پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : کیهان حاتمی * توجه به ارزش های منظر فرهنگی شامل مردم بومی، تنوع زیستی وتنوع فرهنگی است.منظره های فرهنگی دردستورالعمل عملیاتی یونسکو به عنوان ویژگی های فرهنگی مطرح می شود که دستاورد مشترک انسان وطبیعت را به نمایش می گذارند و در سه دسته اصلی طبقه بندی می شوند:

۱- منظرهای طراحی شده وعامدانه خلق شده توسط مردم که غالباً پارکها وباغ ها را شامل می شود.

۲- منظرهای تکامل یافته که ممکن است باقی مانده وتداوم یابد.

۳- منظرهای تداعی گر(دستورالعمل اجرایی مرکز میراث جهانی یونسکو۲۰۱۳)

بازخوانی محتوایی دسته بندی ارائه شده توسط مرکز میراث جهانی یونسکو بیانگر این موضوع است که ارزش ها در چهار دسته اصلی قابل بررسی هستند شامل: ارزش فرهنگی – ارزش طبیعی – ارزش ملموس وارزش ناملموس.

تمامی این ارزش ها در رابطه انسان با طبیعت ومحیط زیست شکل گرفته و تداوم یافته اند.

منظر فرهنگی از توجه توامان و یکپارچه به جنبه های ملموس و ناملموس و تعامل انسان با طبیعت در گذر زمان پدید می آیند.

می توان دو جنبه ملموس و ناملموس، درشش دسته ارزش های محیطی ، فرهنگی ، معنوی ، آموزشی ، علمی و تفریحی قرار داد و منظر فرهنگی فرآیندی است که از تعامل انسان و طبیعت حاصل شده است و جنبه های ملموس و ناملموس را شامل می شود.مانند ارزش هایی همچون ارزش معنوی مستقیم حاصل جنبه ناملموس منظر فرهنگی است.

شناخت اورامانات /هورامان:

این منطقه در ایران در دو استان کرمانشاه و کردستان و در عراق در استان حلبچه واقع شده است.مردمان بومی در این اقلیم کوهستانی در طول زمان تعاملی بسیار خلاقانه با طبیعت و محیط زیست خود داشته اند ،و این فرآیند خلاق تا به امروز درجنبه های مختلف تداوم یافته است .

آب و هوای این منطقه در فصل بهار و تابستان بسیار مطبوع و دلپذیر است و زمستان آن سرد و طولانی می باشد و در پاییز خداوند زیبای هایش را به رخ می کشد.

فضای زندگی سکنان آن با محیط طبیعی آن و همچنین نحوه معیشت و فعالیت های اقتصادی آنان آمیخته است به طور ی که در خانه ها علاوه بر محل استراحت ، اتاق ها،سرویس های بهداشتی و آشپزخانه عموما، مکانی برای دستگاه های گلیم بافی و جاجیم و…تعبیه شده است. بیشتر دیوارهای خانه های روستایی آن به صورت خشک چینی ساخته شده است . مهمترین مصالح بکار رفته در بنای خانه ها سنگ وچوب است.

این منطقه دارای باغات سرسبز و همچنین موقعیت خاص طبیعی و اقلیمی که دارد یکی از خیال انگیزترین و پرجاذبه ترین مناطق ایران به حساب می آید.هوای معتدل وزمین های پوشیده ازدرختان گردو، انار،انجیر وتوت وتازگی زیتون وپرتقال ولیمو ازویژگیهای این منطقه می باشد.سیاه چمانه ، چپله ، هوره ازمهمترین مصادیق موسیقیایی این سرزمین است.مردم این منطقه با پوشش ولباس کوردی هستند که این خود میتواند الگو خوبی برای سایرمناطق کوردنشین باشد.

ثبت جهانی اورامانات/هورامان و مزایا ومعایب آن برای این منطقه:

براساس شرایط محیطی و تعامل انسان با محیط زیست در منطقه اورامانات/هورامان و براساس منظر فرهنگی و تاریخی منطقه بعداز سالها در سازمان جهانی یونسکو در لیست ثبت آثار قرار گرفت و به آنچه که لیاقتش بود که همان ثبت جهانی است رسید. در واقع این ثبت تداوم سازگاری انسان با طبیعت بود که از بدو تاریخ تا حال حاضر ادامه دارد. و این خود بخود مورد توجه بازرسان سازمان یونسکو قرارگرفت .

ثبت جهانی این منطقه زمینه های مناسبی را برای برجسته نمودن فرهنگ، تاریخ و محیط زیست را برای جهانیان فراهم خواهد نمود .و این خود موجب اثبات اصالت این مرز و بوم خواهدشد.

هر ثبتی در هر منطقه ایی که صورت میگیرد به خودی خود دارای مزایا و معایبی است که باید از لحاظ علمی موشکافی گردند و سعی گردد تهدیدها را به حداقل رساند و یا به فرصت تبدیل نمود .با وجود نوع فرهنگ و تاریخ این منطقه معایب آن در حداقل قرار دارند حال براساس وضعیت محیط زیستی و شرایط اقتصادی و اجتماعی مزایا و معایب این ثبت را بصورت گذرا توضیح داده می شود.

نقاط قوت ثبت جهانی منطقه اورامانات /هورامان:

*از لحاظ فرهنگی اجتماعی:

فرهنگ درتمام جوانب وزوایای زندگی ما حضوردارد.فرهنگ تصمیم گیری های ما را درزندگی وحتی معنایی را که ازبودن مدنظرداریم را شکل می دهد.وقتی ازفرهنگ سخن میگوییم ،منظور ما راه هایی است که درآن مردم به طور فردی وجمعی ، ازطریق ارتباط بایکدیگر به زندگی خود معنا می بخشند.

۱- برگزاری مراسمات سنتی وکهن موجب همبستگی زیادمیان مردمان این منطقه گردیده است.ومورد توجه گردشگران می باشد

۲- افزایش سطح سواد منطقه طی سالیان اخیرکه خود باعث ارتباط آسانتربا گردشگران است.

۳- وجود اماکن مذهبی وباستانی درمنطقه که مورد توجه خاص گردشگران است

۴- شکل گرفتن جامعه با اصالت درنسل آینده

۵- ایجاد دادوستد هایی بین فرهنگهای مختلف که موجب توصیفگر هویتها وانسانهایی است که ازمرز طبیعی زادگاه خویش فراترمیروند.

۶- عرضه ارزش ها، هنجارها وباورهای قوم محورازطریق گفتمان

۷-شناساندن عقاید وارزش های فرهنگی به جهان

۸- و………………………………………………

مزایای اقتصادی:

سرمایه گذاری وکسب دانش ازطریق ارتباطات انسانی را میتوان به عصرتحول عمیق سرمایه داری برای همه انسانها وسببی برای رشد فزاینده اقتصاددرنظرگرفت.ثبت جهانی میتواند به نقل وانتقالات مالی وفن آوری درتعاملات میان ملت ها بیافزاید. ورقابت سرمایه را ازمحدوده های جغرافیا یی خاص خارج نموده ودرسطح جهان، بی قید وشرط وفراگیرمی کند.ونظام های منطقه ای جدیدی را شکل می بخشد.

۱- وجود صنایع دستی (نمد ،جاجیم،صنایع چوب،البسه سنتی و…..)جهت ارایه به گردشگران

۲- وجود محصولات باغی (گردو،توت،مویزوغیره) جهت ارایه به گردشگران

۳- مستعد بودن منطقه جهت ایجادمسیرگردشگری

۴- ایجاداماکن بوم گردی درمنطقه

۵- استفاده ازصندوق بین المللی پول جهت کارهای اقتصادی

۶- آمدن شرکتهای بین المللی برای سرمایه گذاری به منطقه

۷-توجه وحمایت ۱۹۴کشور درزمان جنگ وحوادث غیره مترقبه مانندسیل وزلزله وغیره

۸- ایجاد اشتغال برای مردمان بومی درجهت نقل وانتقالات گردشگران

۹-……………………………………………………………………….

مزایای اکولوژیکی:

وجود قابلیت های زیستی متنوع گیاهی وجانوری ومواهب طبیعی درمنطقه موجب توجه ویژه سازمان جهانی یونسکو گردید. واین ویژگیها برمبنای کارهای علمی برای رشد منطقه باید مورد توجه واقع گردد.تنوع زیستی ارزشمند منطقه ، توسعه پایدار وفراهم کردن امکان بهره مندی پایدارمعیشتی  مردم بومی می باشد.با ثبت جهانی این منطقه نه تنها منافع عشایر منطقه وجوامع محلی به خطر نمی افتد،ازاین پس کل جامعه جهانی تلاش خواهد کرد که ازاین منطقه با ارزش زیست محیطی حفاظت کنند وزمینه ارتقای معیشت مردم هم با سرمایه گذاری درحوزه گردشسگری وبوم گردی را فراهم آورد.

۱- وجود ارتفاعات مناسب جهت کوهنوردی وکوه پیمایی گردشگران

۲- وجود باغات سرسبز ودرهم تنیده که میتواند محل اقامت واساراحت گردشگران باشد

۳- وجود چشمه ساران متعدد درفصل بهارکه توجه گردشران رابه خود جلب نموده است.

۴- وجود مناطق ییلاقی نشین اهالی درارتفاعات که گردشگر بخاطرآن احساس امنیت می کند.

۵-شناسایی انواع گیاهان بومی ازنظرمتخصصین بین المللی

۶- استفاده ازظرفیت های کشاورزی ودام داری برای ارائه خدمات به گردشگران

۷- استفاده ازسدسیروان برای تفریحات گردشگران

۸-………………………………………………..

مزایای نهادی:

توجه ویژه مسئولان منطقه واستان وکشوری به صنعت توریسم

معایب ثبت جهانی اورامانات/هورامان:

معایب فرهنگی واجتماعی:

۱- عدم آگاهی مردم درارتباط با صنعت توریسم که خود میتواند موجب دلسردی گردشگران گردد.

۲- وجوداختشاشات بصری که موجب برهم زدن جلوه منطقه گردیده است.

۲- تخریب میراث فرهنگی توسط مردم برای مقاصد دیگر

۴- تاثیر گذاری گردشگران برروی خلق وخوی مردم بومی

۵- افزایش توریسم موجب عدم رضایت مردم درروستاها وازبین رفتن آرامش نسبی خانواده ها میگردد.

معایب اقتصادی:

۱- خریداری اراضی مردم با قیمت های آنچنانی ازطرف گردشگران وسایر مناطق دیگر

۲- پایین آمدن قیمت محصولات وصنایع دستی بخاطر رقابت دربازار

۳- عدم وجود افرادکارآزموده درزمینه گردشگری موجب اتلاف دروقت می شود

۴- عدم وجود سرمایه گذاری دولتی

۵-………………………………………………………………..

معایب اکولوژیکی

۱-دفع زباله ها که موجب چشم اندازنامناسب میشود

۲- مشکلات بهداشت روانی که میتونداثرات سوداشته باشد

۳-………………………………………………….

معایب نهادی

۱- عدم شناخت مردم با صنعت توریسم

۲-………………………………….

فرصت های فرهنگی اجتماعی:

۱- وجود قطب بزرگتر گردشگردی شهرهای مریوان ، کرمانشاه

۲- افزایش توجه بیشتر مردم به مسافرتها

۳-……………………………………..

فرصتهای اقتصادی:

۱-توجه بیشتر دولت به صنعت توریسم

۲- وجود فعالیتهای هرچندکوچک بخش خصوصی

۳-…………………………………………..

فرصتهای اکولوژیکی:

۱-توجه بیشتر مردم به مناطق گردشگری

۲-…………………………………..

فرصتهای نهادی:

۱- افزایش توجه مسئولین امر به مسیرگردشگری

۲-………………………………………….

تهدیدهای فرهنگی اجتماعی:

۱- تغییر بافت فرهنگی  مناطق گردشگری وثبت شده

۲- تغییرپوشش سنتی مردم منطقه بخصوص جوانها

۳-احتمال بروز ناهنجاریهای اجتماعی هنگام ورود گردشگر

۴- ورود معماری ومظاهربیگانه دربافت منطقه

۵-………………………………………………

تهدیدهای اقتصادی:

۱- کمبود اراضی مستعد سرمایه گذاری به دلیل توپوگرافی منطقه ودرنتیجه افزایش قیمت زمین وبه تبع آن امکانات وخدمات مرتبط با گردشگری۲-………………………………………………………….

تهدیدهای آکولوژیکی:

۱- به دلیل خشک سالی وکم آبی احتمال ازبین رفتن درختان وباغات

۲- آتش سوزی مناطق بکر منطقه

۳- عدم دفع مناسب فاضلاب درروستاها خود موجب بروز مشکلات بهداشتی می گردد

۴-………………………………………………………..

تهدیدهای نهادی:

۱- عدم توجه مسئولین ورسانه های محلی به بخش گردشگری

۲-…………………………………………………….

با توجه به موضوعات مطرح شده وصدها مسئله دیگر در بوجودآمدن فرصتها وتهدیدها میتوان مشکلات را باروش کارشناسانه مورد بررسی قرارداد وتهدیدها را به حداقل رساند.

امر گردشگری منبع بسیار با ارزشی برای اشتغال زایی است . وهمچنین میتواند فرصتی باشد تابهسازی وتوسعه راه های ارتباطی  وامکانات بهداشتی  ازسوی مسئولین فراهم گردد وموجب توسعه پایدار درمنطقه گردد.

وثبت جهانی میتواند فضای کار آفرینی  مناسبی را بخصوص برای زنان منطقه فراهم نماید .با آموزش مردم منطقه میتوان راه توسعه گردشگری را فراهم نمود. بدون شک حضور افرادحرفه ایی در زمین گردشگری ضروری است.

دیدگاه غیرانتفاعی ازفعالیتهای گردشگری درکنارجاذبه های متعدد منطقه می تواند موجب رونق گردشگری گردد.

با ورود توریسم به منطقه میتوانیم زیبایهای طبیعی منطقه را به نمایش بگذاریم وفرهنگ غنی خود رابه کل جهان نشر دهیم.پس با وجود صنعت گردشگری قوی یک منطقه میتوان به قله های موفقیت دست یافت.

وبایستی برای اقامت گردشگران دوراندیشی کرد واقامتگاههایی درنظرگرفت.

 یکی از مهمترین نکات مثبت گردشگری آوردن پول به منطقه است واین رونق اقتصادی به قدری مهم است که میتواند یک منطقه را درجهان نامداروزبانزد بکند مانند کشور ترکیه

اماکن تفریحی ، اقامتی، تاکسی رانی، هتل ها، مغازه ها ورستوران ها وغیره ازمواردی هستند که که با ورود توریست کارشان رونق میگیرد ونیاز به نیروی جدید پیدا میکنند.

با وجود آمار بالای توریسم درمنطقه دولت ومردم درحفاظت از آثار واماکن توجه بیشتری میکنند.

وارتباطات جهانی خود منجر به رونق تجارت وارتباطات فرهنگی خواهد شد ودر طولانی مدت تاثیرات مهمی را در سیاست های کشورها نسبت به منطقه ثبت شده خواهد گذاشت.

تمام جوامع بشری ازمعایب ومزایای صنعت گردشگری آگاه بوده ونسبت به رونق صنعت گردشگری کوشا هستند.

در راستای ثبت جهانی اورامانات/هورامان ، گروه مردمی ثبت جهانی اورامانات/هورامان ،طی سه سال با تلاشهای شبانه روزی خود در جهت آگاه نمودن مردم دیارعزیزمان خود منجربه آمادگی مردم برای این امر مهم شده اند .امیدهست که مسئولین منطقه نیز بصورت مضاعف تر دراین زمینه با گروه مردمی ثبت جهانی اورامانات/هورامان همراه باشند.

منابع:

۱- ارزیابی فضای کارآفرینی درگردشگری روستایی/منصور غنییان، فضیله خانی

۲- تحلیل ابعاد گردشگری روستایی بارویکردجنسیتی/مجتبی قدیری، منصورغنییان،سیدحسن مطیعی،کیومرث ذرافشان

۳-درک معانی پیامدهای ورود نوسازی به منطقه اورامان/احمدمحمدپور،مهدی رضایی

۴-بازشناسی مفهوم ارزش درحفاظت منظرفرهنگی اورامان/سمیه فدایی نژاد،پیروزحناچی،لاله رمضانی،مهدیارنظام ، بهرام جردی

۵- توریسم و توانمندسازی اقتصادروستایی/محمدشمس،محمداحمدی،مهنازخداکرمی

*ارشد مدیریت اجرایی کارگروه ثبت جهانی اورامانات/هورامان