پایگاه خبری تحلیلی سللام پاوه: طوفانهای گرد و غبار از پدیده ای عموما زیان بار و اختلاف زا در فعالیتهای روزمره هستند این پدیده غالبا در مناطق دارای اب و هوای خشک و بیابانی رخ میدهد و بخش های غربی ایران نیز هر ساله چندین بار شاهد رخ دادن چنین پدیده ای است و خسا رات زیادی را در مناطق غربی به ویژه کرمانشاه در بخش های صنعتی و کشاورزی و…. وارد میکند. علاوه برآن، صنعت گردشگری استان رانیز بامشکلات فراوانی روبه رو کرده است.

دانستنیها در مورد گردو غبار

توفان های خاک شامل ذارت ریز خاک هستند و ممکن است در مواقع خاص تا ارتفاعات چند کیلومتری بالای سطح زمین پراکنده شوند. باد های شدید و گرد و غبار حفرهای مقدار زیادی خاک را از روی زمینهای خشک و پوشیده از خاک و شن با خود بلند نموده و به حالت متحرک و معلق هوا را تیره و تاریک می نمایند.کشانده شدن و رانده شدن چنین هوای اشباع شده از مواد خاکی، ابری را تشکیل میدهد که خورشید را پوشانده و یا آن را به صورت قرص گداخته و کمرنگ مینمایاند.الکتریسیته جوی مربوط به توفان گرد و خاک بر روی ارتباطات رادیوی تاثیر می گذارد. لایه هوای گرد و خاکی اغلب در ساعت روز بشدت گرم شده و پتانسیل رطوبت نسبی آن به مقدار زیادی کاهش می یابد. از مهمترین شرایط ایجاد گرد و غبار در کنار هوای ناپایدار، وجود یا عدم وجود رطوبت است بطوریکه اگر هوای ناپایدار رطوبت کافی داشته باشد، بارش و طوفان رعد و برق؛ و اگر فاقدرطوبت باشد، طوفان گرد و غبار ایجاد مینماید.

فراوانی ذرات گرد و غباردر جو علاوه بر شدت، سرعت باد و خشکی ذرات خاک به اندازه قطر ذرات نیز بستگی دارد.نوع و پوشش گیاهی نیز در شدت وقوع گرد و غبار نقش مؤثری بازی میکنند. تراکم و ساختار گیاهان دو عامل کنترلکننده اساسی در وقوع و فراوانی طوفانهای گرد و غبار میباشند. در واقع ایجاد گرد و غبار میتواند نوعی واکنش به تغییرپوشش گیاهی زمین باشد که در این رابطه نقش فعالیتهای انسانی را نیز در کنار شرایط طبیعی محیطهای جغرافیایی باید در نظر گرفت. البته انسان میتواند با بعضی طرحهای مهندسی بزرگ مقیاس، اثرات منفی طوفانهای گرد و غباری را تعدیل نماید. بطور مثال میتوان به طرح درختکاری در شمال چین اشاره کرد که باعث شده است از فراوانی وقوع، شدت و استمرار طوفانهای گرد و غباری در صحرای گبی چین پس از سال ۱۹۶۰ تا حدودزیادی کاسته شود. گرد و غبار به عنوان یکی از مهمترین اشکال آلودگیهای جوی از ابعاد مختلف مورد توجه محققان قرار گرفته است.

بررسی رابطه ی گرد و غبار در هوای مناطق مرکزی ایران و مشکلات بهداشتی و پزشکی مثل بروز بیماریهای ریوی، تنفسی و بیماریهای چشمی.آسیبهای ناشی از گرد و غبار جوی بر نما و زیبایی ساختمانها و کاهش قدرت دید و پیامدهای زیست محیطی این پدید ه از نظر حمل و نقل از موارد قابل استناد در این رابطه می باشند. مخصوصا” این امواج گردوغبار به جنگل های بلوط به عنوان مهم ترین منبع گردشگری استان ،خسارات فراوانی وارد نموده است و موجب کاهش جاذبه های طبیعی در منطقه شده است.

علت گرد و غبار استان کرمانشاه

میتوان علت غبار استان کرمانشاه را وقوع طوفان در کشور عربستان و عراق دانست و فرسایش بادی را که در اراضی کشور صورت می گیرد به عنوان عامل داخلی مؤثر در وقوع گرد وغبار به حساب آورد. گسترش کم فشار مذکور به منطقه ی مورد مطالعه سبب مکش شدید هوا روی بیابان های همسایه های غربی و جنوب غربی با جهت غربی وشمال غربی می شود چون در سطوح میانی و ۸۵۰ هکتو پاسکال پرفشار مستقر است مانع صعود کم فشار حرارتی در منطقه ی مورد مطالعه می گردد. ازطرف دیگر گرمای آزاد شده از کم فشار موسمی باپیوستن به هوای گرم وخشک عربستان به واسطه سلسله جبال زاگرس به منطقه مورد مطالعه می رسد و سبب می شود هوای غبارآلود و گرمی بر استان حاکم شود؛ چون فصل تابستان است و بادهای غربی کلا ضعیف هستند ،پر فشار جنب حاره حاکم است.

در نتیجه منبع اصلی گرد وغبار هایی که به غرب ایران وارد می شوند بیشتر از نواحی بیابانی عراق صورت میگیرد .بنابراین می توان شدید ترین روزهای گرد وغباری با حداقل قدرت دید را در غرب کشور انتظار داشت. در تابستان پرفشار در منطقه حاکمیت دارد وفرونشینی شدیدی وجود دارد. با توجه به اینکه خشک بودن منطقه نیز در ایجاد پدیده ی گرد وغبار مؤثر است. تسلط پرفشار آزور هم در تشدید پدیده ی گرد وغبار عامل کلیدی و مهمی است و این ریزگردها برسر مناطق دور ونزدیک فرو می ریزد ونقش چرخند دینامیک در این موج گرد وغباری بیشتر مشاهده می شود؛چون دوره ی گرم سال است وشرایط صعود هوای گرم با ستون های عظیم گرد وغبار امکان ندارد .طوفان های شدیددر منطقه ی مورد مطالعه به علت حضور سامانه های چرخندی است که بر روی دریای سرخ و سودان شکل گرفته است واز طریق جنوب غرب وغرب به منطقه می رسد.

در نتیجه منشأ گرد وغبار های وارده به این استان بیشتر فرامحلی بوده واز بیابان های کشورهای هم جوار شکل می گیرد .این استان به دلیل قرار گیری در عرض های جغرافیایی پایین ،در مجاور بیابان ها ی عراق سیستم ها وسیکلون هایی که به آن وارد می شود، بیش از آنکه حامل رطوبت باشند گرد و غبار را به این استان وارد می نمایند. بنابراین با توجه به تأثیر سیستم پرفشار جنب حاره ای آزور در این فصل از سال بر روی کشور ایران و بیابان های هم جوار غربی آن منطقه ی مورد مطالعه به تبعیت از عرض جغرافیایی نیز به شدت تحت تأثیر پرفشار قرار می گیرد.. کلا” اوج روزهای همراه با گرد وخاک در فصل تابستان بیشتر است؛ چون زاویه ی سمت خورشید به حالت عمود نزدیک تر است.در نتیجه یکی از عوامل شدت فراوانی پدیده ی گردوخاک در ماه های گرم سال در منطقه ی مورد مطالعه محسوب می شود .پشته ای نیز بر روی استان کرمانشاه مستقر شده است که منطقه ی مورد مطالعه در جلوی پشته قرار دارد.

در نتیجه فرونشینی شدیدی در این سطح در منطقه وجود دارد و معمولا طوفان های خاک در سال هایی که کمبود بارش بوده و خشکسالی وجود دارد به شدت فعال می گردد. همچنین چرخندهای گردوغبار از طریق بیابان های آفریقا و عربستان و عراق به سمت منطقه ی مورد مطالعه حرکت می کنند. با توجه به نقشه ،انتقال گردوخاک شمال آفریقا از روی دریای مدیترانه به سمت غرب ایران صورت می گیرد وفرارفت هوای سرد از شمال ایران و فرارفت هوای گرم از جنوب ایران موجب اختلاف شدید دما می گردد ودر انتقال گرد وخاک به منطقه ی مورد مطالعه این امر بسیار اساسی ومهم است . این طوفان گرد وغبار در طول روز تقویت می شود وموجب پیدایش طوفان گرد وخاک مخرب در استان می شود.

عوامل غیرجوی مؤثر در گرد وغبار استان کرمانشاه : بیابان عراق – سوریه –بیبان عربستان – صحرای کبیر آفریقا – ارتفاعات زاگرس – منطقه ی خلیج فارس و دریای عمان – چاله ی بین النهرین.

نتیجه گیری:

در روزهای شروع و اوج وخاتمه ی موج های گرد وغباری در طول سال های مذکور عوامل گرد وغبار به صورت زیر قابل جمع بندی است.

۱-منابع اصلی گردوغبارهایی که به غرب کشور وارد شده اند بیش تر از نواحی بیابانی نسبتا” نزدیک به این منطقه مثل عراق (بیشترین درصد)، صحرای سوریه و یا صحرای نفوذ درشمال شبه جزیره عربستان منشأ می گیرد ونقش صحرای کبیر آفریقا دراین میان بسیار ناچیز است .
الف)یک فرود نسبتا” قوی در تراز۵۰۰در محدوده ی طول جغرافیایی ۳۰الی ۴۰درجه شرقی یعنی روی ترکیه وشرق دریای مدیترانه مستقر باشد وحداقل تا مدار۳۰درجه شمالی وپایین ترازآن کشیده شده باشد..

ب)درسطح زمین هم مرکز کم فشاری هماهنگ ومرتبط با فرود تراز۵۰۰ هکتوپاسکال درمحدوده ی جغرافیایی ۳۵الی ۴۵ درجه شرقی وپایین تراز۴۵درجه شمالی وبرروی کشورهای عراق وسوریه وغرب ترکیه مستقر باشد.

ج)حداقل یک کم فشار(دینامیک یا حرارتی )نسبتا”قوی برروی شبه جزیره عربستان و در اطراف مدار رأس السرطان وجود داشته باشد.همچنین گرمای ناشی از نفوذ زبانه موسمی به منطقه، برخشکی آن می افزاید ودر تشدید فرایندگرد وغبار نقش مهمی ایفا می کند.