پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:هر چند که در سیاچمانه هر بیت یک بیت مثنوی گونه و جداگانه است و بعضی اوقات یک بیت یک پند یا نصیحت و حتی یک داستان یا یک سنت اورامان و کردستان را بیان میکند یا اینکه سیاچمانه خاطرات و داستانی را از قدیم الایام بیان میکند یا ممکن است ضزب المثل یا نکته اخلاقی یا دینی را بیان کند که این به دید خواننده و شنونده آن بر میگردد یا اشعار شاعری که هنرمند اشعار آن را انتخاب کرده باشد.بستگی دارد که منظور شاعر چه بوده است،اما گاهی اوقات یک بزم سیاچمانه از اول تا آخر آن یک داستان را بیان میکند و هنرمند آن داستان را در نظر گرفته و اشعار پشت سر هم به ردیف خوانده میشوند و داستان تکمیل میگردد،مانند:داستان شکار(داستان شکار یا صید و صیاد)یا داستان(عقاب و بز کوهی).

نحوه انتخاب انواع سیاچمانه:

سیاچمانه بیشتر به دو نوع هستند.شیخانه(عارفانه)و شاد یا عاشقانه (به اصطلاح شیتانه)که هر کدام قسمتهای مختلف تقسیم میشوند.اما آوازهای دیگری که به آنها در لفظ عام سیاچمانه گفته میشود در اصل سیاچمانه نیستند.ورده بزم یا گوشی یا بزم خاو یا چپی و غیره به آنها گفته میشود.مثلا آواز عروس آوردن که بنام (باده باده) و سیاچمانه شادی (بزم و گیلای) که آوازش نوعی خواندن مردمی است برای استقبال از شادی.سیاچمانه چه مه ره یی و شیون و زاری که مردم را برای شیون و زاری کردن دعوت میکند،مانند(قور پیوان).سیاچمانه دیگری سحری است که این نوع هم آوازی بخصوص دارد و مردم را از خواب بیدار میکند و آگاه کردن و خبر دار کردن مردم و دعوت کردن آنها برای کار و تلاش،در فصل های مختلف سیاچمانه های آمدن بهار،سیاچمانه شروع کردن جنگ،سیاچمانه خورشید و ماه گرفتگی، و…از این قرارند که امروزه متاسفانه کمتر خوانده میشوند و امروزه اغلب این آوازها به صورت ورده بزم اجرا میشوند.

سیاچمانه شادی همچنان که از اسم آن پیداست در وصف خط وخال و زلف یار به صورت عاشقانه و اوصاف یار خوانده می شوند هر چند که با این وجه از دایره ادب خارج نمیشود.بصورتی که مضامین و اشعار عاشقانه چه از شعرای مشهور کرد و چه از خود هنرمند خوانده میشود نمونه سیاچمانه شاد مانند:عر عرگیان.مینا وی ….و سیاچمانه معروف شیخانه آوازی برای مجالس عرفانی است.میدانیم که در تمام ادیان بخصوص دین مبین اسلام عرفا و علمای مشهوری وجود داشته و دارند که همانند چراغی راهنمای آدمیان در ظلمات جهان بوده اند و سر مشق همگی خاتم رسولان حضرت محمد مصطفی(ص)میباشد و این جهان هیچ وفت از آن ابرار خالی نخواهد شد و نود و نه پیر اورامان و مشایخ طریقت قادری و نقشبندی از آن جمله بوده اند و هستند و هنرمندان به صورتهای مختلف چه نقاش و چه خطاط و چه شاعران و نویسندگان و در این اواخر هم سینما و ….آنها را ستوده اند و در این بین هنرمندان سیاچمانه خوان اورامی با اوازهای شیخانه یا همان عارفانه اولیای الهی و شیوخ طریقت نقشبندی و قادری را که در منطقه بیشترین پیرو دارند و در طول زمانهای گذشته منشا خیر و دعوت مردم به دین بوده اند رامدح و ستایش میکنند.

این نوع سیاچمانه ها یک نوع راز و نیاز و دعا به درگاه الهی هستند.دراویش در تکایا و خانقاهها به خواندن چنین سیاچمانه های تبحر کامل دارند و در مواقع خاص بخصوص در ماه مولود حضرت رسول الله (ص)در ماه ربیع الاول و ماه رمضان و اعیاد دینی و اسلامی و سنتهای محلی این سیاچمانه را میخوانند مانند سیاچمانه(گل علی لیل)و لاوه لاه وه و نازار گیان و ….این سیاچمانه ها به صورتهای تند و کند(سریع)و(خاو) خوانده میشوند و ریتم ها و طنین نوع موسیقی که در آنها بکار میرود مختلف است و اغلب پند و نصیحت و لهو لعب بودن دنیا و راز و نیاز با خداوند در این سیاچمانه ها تذکر داده میشود.

در منطقه پاوه و بخصوص روستای نجار و تکیه خالصی در پاوه و قادری ماوای مشایخ بزرگ بوده است،بهترین دراویش سیاچمانه های شیخانه را با آهنگ و ریتم بخصوص خوانده و میخوانند و عاشقان را جذب نموده اند در پاوه تکیه خالصی مرحومان درویش نصرالله عزیری.درویش فراح.درویش نظیف و درویش محمود و درویش غفار و درویش محمد علی و….در نجار درویش انور و درویش احمد و …..انسانهای مخلصی که به بهترین سوز بدون داشتن استاد تنها با عشق درونی و عرفانی هر روز و شب جمعه سیاچمانه خوانده اند و نوارهای از ان عزیزان اکنون وجود دارد اما متا سفانه جوانان امروزی کمتر میتوانند سیاچمانه بخوانند یا کمتر شوق در یاد گیری و ترویج ان نشان میدهند.

سیاچمانه دیگر سیاچمانه دره یی میباشد این سیاچمانه هم مخلوطی است از سیاچمانه های حزین و اشعار این سیاچمانه اغلب در مورد غم و غمباری و انواع شکار های که در منطقه و در فصول مختلف انجام میگیرد بخصوص اواخر پاییز و زمستان که به آن که له هه ز(شکار بز کوهی در این وقت و فصل جفت گیری آنها است)این آوازها اغلب به صورت داستان وار بیان میشوند و مشاجره بین صیاد و شکار موضوع این داستانهاست و شکارچی به عاقبت خود بعد از شکار کمتر اندیشیده است تا عاقبت شکارچی اصلی که مرگ باشد او را هم شکار میکند این سیاچمانه ها را اغلب افراد مسن و دوستدار طبیعت به آنها علاقمندند،میخوانند و گوش میدهند.

در این زمان بیشتر اشعار مرحوم میرزا محمود مستوفی(محزون)کاتب جعفر سلطان که در مدح محمد رشید بیگ لهون و شکارگاه او سروده است یا اشعار فولکلر که سینه به سینه نقل شده اند را به صورت سیاچمانه دره یی میخوانند و اغلب هم در موقع برداشت محصول و در موقع برگ ریزان خوانده میشوند یا درفصل بهار موقع شخم زدن باغهای انگور دیم در اورامانات این سیاچمانه ها را خوانده اند،از خصوصیات سیاچمانه دره یی آن است که اغلب الفاض و اسامی آنها همانند همدیگر میباشد تنها توسط هنرمندان خبره مانند:استاد کاک عثمان هورامی آنها را از همدیگر جدا و بصورت صحیح میخوانند مانند خودا له داد در چند نوع اسامی سیاچه مانه ها و انتخاب اسم آنها دقیقا نمیتوان گفت که نام سیاچمانه ها را چگونه انتخاب کرده اند.

بعضی وقتها کسانی که یک آهنگ را برای اولین بار خوانده اند یا آن را بیشتر خوانده اند سیاچمانه را به نام آنها نامگذاری کرده اند،مانند:بزم کاک قادر،بزم لالو خوا که رم،بزم ره شه غلام، بزم قاله مراد،بزم حه سه نه شل،بزم حه مه که ریم عه بو له،بزم لا لو یعقوب،و…. سیاچمانه های استاد کاک عثمان هورامی که خوانده و ابداع نموده و….یا اینکه از کلماتی که بیشتر در آن آوازها بکار رفته و هنرمندان مشهور بیشتر آن کلمات را بکار برده اند اسم آنها انتخاب شده اند مانند سیاچمانه که ژل آی، مینا داد،سه ره که و وید،و…یا اینکه اشعاری که در اوایل سیاچمانه اغلب خوانده شده اند و هنرمندان نامدار طبق عادت و ریتم و زیبایی کلمات از آن اشعار و کلمات بیشتر استفاده نموده اند و هنرمندان گذشته خوانده اند و به اساتید امروزی رسیده مانند.سیاچمانه بدیه پیچ پیچاو راو هه زا رانی،یا واچتی پا دلیا بلاوه هیشور،یا لاکه ره لاوه چونن هانه ساو،و….یا اسامی مکانها و هوارهای شاهو و کوسالان و اسامی گلها و درختان در آنها امده اند سیاچمانه انتخاب شده مانند بزم هانه و هانه وی…برم مه رو دول.و .همیشه وه هار،سیاچمانه عر عر،سیاچمانه مینا وه ی.حلیم داد و….می باشد.