پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: نقد در لغت به معنای ارزیابی کردن، بررسی نمودن و نمایان ساختن عیب ها و کاستی ها است. انتقاد در حقیقت یعنی آشکار کردن خوبی ها و بدی ها، اما از نظر عده ای به معنای ایرادگیری و عیب جویی است. نقد، پیدا کردن و نشان دادن راه است و به همین جهت باید از کینه و انتقام مبرّا باشد. تعصب، کوته بینی و حمله‌های بی مبنا در مقام نقد جایگاهی ندارد. نقد، مبارزه طلبی، تحدّا و نوعی به چالش کشیدن است زیرا منتقد با نشر آرای انتقادی خود دیگران را مستقیماً به چالشی فکری دعوت می‌کند که ممکن است مغلوب یا غالب باشد. بدین ترتیب منتقد، آگاهانه وارد میدانی ریسک پذیر می شود و این بهایی است که او برای توسعه جامعه می پردازد.

جایگاه و اهمیت نقد و نقّادی و آداب آن در محافل علمی و دانشگاهی ایران به صورت خاص و در حوزه‌های دیگر از جمله قدرت و حکومت به صورت عام شناخته شده نیست و عموماً نقد و نقادی را نشانه دشمنی و کینه ورزی یا معادل توهین می دانند و این نشان دهنده عدم آشنایی نقادان به اصول و آداب علمی و عدم تحمل نقد شوندگان نسبت به بررسی‌های انتقادی است.

نقد پذیری در راستای پرسش گری و پاسخ گویی برای ارتقای جامعه و شناختن کاستی‏ها و نواقص و تلاش در جهت رفع آنها سرمایه ای بسیار گرانبها و گامی مهم در مسیر توسعه اجتماعی است. عدم پاسخگویی و عدم آگاهی و یا انکار کاستی ها و مشکلات، واقعیت‏ها را عوض نمی کند و دردی را درمان نخواهد کرد. اگر فرهنگ نقد و انتقاد پذیری رایج گردد بسیاری از ضعف‏ها و نقص‏ها زمینه ظهور پیدا نمی کند به خصوص اگر نقد شوندگان از لاک خود مطلق گرایی و خود برتربینی در آمده و معتقد باشند که انسان خطاپذیر است و آنگاه انتقادات برای آنها معقول تر و قابل پذیرش تر می شود.

تفاوت انتقاد و تخریب:

فرایندهای انتقاد و تخریب از نظر روش و متد با هم متفاوت هستند. انتقاد همواره بر مبنای تجربه های موفق یا ناموفق است اما تخریب از هیچ منطقی جز زیر سوال بردن حریف و تقبیح او پیروی نمی کند. تخریبگرایان برای جلب افکار عمومی و بی منطقی خود در بسیاری از موارد به روش های نادرست مانند شایعه پراکنی، سیاه نمایی، توهین و … متوسل می شوند.

نتایج و پیامدهای انتقاد و تخریب با هم متفاوت است. انتقاد همواره موجب بهبود و اصلاح امور می شود اما تخریب نه تنها به بهبود امور منجر نمی شود بلکه با اِعمال روش های نادرست در آن سبب نابودی اخلاق مداری در جامعه می شود. انتقاد باعث تقویت ‌همبستگی و انسجام ملی می شود اما تخریب به خاطر توجه مطلق به منافع گروه و جناح خاص و توسُل به تاکتیک های مغرضانه، بی اعتمادی را در جامعه فراهم می کند.

در کل راه نقد از تخریب جدا است. اولی با انگیزه اصلاحات انجام می شود و دومی با هدف نابودی. اولی از قاعده و قانونی مشخص پیروی می کند و دومی تابع قانون خاصی نیست. اولی سازنده است و دومی ویرانگر. اولی به دنبال گشودن درهای تازه است و دومی به دنبال به بن بست کشاندن همه راه ها است.

در بسیاری از عرصه های سیاسی به ویژه در جوامع توسعه نیافته، رقیبان یکدیگر را با ابزارهای تخریب می کوبند تا به هر قیمتی مسیر دستیابی به قدرت را هموار سازند. این در حالی است که مصالح و منافع ملی، بازیگران را در جوامع سیاسی توسعه یافته در راستای اصلاح امور به سوی نقد و نقادی رهنمون میکند. رویکردی که منافاتی هم با قواعد بازی سیاسی و هوشمندی های لازم برای به دست گرفتن قدرت ندارد.

انتقاد با انگیزه اصلاح و سازندگی است و نوعی ارزیابی منصفانه و روشمند است که نقاط قوت و ضعف را هم زمان ارائه میکند و به اعلام راهکارهایی برای نقاط ضعف می پردازد اما تخریب تنها برای برجسته سازی نقاط ضعف رقیب بنا شده و در واقع با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی، نقاط قوت را هم ناچیز یا گاه منفی جلوه می دهد.

امیدوارم در اورامانات هم فضای نقد و انتقاد نهادینه شود تا جایی برای تخریب باقی نماند و نقد شوندگان آستانه تحمل خود را در این زمینه بالا ببرند و از رویکرد منتقدانه به جای رویکرد متملقانه استقبال کنند و از متملقانی که فقط در پی دستیابی به منافع شخصی و گروهی هستند تبری جویند و هر گونه نقدی را به مثابه توهین و تخریب قلمداد نکنند. منتقدان بر اساس اینکه انسان همواره جایزالخطاست و عاری از معصومیت و مصونیت است در پی از میدان به در کردن و انتقام گیری با توجه به قدرت یا اهرمی که در اختیار دارند نباشند تا این تسلسل نادرست ادامه پیدا نکند. باشد که در سایه نقد منطقی میراث دار خوبی برای آیندگان باشیم.