پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: معماری از قدیمی‌ترین هنرها در ایران است، آثار برجای مانده از معماری نشان دهنده آن است که ایران از کانون‌های نخستین شهرسازی، سدسازی و مهندسی بوده است. سابقه این هنر حداقل از ۵ هزار سال پیش از میلاد مسیح تا عصر حاضر نمونه‌های فراوانی از سوریه تا هندوستان شمالی و کناره‌های چین، از قفقاز تا زنگبار پراکنده است و از تنوع خاصی برخوردارند. به طوری که یکی از معماران آمریکایی به نام پوپ در این زمینه نوشته‌است که بناهای ایرانی گوناگون است.از کلبه‌های دهقانی و قهوه‌خانه و کوشک‌ها گرفته، تا زیباترین و با شکوهترین ساختمان‌هایی که در جهان وجود دارد.

آثار معماری ایران بیش از هر چیز مذهبی و عرفانی  هستند و دارای خصلت نیایشی می‌باشند. آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیه، اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسل‌ها در معماری ایران انعکاس واضحی دارد. و با وجود اینکه در طی دوران‌های مختلف تحولات چشمگیری داشته ‌است، دارای ویژگی‌های خاصی است که این اصول حفظ شده است.

در دل کوه‌های سر به‌ فلک کشیده شاهو و در پس هر پیچ جاده به یک شهری می‌رسی که با معماری زیبایش چشم‌ها را خیره می‌کند.اینجا پشت‌بام هر خانه حیاط خانه دیگری است و از کوچه‌هایش که گذر کنی حس خوبی از دیدن آنها روح آدم را نوازش می‌کند.خانه‌های این شهر چون در دل کوه قرار می‌گیرند سه طرف آن محصور می‌شود و در برابر زلزله‌ هم تا حد زیادی مقاوم هستند و از دور که به آنها نگاه کنید به یک بوم نقاشی می‌مانند.

شهر پاوه با معماری چشمگیر و پلکانی در کمرکش کوه‌های سخت و طبیعت مسحورکننده خودنمایی می‌کند؛ از پله‌های کوچه‌های شیب‌دارش که راه می‌روی صدای اهالی خانه ها را می‌شنوی و حتی بوی غذایشان هم به مشامت می‌رسد و این نزدیکی خانه‌ها به هم دلهای آنها را هم به هم نزدیک کرده است.اما این معماری زیبا هویت این شهر است که در پس این همه سال و در دنیای ماشینی مردمان این منطقه تا همین چند سال پیش هنوز آن را حفظ کرده بودند.رفته رفته این معماری زیبا و سنتی که مامن گردشگرانی ایرانی و خارجی بسیاری بود جای خود را به ساختمان‌های بدقواره بلندی می‌دهد و سایه شوم آنها معماری اصیل منطقه را تهدید می‌کند.معماری اصیل و بومی منطقه کم‌کم در پس این هجوم معماری جدید در حال رنگ باختن است و هیچ نهادی هم بر این موضوع نظارتی نمی‌کند .

کومار سینگ، پژوهشگر هنر، می‌گوید: «جهانی‌سازی برای هنرهای ما مصیبت به نظر می‌رسد؛ زیرا مانند توفانی ممکن است بسیاری را ریشه‌کن کند، زیرا هنر برای بازار‌ها تولید خواهد شد، نه برای نیازهای فرهنگی؛ ولی از نگاهی دیگر، جهانی‌سازی را می‌توان فرصتی شگفت‌آور برای ملت‌هایی دانست که از نظر فرهنگی غنی‌اند. هنرهای ما پیش می‌آیند تا بر دنیا تأثیر بگذارند». معماری سنتی ایران تأثیراتش را بر دنیا گذاشته و هنوز هم جایگاه والایی دارد.

معماری با سبک روم و یونان که در ۲هزار سال پیش به عنوان سبک کلاسیک و در دو قرن پیش به نام نئوکلاسیک برای مدتی مطرح شد، این روزها در جامعه ایرانی ما با کهن ترین پیشینه تاریخی کپی برداری می‌شود. نمای «رومی» بکار رفته در معماری این روزهای شهر پاوه که تقلیدی از معماری غربی و کلیسایی و برگرفته از  بخش‌هایی از کلیسای «ساگرادا فامیلیا بارسلون اسپانیا»، «معبد رومی پانتئون»، «معبد ژوپیتر لبنان»، «گنبد فلورانس ایتالیا» و دیگر معماری‌های کلیسایی باستانی است، همگی با رویکرد سبک باروک که به منظور جذب مردم به کلیسا مجبور به استفاده از جلال و جبروت در معماری بهره می‌گرفتند، ساخته شده است. این سبک از معماری که با هزینه‌های سنگین در هر منطقه‌ای از شهر به منظور متمایز ساختن خود نسبت به همسایگان اجرا می‌شود به دلیل ماندگاری بالا، خود به تنهایی قادر به ایجاد اختلاف طبقانی، اختلاف فرهنگی و به طور کلی تغییر سبک زندگی در مردم خواهد شد.

رواج سبک فرهنگی دیگر کشورها و فاصله گرفتن از فرهنگ ایرانی اسلامی، ابراز حس تفاخر و رواج سندروم کاخ نشینی، ترویج اختلاف طبقاتی، عدم تطابق با سازه‌های طراحی شده و وزن سنگین تحمیل شده به بنا از جمله معضلاتی است که در اجرای این سبک با آن روبرو هستیم. مدتی است نمای «رومی» بشدت درحال ساخت وترویج است وتاکنون توسط شورای شهر وشهرداری اقدامی برای متوقف کردن آن صورت نگرفته است و اگر با چنین شرایطی پیش برود  به معماری منطقه آسیب های جدی از جمله از منظر شهری و اجتماعی وفرهنگی می گذارد حتی در برخی شهرهای ایران نیز توسط شهرداری و شورایی شهر ساخت آن متوقف شده است.

مدیریت شهری دارای وظیفه‌ای مهم در احیای ساماندهی و ارتقای کیفیت سیما و منظر شهری در جهت احیای معماری و شهرسازی ایرانی‌اسلامی و بهبود وضعیت نمای ابنیه شهر در قالب طرح تفضیلی دارد و می‌تواند در طراحی شهری، سازوکارهایی را فراروی شهروندان قرار دهد تا همراه با تخصص و توجه به کیفیت سازه، بتوان از مولفه‌ها و شاخصه‌های اسلامی ایرانی در طراحی ساختمان و نماها استفاده کرد.

آموزش و ارتقای سطح علمی شهروندان برای ضرورت شناخت معماری اسلامی و ایرانی نیاز به ابزارهای فرهنگی و تشویقی دارد تا بتوان غبار فراموشی را از این معماری زدود و با مشارکت متخصصان و صاحب‌نظران و با بهره‌گیری از نظرات معماران سنتی و پیشکسوت در عرصه معماری اسلامی ایرانی در جهت آگاهی و تشویق شهروندان موفق بود، البته ابزارهای تشویقی و برخی از معافیت‌ها در پرداخت تعرفه نیز نقش به سزایی در جهت احیای معماری‌های با ارزش اسلامی و ایرانی دارد و می‌تواند این نوع معماری را احیا کند.

اگر شهروندان با سبک معماری اصیل ایرانی اسلامی و بایدها و نبایدهای آن آشنا شوند و با نگاهی تخصصی بتوان شاخصه‌های مهم این نوع معماری را با ساختمان‌های فعلی و محدودیت‌هایی که نسبت به قبل در ساخت و سازها دیده می‌شود تطبیق داد، نظم و انظباط بیشتری در طراحی ساختمان و نما براساس سبک اسلامی ایرانی دیده خواهد شد و دیگر الگوها و سبک‌های غیرمتعارف و بعضا ضد فرهنگی جایگزین سبک‌های با اصالت نخواهد شد.

فردین رحیمی/کارشناس ارشد شهرسازی