پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:مشخصات سیاچمانه:-عناوین متفاوت آوازها در منطقه کردستان و مفاهیم سیاچمانه،دریی،گوشی،ورده بزم،اختصاص به موسیقی اورامان دارند.موسیقی اورامان مطلقا آوازی است بر عکس مناطق دیگر.اجرای ساز یا ملودیک همراه آواز یا اجرای سازی به تنهایی و بدون آواز رایج است.ملودی های رابج در موسیقی هورامان هر یک به مراسم و شرایط خاص تعلق دارند.مفاهیم متفاوت آوازها علاوه بر اینکه تعلق آنها را به مراسم و شرایط مختلف نشان میدهد گویای مدرن بودن موسیقی هورامان میباشد.

این مفاهیم به این قرارند.سیاچمانه دره یی.شیخانه.گوشی.ورده بزم.و دلنشبن ترین آواز هورامی سیاچمانه مثل دیگر فرم ها از اشعاری فولکلوریک مایه میگیرد ولی بر خلاف حیران و لاوک مفاهیم کوتاه و مقطع دارند،هر بیت شعر مستقلا مفهوم واحدی دارد از ویژگی های سیاچمانه کشش صدا و تراکم امواج صوتی در حنجره و امتداد آن است که میتوان آن را نشانه روح استقامت و پایداری و تداوم در برابر جلوه های سخت زندگی در کوهستان زیبای منطقه اورامان دانست.

از اینکه هنرمندان هورامی که سیاچمانه خوانده اند اغلب سوادی چه آکادمیک و چه سنتی نداشته اند و شاید در حد خواندن و نوشتن عادی در مکتب خانه های قدیمی.ولی آنها طبق غریزه های خدادادی خود مانند زنبور عسلی که از شهد بهترین گلها برای عسل مرغوب استفاده میکنند اغلب بهترین اشعار شاعران مشهور کرد مانند مولوی و بیسارانی و صیدی و میزرا عبدالقادر و….را در آوازهای خود به کار میبرند چه خود به طور خدادادی اشعاری با مضمون های اجتماعی و دینی و مرثیه ای سروده اند و خوانده اند و سیاچمانه را هر چه بهتر و دلنشین تر کرده اند.

شاید زیر و بم یکی از مهمترین خصوصیات سیاچمانه باشد بطوریکه هر صدایی و هر هنرمند آواز خوانی نمیتواند سیاچمانه را بخواند زیرا هم نفس و هم حنجره قوی و تمرین مداوم مسلط بودن بر آهنگ ها را در حد زیادی میطلبد و هم اینکه سیاچمانه همانند جاده ای صاف و هموار است که در آن پیچ و خم وجود ندارد زیرا وجود خم و پیچ و بریدگی و قطع شدن در این آواز آن را ناموزون می کند.باید هنرمند سیاچمانه خوان بداند که کجا صدا را بم و کجا صدا را زیر و در کجا قطع کند.یکی دیگر از خصوصیات سیاچمانه آن است که بدون موسیقی چه جدید و چه قدیم خوانده میشود و مکان و جایی برای آن نیست در هر جایی میشود آن را اجراء نمود هنرمند باید خود هم خواننده و هم نوازنده باشد یعنی صدای طبیعی هنرمند کامل کننده آواز است.

این بدان معنی نیست که سیاچمانه قواعد موسیقی امروزی را ندارد.به گفته کارشناسان امروزی سیاچمانه نتها دستورات موسیقی را به بهترین وجه رعایت نموده و خواننده چه به صورت سنتی وحرفه ای آنها را یاد گرفته و رعایت میکند بعضی وقتها صدای کبک یا صدای بلبل و یا نی و شمشال سنتی و صدای آب که به صورت سنتی و طبیعی با سیاچمانه هم خوانی دارند به همراه صدای خواننده ضبط و پخش میشود که جذابیت دیگری به سیاچمانه میدهد بخصوص صدای کبک که موسیقی طبیعی و خدادادی کوهستانهای کردستان و اورامان است.

از خصوصیات دیگر سیاچمانه آن است که یک هنرمند می تواند آنرا به تنهایی اجرا و بخواند یا اینکه با هنرمندان دیگری که اغلب دو نفر هر کدام یک بیت یا یک مصرع را بخواند که این جذابیت و دلنوازی دیگری به سیاچمانه میدهد،بخصوص گاهی سوز دل که از دل هنرمندان بیرون می آید و به دل مینشیند باعث گیرایی و جذابیت آواز میشود.هر کدام از هنرمندان بصورت جداگانه مانند دو رقیب یا دو جنگجو مسلح هنر خود را در عین دوست بودن و مهر و محبت ورزیدن به همدیگرجهت نمایش هنر خود و پر بار کردن و بهتر خواندن سیاچمانه به رخ هم میکشند و حتی حالت غالب و مغلوب به خود میگیرند و بعضی وقتها در این بین غالبی وجود دارد.

باید هنرمند ان دایره محفوظات شعری قوی داشته باشند تا بتوانند با هم سیاچمانه بخوانند یا ذوق و هنر شاعری داشته باشند و هر کدام یک مصرع از بیت شعر را بخوانند و حتی اگر یک هنرمند یک مصرع را خواند خواننده بعدی اگر مصرع تکمیل کننده بیت را ندانست باید خود قریحه شاعری داشته باشد تا مصرع را تکمیل کند و بیت را بسراید تا در آواز وقفه ای ایجاد نشود.در ضمن هنرمندانی که سیاچمانه میخوانند،میتوانند و باید هم بتوانند به بهترین وجه خواننده ورده بزم و حتی چپی(چپله ریزان)باشند زیرا در سیاچمانه از ریتم و اهنگ ورده بزم استفاده میشود.

ازاشعار فولکلور که دهان به دهان و سینه به سینه از هنرمندان قدیمی به هنرمندان جدید رسیده اسامی اماکن تاریخی،کوه ها،دره ها،گلها،و درختان و مکانهای کردستان و اورامان با همان نامهای اصیل و اسامی شخصیت های معروف و مشهور و اسامی جانوران و…خوانده میشود و این اسامی در سینه تاریخ محفوظ و اسامی قدیمی به همان صورت اصل و به لهجه اورامی بدون تغییر باقی خواهند ماند حتی بعضی اوقات اسامی بعضی بیگ زادگان و روحانیون و مشایخ طریقت و تصوف و خوانین و شکارچیان مشهور و ادبا و شعرا و و ضرب المثل های مشهور در سیاچمانه خوانده میشوند پس سیاچمانه باعث محفوظ ماندن زبان هورامی شده زیرا اشعار ناب و کلمات هورامی در آنها خوانده و استفاده شده است.

یک آهنگ سیاچمانه که در هورامی به آن بزم و یک مصرع که به آن کلمه گفته میشود بعضی اوقات در یک  مصرع یک سیاچمانه یک آهنگ و در مصرع دیگر یک اهنگ خوانده میشود اما دو آهنگ یگ بزم را تشکیل میدهند که این از خصوصیات مهم سیاچمانه اورامی است،اگر دو هنرمند آن را بخوانند بهتر میتوان این خصوصیات را درک کرد،آوازهای اورامی که به اصطلاح همان گورانی گفته میشوند متعدد و متنوع اند اندازه این ترانه ها عمدتا موسیقی به همراه نداشته و فقط با صوت و آهنگ خواننده خوانده میشوند اما امروزه بعضی خوانندگان همراه موسیقی ترانه را خوانده اند.

از دیگر خصوصیات آوازهای هورامی آن است که در همه جا خوانده میشوند،به قول شاعر..هه ر وه قته ی به یو سوزه ی گو رانی..نه چول مه ژنا سو نه آ وه دا نی…..در کوه و دشت و در عزا و عروسی و چه در مکانهای مختلف اما طبق روال عرف و مربوط به آن مجلس خوانده میشود حتی کسانی که خود تنها هستند سیاچمانه را بهترین رفع کننده غم و اندوه دانسته اند لا زم به ذکر است که هنرمندان اورامان در هیچ کلاس موسیقی و به صورت عملی و رسمی شرکت نکرده اند یا اینکه استادی به صورت امروزی و در کلاس آواز و هنر مدرن و برنامه مشخص و زمان بندی شده ای نداشته اند تنها به صورت سنتی و بخاطر علاقه و استعداد خدادادی که داشته اند و استاد آنها تنها ذوق هنری خود و اساتید قدیمی و نوارهای آنها بوده و به بهترین وجه که مورد رضایت مردم اورامان و هنرمندان و هنر دوستان این خطه بوده آواز خوانده اند.

سیاچمانه بصورت تند و کند یا همان خاو وسریع خوانده میشود و تماما در اواخر هر مصرع از آن لفظ لیل(کنا لیل.تخوا لیل.تخوا آغ لیل.اخ لیل.گیانه که م لیل.و..) بصورت کشیده و مرتب تکرار میشود که پایان دهنده هر مصرع است که هنر و تمرین خاصی را میخواهد.شاعر شهیر کرد گوران در اشعار مشهور خود در مورد سیاچمانه و هورامان میگوید:…عه شقی ءیواره ی سه ره ری کانی…..به ءداته چه م کلپه ی گو رانی!روژ ئاوا ئه بی چه م تا ریک دایه…..ده نگی کنا لیل هه ر دوایی نایه…..ما نگ به تریفه ی ناو دی ئه کا که یل….هیشتا هه ر گه رمه ناله ی کنا لیل….سیاچمانه سیاچمانه …..به هه شتی عه شقه ئه م هورامانه!..سیاچمانه سیا چمانه..هورامان جیگه ی سیا چمانه…..لفظ کنا لیل همان سیاچمانه است که گوران جایگاه آن را  هورامان دانسته و آنرا ستوده است که الحق هم همانطور است.