پایگاه خری تحلیلی سلام پاوه: اگر به دیدن منطقه‌ای تاریخی علاقمند هستید، منطقه اورامانات توقعتان را برآورده می‌کند. در این منطقه دو تا از دیدنی‌ترین روستاهای ایران قرار دارد. این دو روستا، روستای اورامان تخت و روستای سروآباد هستند.

اورامانات کجاست؟

اورامانات اسم منطقه‌ای در غرب ایران است. این منطقه دو بخش دارد که یکی بزرگ و یکی کوچک است. بخش کوچک‌تر آن در حلبچه عراق و بخش بزرگ‌تر هم در کرمانشاه و کردستان قرار دارد. اورامان یا هورامان در کردستان شهرهای سروآباد، سنندج و کامیاران را در دل خود جای داده است. این منطقه در کرمانشاه هم شهرهای پاوه، جوانرود، نودشه و نوسود را در بر می‌گیرد. روستای «اورامان تخت» مرکز بخش اورامان هم دهکده‌ای تاریخی و تماشایی است. این دهکده تاریخی سه بخش به اسم‌های «هورامان تخت»، «ژاورو» و «لهون» دارد. در تیر ۱۴۰۰ هم یونسکو برای ثبت جهانی این منطقه آن را بررسی کرد.

منطقه اورامانات در تاریخ

تحقیق‌ها نشان می‌دهد که اورامان جزیی از سرزمینی است که قدیمی‌ترین محل سکونت در غرب ایران بود. ۸هزار سال قبل از میلاد مردمی به اسم کرتو در این منطقه زندگی می‌کردند که دامدار و کوچ‌نشین بودند. این مردم در حدود هزاره دوم قبل از میلاد یکجانشین شدند. آن‌ها اولین شهر را در منطقه اورامان بنا کردند که اسم آن «اءتوور» بود. این شهر را آشوری‌ها حدود ۳هزار سال پیش آتش زدند و حالا این شهر زیر تلی خاک است. به منطقه‌ای که اءتور در آن بود، آتورگه می‌گفتند که جایی نزدیک به پاوه امروزی است. اگر دقیق‌ترش را بخواهید، جایی بین «بانوره» و «روستای زردوئی» است. اسم روستای زردوئی هم تا همین ۲۰۰ سال پیش «آتورگه» بود.

بهترین زمان سفر

بهترین فصل برای دیدن اورامانات و روستای اورامان تخت فصل بهار است. در بین ماه‌های بهار هم اردیبهشت بهترین ماه بازدید از این منطقه به حساب می‌آید. در این ماه‌ها می توانید به جاهای دیدنی سنندج هم سری بزنید و بهار خاطره‌انگیزی را تجربه کنید.

پوشش گیاهی اورامانات

اورامانات منطقه‌ای کوهستانی است و چشمه‌ها و چراگاه‌های متعددی دارد. مردم این منطقه دامدار و باغدار هستند. پوشش گیاهی اورامانات خیلی متنوع است و جنگل‌های سرسبز و زیبایی دارد. درخت‌های این منطقه بلوط، گردو، پسته وحشی، انجیر، زالزالک و گلابی وحشی است. مردم منطقه از این جنگل برای خانه‌هایشان هیزم تهیه می‌کنند. گیاهان اورامانات هم ریواس، ترشکه، کنگر و… هستند.

زبان مردم منطقه اورامانات

زبان مردم منطقه هورامی است. نظریه‌ها درباره جایگاه این زبان و ماهیت آن در گروه‌های زبانی شمال غربی ایران متفاوت است؛ مثلاً اُرانسکی این زبان را گونه‌ای از گویش گورانی و زازا می‌داند که شاخه‌ای از زبان پارتی اشکانی است. زبان هورامی چند زیرشاخه هم دارد؛ مثلاً لهونی، تختی، حلبچه‌ای، پاوه‌ای، بیسارانی و شیخانی است.

معنای اورامان

 هوور ئامان
معنای آن «بیرون‌آمدن از دل زمین و سرپاایستادن» است که پستی‌بلندی‌های این منطقه اشاره دارد.

هه ورامان
«هه‌ور» یعنی ابر و «ئامان» یعنی آمده که با پوشش ابری و باران‌های فراوان منطقه ارتباط دارد.

اورامان (هورامان)
«او/ هو» به معنای جای بلند و «رام» به معنی آرام و نیروبخش است؛ پس معنی اورامان/ هورامان سرزمین بلند و آرام می‌شود.

ئورامه ن
بعضی‌ها معتقدند اسم این منطقه از آهنگی پیشااسلامی و کردی به اسم «اورامه ن» آمده است.

ئوورمان
«ئوور» قلعه مستحکمی است که حصار و بارو دارد و «مان» معنای خانه و مسکن دارد. این را از فرهنگ لغت «برهان قاطع» آورده‌ایم.

هاوارامان
هاوار معنای «هوار» یا همان «فریاد» دارد. شاید با اشاره به پژواک صدا، به‌نوعی به کوهستانی‌بودن این منطقه اشاره می‌کنند.

ئورومون
شاعرهای اورامی از این واژه استفاده می‌کردند.

اورتن
بعضی‌ها معتقدند که اورامان را از «اورتن» گرفته‌اند که به سرودهای دینی زرتشت می‌گویند. اورتن از لحن‌های قدیمی موسیقی هم هست.

هورآمان
همان خورآمان به‌معنی مشرق و محل طلوع خورشید است.

اهورئامان
معنای آن جایگاه اهورامزدا، خدای زرتشت است.

اورامن
می‌گویند اورامان از واژه «اورامن» گرفته‌اند که اسم آهنگ اصیل ایرانیانیان در پیشااسلام است.

اورامن
بعضی‌ها معتقدند اورامانات را از «اورامن» در زبان پهلوی گرفته‌اند و اورامنان به‌معنی شعرهای پهلوی و محلی ایران است.

اورام
می‌گویند اورامانات از «اورام» آمده است که معنای سرود و نیایش دارد. اورام همان سرودی است که زردشتیان جلوی آتش برای عبادت می‌خوانند.

اورامان
«اور» به معنای شهر و «امان» به معنای پناه‌گرفتن است. اور پیشوندی است که به در اسم شهرهای مختلف هم می‌بینیم؛ مثلاً اورشلیم، اورفا و… . به این دلیل اسم اورامان را برای این منطقه انتخاب کرده‌اند که دورتا دور این منطقه کوه است. این کوه‌ها آن را از جنگ در امان نگه می‌داشتند و به همین خاطر اورامان یعنی شهر در امان.

معماری و فرهنگ اورامانات

معماری اورامانت خشکه‌چین و از سنگ است. خانه‌ها را در این منطقه پلکانی ساخته‌اند؛ البته شغل مردم منطقه باعث می‌شود که فضای خانه‌ها تفاوت داشته باشد. در بیشتر خانه‌ها، طبقه همکف برای نگهدارای گله و انبار و طبقه بالاتر مسکونی و برای زندگی اعضای خانواده است. خانه‌های پلکانی این منطقه، حتماً شما را یاد ماسوله در استان گیلان می‌اندازد. شاید این نوع معماری ارتباطی به صوفی‌های مهاجر داشته باشد که سال‌ها پیش از ماسوله به این منطقه آمده‌اند.

مراسم پیرشالیار در اورامانات

مردم هورامان می‌گویند، پیر شالیار همان سید مصطفی از سادات بود. نسب او در شجره‌نامه سادات روستای کلجین به امام جعفر صادق می‌رسد. او مرید شیخ عبدالقادر گیلانی بود و در سده ششم هجری قمری زندگی می‌کرد. داستان معروفی هم از او نقل می‌کنند که همه ما یا شنیده‌ایم یا خوانده‌ایم.

«شاه بهار خاتون» دختر شاه بخارا بیمار بود. شاه دستور داده بود که هرکس بتواند دخترش را درمان کند، به همسری دختر درمی‌آورد. دختر به برکت جد سید پیرشالیار شفا پیدا می‌کند. پادشاه دخترش را به عقد سید مصطفی در می‌آورد. هرساله جشنی در اورامانات برگزار می‌شود که مردم معتقدند سالروز ازادواج پیرشالیار و بهار خاتون است.

این جشن از جاذبه‌های دیدنی اورامانات است. مردم لباس‌های کردی خاصی می‌پوشند و موسیقی عرفانی پخش می‌کنند. دور هم آش می‌پزند و به دیدوبازدید می‌روند؛ البته برای پیرشالیار هرساله مراسم دیگری هم برگزار می‌کنند. رنگ‌وبوی آداب‌ورسوم زرتشتی و باستانی در این جشن‌ها پیداست؛ البته بعضی‌ها هم معتقدند که این جشن‌ها در اصل باستانی بوده‌اند و بعدها با باور مردم به اسلام گره خورده‌اند. به هر حال این مراسم ویژگی‌های اسلامی هم دارد..

قربانی

از صبح همان روز اول دامدارهایی که نذر دارند، دامشان را جلوی خانه پیرشالیار می‌آورند. قصاب‌ها دام‌های قربانی را ذبح می‌کنند. بخشی از گوشت را برای غذای مراسم داخل خانه می‌برند و بخشی از آن را هم بین مردم پخش می‌کنند.

جاهای دیدنی اورامان/دریاچه اورامان

دریاچه اورامان، دریاچه‌ای فصلی از جاهای دیدنی سروآباد است. این دریاچه در بالاترین قسمت منطقه اورامان تخت قرار دارد و چشم‌انداز آن به همه منطقه تماشایی است. اگر کوهنورد یا طبیعت‌گرد هستید، کمپ‌کردن در کنار دریاچه حتماً برایتان جذاب است؛ اما حواستان به هواشناسی و طغیان آب هم باشد. اینجا به‌خاطر نزدیکی به روستای پیر و روستای اورامان تخت امکانات خوبی هم دارد.

قلعه اورامان

یکی از جاهای دیدنی کردستان قلعه اورامان تخت است. این قلعه بالای همان کوهی است که روستای اورامان تخت در آن قرار داشت. بعضی‌ها می‌گویند که این قلعه را برای حفاظت از مردم ساخته بودند. بعضی‌ها هم معتقدند که به‌خاطر کوه‌ها احتمال حمله به این منطقه کم بوده است؛ پس این قلعه نظامی نیست و بیشتر جنبه راهنمایی و تعیین مسیر را داشت.

چشمه بل

چشمه بل کردستان (هانه چه‌مهو بڵی) چشمه‌ای طبیعی است که به آن «کانی بل» هم می‌گویند. سرچشمه این چشمه در کوه‌های شاهو کرمانشاه است. این چشمه از پرآب‌ترین چشمه‌های هورامان تخت و غرب ایران است و اسم آن احتمالاً ارتباطی به خدای بابلیان دارد. اسم خدای بابلیان «بل» بود. بیشتر آب‌ریزهای چشمه بل در کرمانشاه است؛ اما به استان کردستان می‌رسد. این چشمه در کردستان در ۲کیلومتری روستای هجیج از شهرستان پاوه و نزدیک رودخانه سیروان است. چشمه بل برای مردم اورامان تخت اهمیت فرهنگی و تاریخی زیادی دارد.

غار قوری قلعه

غار قوری قلعه بزرگ‌ترین غار آبی خاورمیانه است که به آن غار قوری قلا هم می‌گویند. اسم این غار در زبان کردی «قوڕی قه‌ڵا» است. پیشینه این غار به ۶۵ میلیون سال پیش می‌رسد. راجع به این غار قبلاً برایتان گفته‌ایم. سنگ‌نوشته‌های باستانی این غار حتماً برایتان جالب می‌شود.

گردنه ژالانه

اورامان در جنوب غرب روستای سروآباد است. گردنه ژالانه در مسیر سروآباد به اورامانات قرار دارد. مسیر گردنه ژالانه از روستای درکی شروع می‌شود و تا شمال غرب روستای کماله در دهستان اورامات تخت ادامه دارد. گردنه ژالانه معمولاً پوشیده از برف است. در این منطقه گاهی برف سنگین می‌شود و عمق آن به چند متر می‌رسد. گاهی هم هم ریزش بهمن گردنه را مسدود می‌کند؛ اما این گردنه سخت‌گذر در فصل‌های گرم ارزش دیدن دارد.

از تهران تا اورامانات ۶۶۰ کیلومتر فاصله است. برای رفتن به این منطقه باید به استان کردستان بروید. از آنجا مسیر رسیدن به مریوان را انتخاب کنید. در جنوب شرقی شهر مریوان روستای هورامان تخت وجود دارد. راه‌های دیگری هم برای سفر به اورامانات هست. می‌توانید با هواپیما به سنندج بروید و از آنجا وسایل نقبیه مختلف شما را به اورامانات می‌رسانند. از سنندج تا اورامانات حدود ۱۵۴کیلومتر راه در پیش دارید.