ی 09 اردیبهشت 1403 ساعت 12:48
بۆنەو ڕۆ جەهانی زوانی ئەدٚایەوە:

دەلاقەیچ بۆ بە تەشابی هەر وەر گنۆ یانەی!/ئۆمید حەبیبی

دەلاقەیچ بۆ بە تەشابی هەر وەر گنۆ یانەی!/ئۆمید حەبیبی

ڕەنگا ئاوەختە ئێلوین تافلێر و هایدی تافلێر جە کتێبوو پێوای شارستانیەتی تازەی شانە “بسوی تمدن جدید” واچێنێ دماڕێو کە ئینا وەرمانە هینوو کەمینەکان فرەو کەسا تاخایت فیلسووفە ئەژناسیاکێچ نەلێ ویرشانە هەروەرەنە کەمینەکێ بە وەرلوای کژوکۆڵوو زانستی و ئەنەئامای یاونەرە کۆمەڵایەتیەکا و هاڵیگای مەجازی میاڤانە مافەکاشا و ئیسەولا گۆترەی وێشا دلێ فەرهەنگە زلەکانە مەتاڤناوە و پێسەو وەڵێ بە دڵ و داوا مەلا  پێوای ئاسیمیلاسیۆنیوی وێ وازیەوە!!،بەڵکووم ئیجارە گەرەکشانا چا وەڵاتانە کە فرە کەمینێنێ پێوەرە بە پەسینای و ئێحترام نیای بە جیاوازی ڕەگەزی،فەرهەنگی،زوانی و…. با بە گلێرگایوی هێقم و پتەو پەی ترۆق و وەرلوای فرەتەروو وەڵاتیشا.

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: ڕەنگا ئاوەختە ئێلوین تافلێر و هایدی تافلێر جە کتێبوو پێوای شارستانیەتی تازەی شانە “بسوی تمدن جدید” واچێنێ دماڕێو کە ئینا وەرمانە هینوو کەمینەکان فرەو کەسا تاخایت فیلسووفە ئەژناسیاکێچ نەلێ ویرشانە هەروەرەنە کەمینەکێ بە وەرلوای کژوکۆڵوو زانستی و ئەنەئامای یاونەرە کۆمەڵایەتیەکا و هاڵیگای مەجازی میاڤانە مافەکاشا و ئیسەولا گۆترەی وێشا دلێ فەرهەنگە زلەکانە مەتاڤناوە و پێسەو وەڵێ بە دڵ و داوا مەلا  پێوای ئاسیمیلاسیۆنیوی وێ وازیەوە!!،بەڵکووم ئیجارە گەرەکشانا چا وەڵاتانە کە فرە کەمینێنێ پێوەرە بە پەسینای و ئێحترام نیای بە جیاوازی ڕەگەزی،فەرهەنگی،زوانی و…. با بە گلێرگایوی هێقم و پتەو پەی ترۆق و وەرلوای فرەتەروو وەڵاتیشا.

 

بنەڕاو وەش بیەی و تۆ گێرتەی ئی ویریەوە تەنیا کەمینەکێ پاڵپشتیش کەرێنێ بەڵام وارە بە وارە حکوومەتە دێمۆکراتیکەکێچ کە زاناشا ئی ڕا پەی دماڕۆ گەشەو وەڵاتی بەپیتا زوو دەسشا دا وەش کەردٚەی و ڕێک وستەی ڕێکڤزیای ئێداریشا تا ئا ڕەگەزێ کە زوان و فەرهەنگشا جیاکارا جە فرەینەو خەڵکەکەی، هەستوو وێ بە نزم زانای نەکەرا و وێشا بە لەیدٚە نەنیارە و جە وانگەکانە بە زوانشا بوونیۆ و جە ئێدارەکانە هەرمانەش پنە کریۆ و هەرپاسە حکوومەت ئاسەوار و چێرخانە فەرهەنگیەکاشا جە فەوتیای پارێزنۆ.بەڵام داخێ گرانەم پەی جەهانوو یەرۆمی کە هیچ چێوەنە خاس نیا و دماکەوتە بیەی نویسیان تەوێڵەماوە فرە ئا ویرە نەکەوت یاگێ،چێگەنە ڕۆجیار وەرنیشتەنە مزیۆ و وەرکەوتەنە پڕۆ و ملۆ کەلەرە!!!.وەڵاتوو دیکتاتۆرا و ملهۆڕا و خودٚاڵە وێ بە خودٚا زانەکا!!!.

 

ئادٚی واتشا پلۆڕالیسموو چێشی و تەڕەماشوو چێشی؟!! مشیۆم پیچیۆوە بە پان ئیسمیوی گەورەی ئاتاتۆرکی و ڕەزا خانیەوە!!، بیێ بە پەنگاویوی زل وەراوەروو ئی شەپۆلوو تازەوە بیەیوە ناخافڵ چانەیە هەر ڕوێو مشیۆم مل کەچێ ئی داواکاریەیە با!.جیا جە حکوومەتەکا بڕێو بەنامێ ڕۆشنویرێچ کەوتێ شۆنیشا و بە نامێ ورکە و خەفەت و داڵغێ ئەرەشیڤیای قەبارەی و فەوتیای زوانوو نەتەوەی سەردەسی کەوتێ  پەڵپێ گێرتەی. ڕێکڤزیاو یۆنسکۆی ساڵەو 1999ی بە داواو وەڵاتوو بەنگلادێشی کە ئیسە چێروو زۆڵموو پاکستانیەنە ڕۆزگار بیەبێ ڕۆ دوو مانگۆ سیاوکاموو گردٚ ساڵێوێش بە ڕۆ جەهانی زوانی ئەدٚایی دیاری کەردٚ تا یادٚوو ئا وانیارە بەسەزوانا کە پەی حەقوو وانای و نویستەی و بیەی زوانی بەنگالی بە زوانی دوەموو پاکستانی(ئاوەخت بەنگلادێش هەڵای سەربەوێ نەبیەبێ و پارێزگایڤوو پاکستانی بێ و نامێش پاکستانی وەرکەوت) وێنیشاندایوی هێمنشا بەردٚ ڕاوە بەڵام حکوومەت بە تەشکیوی نائێنسانی شنیاشا ڤنە و چننێ وانیارێش وەروو داوا کەردٚەی حەقوو وێشا کۆشتێ،کەراوە.

 

چی ڕۆنە سکرتێروو یۆنسکۆی پەی بەرز گێرتەی ئی بۆنەیوە ملۆ پەی وەڵاتیوی چن زوانەی و چاگەنە باسوو هەمیەت و ئێژایی ئی ڕۆیە و هەرپاسە باس جە بارەو ئێحتێرام نیای بە فرەڕەنگی و فرەزوانی کەرۆ.شۆنۆ یۆنسکۆیەرە ڕێکڤزیاو مێلەلیچ ساڵەو 2008یش بە نامێو ساڵەو جەهانی زوانا دیاری کەردٚە.وەلیم ئی گردٚوو چێوا قۆمیۆ و وەڵاتە دماکەوتەکانە ئەجۆ هیچ نەقۆمیان!، زوان هەر زوانێوا و زوانوو ئەوەڵ و ئاخری و هیچێو مەبۆ دامگاشەنە بوانۆ و پیڤیۆ!.

 

بەڵام بە وەشحاڵیەوە خەڵک و کۆمەڵگا یاڤانەنە هەمیەتوو زوانی و پێوەزش چنی هەستوو بنیادٚمەکا،هەر ئانە بیەن نوونگیوی کاریگەر تا قسەکەرێ زوانەکا بێ وەرەچەم گێرتەی بڕێو چێوا وێشا قۆڵێ هەرمانا هۆرکەرا و چا یاگانە کە خەتەروو فەوتیای و دلێنە شیای زوانە کەم هازەکا هەن هەر یۆ یاگێ وێشانە نازا کۆڵەکۆ کێبیەی و شۆناسیشا بلۆ بەینەنە.ئینە تایبە چی چن ساڵەنە بیەن نوونگیوی کاریگەر پەی نەفەوتیای ئا زوانا ئینای سەراوچێری یانەوێرانیەنە.هاڵیگای مەجازی و کەڵک گێرتەی جە ئینتێرنێتی پەی هاگاداری و هاگادار کەردٚەی خەڵکی گەورەتەرین پەرگەماو ئی هەرمانێ بیە تا ڕۆشنویرەکێ جە ئی پەڕ تا ئەو پەڕوو دنیای دەس دا ئەرەنیای گلێرا و کۆنیشتا تا کۆمەڵگاکا بیاڤنانە ئێژایی چێوەکەی.

 

لاو وێچماوە کە هیچ کۆگا و ڕێکڤزیایوی وەرپەرس مەپەرسۆوە هەرمانەکێ ئینە پەنگاوێڤ بیەن پەی وەرگیری جە ئامای لافوو یانەوێرانی.بیەی قسەکەرێ ژیرێ و ئەنەیاوای با بە ئاڵتێرناتیڤێڤ پەی ئەوەنەپەرسای دەسەڵاتی جە بارەو زوانیەرە چەنی؟هەرچن ئینە مەتاڤۆ یەکسەرە قەرەبووش کەرۆوە بەڵام کریۆ واچی نمازۆ ئا زوانە دلێنە بشۆ. ئەنەیاونای زاڕۆڵا و قسێ کەردٚەی چنیشا بە زوانی ئەدٚایشا تا جە بنەڕانە وانگەنە دەس پنە کەرۆ و زاڕۆڵە پەروەریۆ هەمیەتوو پارێزنای زوانی ئەدٚاییش ئینا چ ئاست و ڕادێوەنە فێر کەردٚەی زاڕۆڵەی و ئەژناسنای پلۆرالیسمی زوانی و ڕەگەزی تا یۆتەر بە زوانێوتەر بە سووکی و هاسانی پەسینۆ و وێش زلتەر چنەش نەزانۆ.

 

زاڕۆڵەی ژیر،زرک و وریا دامنەو ئەدٚای ژیرێنە پەروەریۆ و ئەگەر ئەدٚا وەڵتەر یاوایبۆنە هەمیەتوو پارێزنای زوانی ڕاکێ بێ قۆرتەنە و ئەگەر نەلایبۆنە چێروو ئا لۆسێ زوان بێ هیچ شکێوە فەوتیۆ نویستەی و شێعر واتەی هۆنیارا، نویستەی نویسەرا چ بە شێوەو ڕۆمانێ یام داستان کۆتای،هۆرئەوەگێڵنای جە زوانەکاتەری و پارێزنای ڕانویس و بازنەو واچاش واتەی گۆرانیا بە دەسوو گۆرانیەواچا پا زوانیە وەش کەردٚەی فیلم و کارتۆنی بە دەسوو هۆنەرمەنداش نویستەی چێوە زانستیەکا بە دەسوو فرەزانەکا،نویستەی تابڵۆ دووکانەکا بە دەسوو دووکاندارەکا و پێوەز دای فەزاو بازاری چنی پارێزنای زوانی و یاگەدارتەر جە گردٚی ئەرەنیای و ئەرەمەرزنای کاناڵیوی ئاسمانی پەی وەش کەردٚەی،پەروەرنای و وەڵاوە کەردٚەی گردٚوو ئینیشا بە دەسوو دەوڵەمەندٚەکا

 

ئارۆ چی دنیا پان وپۆڕوو ئەوەڤاڕیای کرژوکۆڵوو هەواڵەکا ئەوەقەتیسنای زوانیوی و وەرگیری کەردٚەی جە خزمەت کەردٚەی خەڵکەکەی پنەش فرەتەر ئەوە جۆکێ و شۆخی مشۆ پێسنە هەرمانە سەقەتەکاو لۆرێل و هاردی!.