورامان، نگین کوردستان و ایران شود.
ته ون نما ها از نظر مکانی و موقعیت جغرافیایی به چند دسته تقسیم می شوند:
1. ته ون نه ماهای واقع بر روی چشمه های فصلی و دائمی دره ها و دامنه های نواحی کوهستانی:
بدون اغراق می توان گفت : کمتر چشمه ای در ناحیه هورامان پاوه و حومه ، وجود دارد که در کنار آب پاک و گوارای آن ، ته ون نه مایی برای اقامه نماز ، درست نشده باشد و اغلب آنها با تراس بندی و یا در کنار هم چیدن سنگهای بزرگ و کوچک به گونه ای که نسبت به زمین اطراف مقداری بلندتر باشد شکل می گیرند. این ته ون نه ماها غالبا در سرچشمه و محل خروج آب و یا نزدیکترین فاصله به چشمه ، و به سمت قبله درست می شوند. وبین آب زلال و پاک کوهستان و محل اقامه نماز در خلوت و سکوت طبیعت رابطه ای از اخلاص و صفا برای راز و نیاز با خالق هستی به وجود می آورند از جمله آنها در پاوه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
هانه خطیب – هانه قول قوله – اورینجان – هانه چه رمه- زه زل- پوینه – هانه شاهو- هانه برالو- مارانی – و ….
2. ته ون نه ماهای واقع در باغات و چشمه های آن :
این نوع نیزمانند ته ون نه ماهای چشمه های کوهستانی هستند ، با این تفاوت که چون این چشمه ها نزدیک باغات واقع شده اند و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند ، از چشم انداز جالب تری برخوردارند و در فصول بهار ، تابستان و حتی پاییز ، مورد استفاده عموم مردم و به خصوص باغداران قرار می گیرند و تقریبا بزرگتر و جذاب ترند. از این ته ون نه ما ها بیش از 97 چشمه و باغ وجود دارد که از جمله آنان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سراب هولی- چه مه ومیراوای- هانه رسول – هانه بان سالار – هانه ومه ری – هانه وتفان – حوزو پشتی- هانه و صوفی فراحی –و ….
3. ته ون نه ماهای واقع بر زمین های زراعی آبی و دیم:
این نوع از ته ون نه ماها ساده و گاهی با مستقر کردن یک ته ختانجیه (تخته سنگ) و یا کنار هم چیدن سنگهای کوچک و بزرگ به وجود آمدهاند و معمولا هنگام انجام امور زراعی مانند : شخم زدن ، آبیاری ، برداشت محصول و نیز برای عبور رهگذران مورد استفاده قرار می گیرند، و در اکثر زمینهای زراعی هورامان ، به خصوص در زمینهای آبی (دیله و میر آوا) در غرب و (ویمیر) در شرق پاوه و زمینهای دیم (بانه ره شه و زه رده بانه ) مشاهده می شوند .
4. ته ون نه ماهای واقع در تاکستانهای دیم :
اگر چه فصل کارو تلاش در این تاکستانها محدود و کوتاه است ، اما برای همان ایام کوتاه ، در کنار تاکستانها به صورتی ساده و ابتدایی ، گوشه ای از آن را برای اقامه نماز تحت عنوان ( ته وه ن نه ما) یا (ته ختانجیه) اختصاص داده اند . تا مورد استفاده صاحبان تاکستان و سایر مردم قرار گیرد . این ته وه ن نه ماها گاه بر روی دیوارهای خشکه چین تاکستان که جهت تراست بندی و جلو گیری از فرسایش خاک ساخته شده اند و گاه در امتدا شیب با احداث یک سکو یا تراست ، به سمت قبله درست می شوند . از این نوع ته ون نه ماها می توان به موارد زیر اشاره کرد:تاکستانهای آقایان توفیق مصری – مرحوم حاج امین مرادی – نظام معاذی – استاد صابر بسطامی – مرحوم قادر نادری و….
5. ته ون نه ما های دیگر :
نوع دیگری از ته ون نه ماها وجود دارند که با استفاده از مصالح جدید مانند ماسه و سیمان و یا ترکیبی از این ملات با سنگها ، در نقاط مختلف ساخته می شوند . از این نوع ته ون نه ما ها در کنار چشمه های کوهستانی ، باغات و حتی زمینهای زراعی مشاهده می شود و این در حالی است که سازنده آن بدون هیچ توقع و چشم داشتی با هزینه و زحمت خویش و با تحمل مسافت زیاد و تنها برای رضای خدا ، این کار را انجام می دهد تا سجده گاهش را در حد توان ، جهت اقامه نماز ، زیبا ومحکم بگرداند. از جمله این ته ون نه ماها به موارد زیر می توان اشاره کرد :
هانه قول قوله – چه مو میرآوی – هانه وتفان – حوضو و په شتی – هانه شاهو – بانو پوینی – و ….
با توجه به آنچه گفته شد ، می توان به اهمیت و تاثیر نماز بر چشم انداز جغرافیایی هورامان پی برد . اگر چه خاک و زمین برای نماز گزار پاک و جایز است . اما ایجاد ته ون نه ما ها در این ناحیه ، نشان دهنده اهمیت و ارزش نماز در نزد مردم این دیار است.
نتیجه
به طور خلاصه می توان گفت : ایجاد ته ون نه ما ها سبب تغییر چشم اندازجغرافیایی هورامان شده است و آثار این تغییرات نیز کاملا مشهود است و این هم ممکن نبود مگر به خاطر عشق و ایمان به دین و اقامه نماز. اگر رنج و محنت برای کسب روزی حلال ، نمازگزار را وادار به تلاش در درهای با صفای مشجر ، زمین های زراعی و یا بر سینه کوهستان می نمود و اورا ز حضور در مسجد باز می داشت . در عوض مردان مجاهد و نستوه هورامان ، با دستان پرتوانشان ، تخته سنگهای بزرگ را در دامنه کوهستان بنا می نهادند . امروز با گذر بر هر چشمه ساری در ناحیه هورامان ، مکان های عبادت و اقامه نماز را می توان مشاهده کرد که نمازگزار موحد و مومن آن را ساخته است و همواره محل عبادت بوده ، هست و خواهد بود و این از جمله تاثیر نماز بر چشم انداز جغرافیایی هورامان است.
پایدار و ماندگار باد نماد نیایش هورامان، این یادگار ارزندهی نیاکانمان و استوار و جاودان باد روح نماز و نیایش در هر عرصه و مکان.
با سلام خدمت جناب آقای صباح مرادی یار دبستانی من در دانشگاه تهران ارادتمندم.
با سلام و تشکر از مطلب بسیار خوب و جالبتان صد البته نماز خوانئن بر روی این تون نما ها با توجه به اینکه فرد احسای هم گام بودن با طبیعت را دارد و در دامان آن قرار دارد دل انسان را بسیار بیشتر از دیگر مکان ها تحت تاٍثیر خود قرار میدهد من که خودم به شخصه احساس میکنم در نماز جماعتی هستم که با درخت و پرندگان و گیاهان و … به نماز ایستاده ام