پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:افزایش حوادث و آسیب های گوناگون یکی از مهم ترین خطرات تهدید کننده زندگی انسان ها در مناطق و کشورهای مختلف جهان می باشد که سالانه باعث مرگ بیش از ۶ میلیون نفر در جهان می گردد.در این میان حوادث رانندگی و ترافیکی یکی از شایع ترین حوادث بوده که سالانه جان بسیاری از مردم جهان را به خطر می اندازد. دامنه اهمیت سوانح ترافیکی تا حدی است که WHO عنوان «Safe Roads یا جاده های ایمن» را برای روز جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۴ توصیه کرده و در ۲۱ هدف خود به مسأله کاهش سوانح و حوادث تا سال ۲۰۲۰ اشاره می کند.

با توجه به مطالب فوق الذکر،آنچه که مشخص است این است که تلفات ناشی از حوادث جاده ای در عرصه بهداشت و سلامت در ایران به صورت یک مشکل بهداشتی نمود پیدا کرده است و این مسئله زنگ خطری برای مسئولین ذیربط ایجاد نموده است، بدین معنی که مسئولان، دست اندرکاران و پژوهشگران را وادار به تلاش در زمینه های مختلف مثل تحقیقات، آموزش، نظارت و پایش برای کاهش چنین خطراتی می نماید.

بر اساس شواهد موجود در ایران در خصوص پیشگیری از تصادفات جاده ای، سازمان ها و نهادهای مختلف دخیل هستند که از آن جمله می توان به نیروی انتظامی، سازمان پزشکی قانونی، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، وزارت راه و شهرسازی و سازمان پایانه های کشور اشاره کرد. اما این که این نهادها در انجام رسالت خود چقدر موفق بوده اند و یا این که آیا اصولاً به اصل هماهنگی بین بخشی که یکی از راهکارهای اساسی ارتقاء سلامت است توجه شده است جای بحث و تأمل دارد.

در چند سال اخیر به کثرت شاهد خبرهای تلخ و ناگواری مبنی بر فوت عزیزانمان بر اثر سقوط خودرو به دره در محور مریوان به پاوه و تصادف های مرگبار جاده روانسر-پاوه و دیگر جاده های منتهی به استان کرمانشاه و کردستان هستیم که این موضوع نیاز به بررسی و مطالعه بیشتر و بهتر دارد. با توجه به وسعت کشور-رشد جمعیت –افزایش مالکیت وسایل نقلیه و در نتیجه افزایش تبادلات درون و برون شهری، حوادث ترافیکی به یکی از معضلات مهم کشور و حتی یک بحران در بخش حمل و نقل تبدیل شده است. برای رفع این معضل بزرگ، شناسایی و مطالعه علل و عوامل مؤثر بر تصادفات و تعیین میزان تأثیر هر کدام از این عوامل بر حوادث ترافیکی می بایست از اولویت های اصلی نهادهای مربوطه همچون وزارت راه و ترابری و پلیس راه قرار بگیرد.

بطور کلی فاکتورهای اصلی مؤثر بر تصادفات را می توان به چهار گروه شامل جاده (ویژگی هندسی راه- خصوصیات جریان ترافیک)، وسایل نقلیه (توانایی وسایل نقلیه، نقص فنی قطعات)، عوامل انسانی (خصوصیات راننده، رفتار راننده و توانایی فیزیولوژی و روحی راننده) و محیط (شرایط جوی) تقسیم بندی نمود که این عوامل بصورت زنجیروار به یکدیگر متصل می باشند. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل جاده-وسایل نقلیه، عوامل انسانی و محیط با تأثیرات متقابل بر یکدیگر در وقوع حوادث ترافیکی مؤثر بوده  و اگر یکی از این عوامل دیگر ناپایدار شود این چرخه دچار تزلزل شده و تشدید این ناپایداری باعث وقوع تصادف می شود.

نخست باید به عوامل غیرفنی اشاره نمود که زمینه رانندگی خطرناک و شبانه جوانان را در شهرهای کشور ایجاد می کنند، مواردی نظیر در دسترس نبودن پیست های مسابقه، شغل کاذب مسافرکشی خارج از اتحادیه مربوطه، عدم تجربه کافی جوانان در رانندگی و حضور کمرنگ پلیس و نبود امکانات برای تخلیه هیجانات روانی و تفریحات سالم که در بسیاری موارد خود را به شکل رانندگی غیر اصولی بروز می دهند و عدم برگزاری کلاس های آموزشی و بازآموزی پیشگیری از سوانح و حوادث رانندگی جهت رانندگان وسایط نقلیه عمومی-خصوصی، موتورسواران و سایر موارد حوادث این چنینی را به بار می آورد.

هر ساله تعداد زیادی از هموطنانمان بر اثر تخلفات و حوادث رانندگی کشته و یا دچار آسیب و معلولیت های جسمی می شوند از این رهگذر زیان های اجتماعی غیرقابل جبرانی بر پیکر جامعه وارد می شود که از سه عامل مهم انسان، راه و وسیله نقلیه، (انسان) مهمترین عامل است چراکه آدمی به عنوان راننده، سرنشین، عابر پیاده و حتی به عنوان طراح راه و یا سازنده وسیله در این زمینه نقش بسزایی دارد. مرگ و میر، صدمات جانی و مالی و اتلاف وقت پشت چراغ های قرمز و … پیامدهای منفی دیگری هستند که نیاز به ارائه راهکارهای مؤثر دارند. برای پایین آوردن آمار تصادفات رانندگی، دولت ها با سختگیری و به کار بستن قانون های جدید تا اندازه ای می کوشند آمار تصادفات و مرگ و میر ناشی از عدم رعایت مقررات را پایین بیاورند ولی با بالا بودن آمار تصادفات و مرگ و میر ناشی از آنها بنظر می رسد مردم راهکارهای رانندگی را رعایت نمی کنند که این مهم نیز بایستی مورد مطالعه قرار گیرد.

سوانح حمل و نقل جاده ای:

بررسی علت های سوانح رانندگی نشان می دهد که ۸/۳۰ درصد تصادفات به دلیل عدم توجه به جلو (عدم رعایت فاصله با اتومبیل جلویی)، ۲/۲۵ درصد انحراف  به چپ، ۶/۲۲ درصد سرعت غیرمجاز، ۹ درصد عدم توانایی کنترل وسیله نقلیه، ۶/۵ درصد عدم رعایت حق تقدم و ۸/۶ درصد سایر موارد است.

عمده ترین علت تصادفات جاده ای چیست؟

یکی از علل وقوع تصادفات رانندگی در معابر برون شهری خواب آلودگی رانندگان و اصرار آنها به ادامه رانندگی در هنگام خستگی و خواب آلودگی است. خستگی، حالت های عصبی و تند خویی از عوامل حادثه ساز برای رانندگان محسوب می شود که فرد در این حالت ها نباید پشت فرمان بشیند زیراکه این عوامل توانایی راننده را در ادراک خطر، تصمیم گیری و اقدام به پیشگیری از تصادفات تضعیف می کند.

 عوامل مؤثر در تصادفات جاده ای:

سوانح جاده ای یک پدیده اجتماعی در کشور ماست که نیاز به شناسایی ابعاد زیربنایی آن از قبیل مسائل فرهنگی، روانی، جامعه شناختی، تبلیغاتی، قضایی، پزشکی و نقش و جایگاه پلیس علاوه بر نارسایی های ناشی از فناوری از جمله کیفیت راه ها و خیابان ها، کیفیت ساخت اتومبیل ها و .. دارد. به طور قطع آمار معلولان و مصدومان ناشی از حوادث رانندگی و جاده ای ۱۰ تا ۱۵ برابر میزان تلفات ناشی از آن است که عواقب جبران ناپذیر آن همچون بی سرپرستی، مسائل و مشکلات روحی و روانی، هزینه های هنگفت درمانی و نیز مسائل جزایی و قضایی است (در سال گذشته تقریباً هر ۳۲ دقیقه ۱ نفر بر اثر تصادفات جاده ای و سوانح رانندگی در کشور جان خود را از دست داده است)

جاده های نامناسب و فاقد گاردریل، خودروهای فاقد ایمنی و عدم توجه رانندگان به قوانین از جمله مهمترین عوامل پیدایش حوادث جاده ای عنوان شده است.عدم شناخت وضعیت جاده (دید کافی، تجربه رانندگی در همان جاده، شناخت مسیرها و…)، مهارت ناکافی و خطای شخصی، بی توجهی به علائم و هشدارهای راهنمایی و رانندگی، سطح لغزندگی جاده ها، نبود نور و روشنایی کافی در مسیرهای حادثه خیر شب (بعضی از راننده ها بسیار سریع رانندگی می کنند و توجهی به تابلوی حداکثر سرعت نمی کنند، آنها باید سرعتشان را کنترل نموده و در جاهای مسکونی با سرعت مطمئنه رانندگی کنند. کودکان اغلب مواقع عبور از جاده مراقب اطراف نیستند و ممکن است بدون نگاه کردن به وسط جاده بدوند)

طراحی نامناسب جاده های ارتباطی، حواس پرتی و عدم هوشیاری، انحراف و تجاوز به چپ، عدم رعایت حق تقدم و عدم توجه کافی به جلو.رانندگی کردن در هنگام عصبانیت و تندخویی و مشاجره با دیگران، افرادی که هنگام شب کنار جاده راه می روند، بعضی مواقع راننده ها ممکن است آنها را نبینند، بویژه اگر لباس عابرین تیره باشد.

• صحبت کردن با تلفن همراه بهنگام رانندگی
• نقص وسائط نقلیه
• شرایط آب و هوایی نامناسب
• نقاط خیس و لغزنده خطرناک هستند.
• عبور حیواناتی نظیر گاو و گوسفند و اسب و جانورانی همچون سگ و گربه و … خطرآفرین هستند.
• ضعف قوانین و مقررات
• عبور ماشین آلات کشاورزی – موتورسواران مزرعه ها در هنگام اول شب

اقدامات قبل از وقوع حادثه:

• به پیش بینی های هواشناسی توجه کنید.
• وسایل و تجهیزات اضطراری را به همراه داشته باشید (لاستیک زاپاس و جک و جعبه ابزار و …)
• مثلث احتیاط، کپسول کوچک آتش نشانی، جعبه کمک های اولیه، چراغ قوه و باتری یدک، زنجیر چرخ فصل زمستان در مسافرتهای طولانی و برون شهری لازمه یک سفر ایمن می باشند.
• مقررات را رعایت کنید و به قوانین رانندگی احترام بگذارید.
• در هنگام عصبانیت و تندخویی و مشاجره با دیگران پشت فرمان خودرو قرار نگیرید.
• هنگام رانندگی از داروهای اعصاب و خواب آور استفاده نکنید.
• با سرعت مناسب و اعصاب آرام رانندگی کنید.
• صحبت کردن با راننده باعث اغتشاش تمرکز ذهنی راننده می گردد، بهتر است صحبت و شوخی را به زمان مناسب دیگری اختصاص دهید.
• عدم صحبت با تلفن همراه در هنگام رانندگی
• لزوم استفاده از کلاه ایمنی برای موتورسواران.
• پیش از حرکت، کمربند ایمنی خود را ببندید و اطمینان حاصل نمائید که دیگر سرنشینان نیز پیش از حرکت کمربند ایمنی خود را بسته اند، استفاده از کمربند ایمنی باعث کاهش معلولیت ها و خسارات ناشی از رانندگی است. هرگز از خط ممتد وسط جاده عبور نکنید.
• با سلامتی کامل پشت فرمان اتومبیل بنشینید و صدای سیستم صوتی و رادیویی خودرو را کاهش دهید.
• در صورت خستگی و خواب آلودگی و یا شرایط روحی نامتعادل، از ادامه رانندگی خودداری و در محل مناسبی استراحت نمایید.
• بهتر است برای هر دو ساعت رانندگی، یک ربع استراحت نمایید.
• هنگام رانندگی هیچ چیز نمی تواند به اندازه احتیاط ضامن سلامت شما باشد.
• به علائم و تابلوها دقیقاً توجه نموده و به توصیه و تذکرات پلیس راه عمل نمایید.
• بیرون بودن دست و سر از پنجره خودرو خطرات زیادی به دنبال دارد، آنها را به سرنشینان خودرو یادآور شوید.
• از سوار کردن کودکان کم سن و سال در صندلی های جلو، جداً خودداری نمائید.
• برای کودکان خردسال حتماً از صندلی ویژه کودک استفاده کنید.
• از خوردن هر نوع نوشیدنی و خوراکی در پشت فرمان و در هنگام حرکت اجتناب نمائید.
• از پاک نمودن شیشه های اتومبیل خود غفلت ننمائید.
• وسایل نقلیه نامطمئن عامل تصادف در جاده هاست از مسافرت با آنها خودداری کنید.
• همراه داشتن مدارک از جمله (گواهینامه، کارت ماشین، معاینه فنی و بیمه نامه) خودرو الزامی می باشد.
• از پارک نمودن ناصحیح خودرو در کنار جاده ها و فضای نامناسب خودداری کنید.
• از بوق زدن در تونل ها جداً خودداری نموده و فقط چراغ های خودرو را روشن کنید.
• در ایام تعطیلات و پایانی هفته که جاده ها شلوغ تر هستند ساعات مناسبی را جهت مسافرت انتخاب نموده و در سفرهای بین شهری قبل از حرکت حتما استراحت کافی داشته باشید.
• با وسیله مطمئن سفر کنید، اگر اتومبیلتان اشکال فنی دارد، آن را رفع کنید.
• کلیه قسمت های وسیله نقلیه را کنترل نمائید؛ وضعیت فنی موتور، ترمز، وضعیت درها و قفل و وضعیت چراغ راهنما، چراغ ترمز و چراغ جلو، وضعیت لاستیک­ها (عدم استفاده از لاستیک صاف)، وضعیت کارکرد بوق، برف پاکن، کمربند ایمنی و آینه ها.
• هنگام خرابی احتمالی وسیله نقلیه، در اولین نقطه مطمئن توقف کنید و با استفاده از علائم ایمنی به خصوص در تاریکی هوا نسبت به رفع نقص آن اقدام نمائید.
• به میزان ظرفیت وسیله نقلیه خود سرنشین و بار حمل نموده و از جابجایی اعضای خانواده و مسافر در اتاق بار وانت بارها، کامیونت ها و .. خودداری نمائید.
• در موقع سفر به مناطق سردسیر و برف گیر از لاستیک یخ شکن استفاده کنید و از میزان استاندارد درجه باد لاستیک های خودرو در فصل گرما و سرما مطمئن شوید.
• در هنگام رسیدن به ورودی های شهر و روستا همیشه سرعت خود را کاهش دهید.
• اگر ترمز خودرو از کار افتاد، با استفاده از ترمز دستی، قطع گاز و تعویض دنده معکوس آن را متوقف کنید.
• همواره با سرعت مطمئنه رانندگی کنید تا در مواقع لزوم بتوانید، خودرو را به موقع کنترل و متوقف کنید.
• در مسیر حرکت به تابلوهای هشدار دهنده و خطوط وسط و کنار جاده توجه کرده و به هنگام رانندگی در شب، از نور پایین استفاده کنید.
• در موقع روشن شدن علائم اخطار (چراغ آمپر آب، چراغ روغن و چراغ دینام) در اسرع وقت خودرو را متوقف کرده و علت آنرا بررسی و رفع نمائید.
• محیط زیست خود را آلوده نکنید و از پرت کردن آشغال به داخل جاده ها و معابر جداً خودداری نمائید.

پیشگیری از حوادث رانندگی در هوای مه آلود، مواقع بارندگی و سطوح لغزنده:

• در پیچ ها با دقت و به آرامی گردش کنید.
• از ترمز کردن ناگهانی بپرهیزید، زیرا باعث لیز خوردن خودرو می شود.
• از فشار دادن ناگهانی پا بر روی پدال گاز یا برداشتن فشار از روی آن، خودداری کنید.
• در یک سطح لغزنده، وقتی که سرعت دارید از تغییر ناگهانی به دنده سنگین خودداری نمائید.
• اگر خودرو شما لیز خورد بدون ترمز گرفتن، پدال گاز را رها کنید با خونسردی فرمان را در جهت خودرو بچرخانید تا خودرو به طور مستقیم در مسیر صحیح قرار گیرد و تا وقتی خودرو به حالت مستقیم در نیامده از دنده سنگین تر، استفاده نکنید.
• با وسیله نقلیه جلویی، دو برابر مواقع عادی فاصله بگیرید و از سبقت های غیرمجاز جداً خودداری نمائید.

اقدامات رانندگی حین و بعد از وقوع تصادف:

• اولین اقدام در برخورد با خودرو تصادفی، خاموش کردن موتور خودرو، سنگ چین چرخ ها، گذاردن در دنده مخالف شیب، کشیدن ترمز دستی و برداشتن سر باتری خودرو است.
• در صورت وجود هر گونه خطری پس از تثبیت کردن خودرو موارد زیر را مد نظر داشته باشید.
• بلافاصله علائم هشداردهنده برای رانندگان عبوری برقرار کنید. از ۱۰۰ متر قبل از تصادف جاده را سنگ چین کرده و با نصب علائم هشدار، رانندگان عبوری را از وضعیت موجود مطلع نمائید.
• در هنگام روز می توانید، برای هشدار از پارچه های رنگی استفاده کنید.
• چنانچه در سطح جاده بنزین، روغن، گازوئیل، و .. ریخته شده است با ریختن مقداری خاک یا شن بر سطح منطقه، موقعیت تصادف را ایمن کنید.
• کپسول اطفاء حریق خودرو را آماده کرده تا در صورت هر گونه حریقی اقدام لازم اعمال گردد.
• چنانچه حریق خودرو، در قسمت موتور باشد، هیچگاه درب کابوت جلو را کاملاً باز نکنید و به دو طریق نسبت به اطفاء حریق اقدام نمائید:
• کپسول اطفاء حریق را از زیر موتور بپاشید.
• فقط به اندازه ورود شیلنگ کپسول، کاپوت را باز کنید.
• نسبت به برقراری ارتباط با عوامل امداد و نجات جاده ای اقدام نمائید.
• شماره تلفن های ۱۱۰ و ۱۱۵ می توانند راهنمای خوبی باشند .
• اقدامات و کمک های اولیه را تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی و اورژانس برای مصدومین انجام دهید.
• هیچگاه مصدوم را قبل از ثبت وضعیت، بی حرکت کردن گردن و اندام های آسیب دیده، کنترل خونریزی و .. از خودرو خارج نکنید مگر به ضرورتی مانند:
• احتمال انفجار یا خطرات محیطی و پیرامونی
• نحوه خروج مصدوم از داخل خودرو را فرا بگیرید و در هنگام تصادفات مورد استفاده قرار دهید.
• در صورت فرورفتگی فرمان به داخل بدن، با آزادسازی ضامن و عقب کشیدن صندلی نسبت به آزاد سازی مصدوم اقدام کنید.

یادآوری آخر:

در کشورمان در سال های اخیر به علت افزایش تولید اتومبیل بار ترافیکی معابر درون شهری و برون شهری به طور چشمگیری افزایش یافته است. در حالی که از نظر کمی و کیفی متناسب با روند اتومبیل توسعه داده نشده است. از طرفی فرهنگ ترافیک در کشورمان دارای اشکالات فراوانی است و بسیاری از رانندگان به مقررات راهنمایی و رانندگی احترام نمی گذارند. لذا بیاییم همیشه و در همه حال به قانون احترام بگذاریم و از عجله و شتاب در هنگام رانندگی پرهیز نمائیم. امیدواریم رانندگان عزیز نکات مذکور را مدنظر قرار داده تا کمتر شاهد تصادفات مرگبار در کشور عزیزمان به ویژه در منطقه اورامانات باشیم.مواظب مسافرت هایتان باشید.

تدوین و گردآوری:مکرم غفاری (کارشناسی ارشد مدیریت بحران)

 با همکاری کیوان سبحانی (کارشناسی ارشد فیزیولوژی)

  تابستان ۹۷