پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: بنا به دلایلی بین کرمانشاه و پاوه در رفت و آمد هستم. مثل بقیه مردم پاوه شاهد رانندگی غیر عادی تعدادی از حادثه آفرینان بوده ام. رفتارهای رانندگان در جاده و خیابان، مصداق این مثل معروف است:”مشت نمونه خروار” هر چند که رفتارها در سایر حوزه ‏های اجتماع پاک پاک نیست.

از سبد رفتاری رانندگان جاده کرمانشاه به پاوه خوشه های می چینم،  تا با روشی دیگر واکاوی شوند. سرعت بالا، سبقت بدون دید، حرکت با نور بالا در شب، گذر رانندگان از مسیر یکطرفه( بویژه در شهر شاهو در هنگام شب)، سرعت پایین در جاده، صحبت با موبایل هنگام رانندگی، حمایت رانندگان دیگر از تخلف سرعت( از طریق یادآوری نزدیک شدن به دوربین کنترل سرعت) و  ….، اینها گوشه از اثرات پروانه رفتاری اند که منجر به توفان سوانح رانندگی شده است.

استعاره اثر بال زدن پروانه و  توفان اقیانوسی را، ممکن است شنیده باشیم. در اینجا از این دو واژه برای آراستگی نوشتار استفاده نمیکنم؛ هر چند هر دو واژه زیبا هستند. از تنش بین این دو واژه می خواهم بهره ببرم و بهره برسانم. تا راهی به مفاهیم جدید باز شود. این بیان ساده که گفته شود”جاده گداست” از نظر معنای به نظر خنده دار می رسد. اما از دیدگاه  استعاره مطلب جدیدی را بیان می کند. اگر اینها در فرهنگ لغت دنبال شوند؛ معانی مستقل از هم دارند. معنای جدیدی از فرهنگ لغات بیرون نمی آید. در ترکیب” اثر پروانه”تاثیر بال زدن پروانه در ایجاد توفان اقیانوسی بیان شده است. یک نوآوری است که ما را قادر می سازد اثرات کوچک رفتاری را در پدیده بزرگ تر بهتر درک کنیم. آگاهی جدید با سخن پردازی نو حاصل می شود.از استعاره بال زدن پروانه و توفان برای واکاوی مسأله تصادفات جاده بهره می جویم، شاید راهگشای این موقعیت جدید باشد.

در اتمسفر زمین اگر چه تغییرات دما و فشار گازها علت نهایی توفان بشمار می آیند. اما نمی توان از اثرات سایر پدیده ها چشم پوشی کرد( اثرات متقابل خاک، آب، تابش خورشید، توزیع نابرابر سایر پدیده ها). برهم زدن ارتباط بین آنها وضعیت کنونی اقلیم را رقم زده است. گرمایش جهانی، خشکسالی، سیلاب و فقر و گرسنگی و ….  نمونه از توفان های  است که در اثر رها سازی گازهای فسیلی ( مصرف بنزین و استفاده نادرست خودرو یک اثر پروانه کوچک) در اتمسفر زمین حاصل شده است. با زدن پلی بین مفاهیم توفان و اثر پروانه از یک طرف و سونامی گرمایش و خشکسالی از طرف دیگر، درک وضع موجود آسان تر می شود. در وافع استعاره ها نه تنها در شعر، هنر بلکه در علم و فن نیز راه گشا هستند. مفهوم استعاری” اثر پروانه ای” ابزار اکتشافی، برانگیختگی در پژوهش و تحقیق بشمار می آید.در زندگی روزمره رفتارهای از ما سر می زند که می تواند اثر پروانه داشته باشند. دنیای واقعی حاصل این اثرات کوچک خوب و بد است. آیا چشم پوشی از رفتار کوچک بد در سایر عرصه های اجتماعی می توان غافل شد؟

با رفتارهای خارج از قواعد درست، کدام کمبودها را از جاده طلب می کنیم؟ جاده از این لحاظ گداست، کمبودهای ما در جاده ها و خیابان جبران نمی شوند. اصولا کمبودها با تلاش و زحمت در عرصه های دیگر بدست می آیند، جاده رسانه و محل گذر است. پیام ها از طریق رسانه و مدیا منتقل می شوند، جاده نیز شبیه رسانه است. سالها شاهد و ناظر خبرهای تلخ تصادف رانندگی در اجتماع  رفتارهای کوچک شبیه به بال زدن پروانه بوده ایم و چشم بر آن بسته ایم. ترکیب رفتارهای نادرست افراد را هر چند که کوچک  باشند، مشاهده کرده ایم. ما شاهد  توفان حاصل از آن رفتارها هستیم و خواهیم بود.

همان افراد،اکنون در قامت رانندگی رفتارهای کوچک را تکرار میکنند و به توفان تصادفات و  مخاطرات دامن زده اند. ریشه های این مسأله کجاست؟در زندگی روزمره رفتارهای مثبت و منفی از ما بروز می کند. به کیفیت حال خود توجه داریم. حال دیگران اگر بد شود برایمان مهم نیست! مهم حال خودمان است، که خوش شود. افرادی با چنین استدلالی کم نیستند.  برخی چرخش چرخ خودرو خویش را در توقف چرخ خودروهای دیگران می بینند. این شتاب برای چیست؟ چرخ را ما اختراع نکرده ایم. ولی تا دل ات بخواهد ترمز برای موفقیت خود و دیگران در عرصه اجتماع بوده ایم. یکبار بیایم “ترمز خودروی خود” باشیم خودرویی که نه ما ان اختراع کرده ایم و نه می توانیم برایش جایگزین مناسب بیاوریم. اما می توانیم با پایبند بودن به اخلاق و کار نیک کردن فرهنگ استفاده درست از آن را ترویج کنیم. البته رانندگان شریف در این مسیر کم نیستند طرف من آن دسته از کسانی است که قواعد حرکت در جاده را بلد نیستند و یا به عمد زیر پا می گذارند. سهم جاده در تصادفات قابل انکار نیست. سهم ما چقدر است؟ “یک سوزن به خودت بزن یک جوالدوز به مردم “در غیر اینصورت توفان های دیگری در انتظارمان خواهند بود.

در مساله گرمایش جهانی هوا، بانیان اصلی این مساله با فشار افکار عمومی  در حال جایگزین راه حل های برای انرژی فسیلی هستند. البته نه با رضایت بلکه با فشار و توجه جمعی  و ارزیابی اقتصادی هزینه فایده بیاییم،دیدگان فرزندان کوچک مان را آلوده با اثرات زود گذر حال خوش و شتابان سرعت نکنیم. بال پروانه کوچک را با توفان رانندگی و سایر توفان ها نشکنیم. بپذیریم عرصه اجتماع و طبیعت برای آرزوهای غیر منطقی ما گداست. مگر این که شیوه سازگار در پیش بگیریم. آرزوهای نادرست را باید با خود به گور  ببریم بهتر از آن است دیگران را به گور بفرستیم.

محمد احمدی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی  و منابع طبیعی استان کرمانشاه