ج 10 فروردین 1403 ساعت 15:54

جغرافیای هورامان / ابراهیم شمس

جغرافیای هورامان / ابراهیم شمس

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :در مبحث تقسیم بندی جغرافیای هورامان برخی معتقدند هورامان سه قسمت است: لهون، تخت و ژاورو . برخی هم بر این باورند که ۵ قسمت است: لهون، تخت ، ژاورو، شامیان و رزاو به اعتقاد بنده چنین تقسیم بندی و جدا سازی جغرافیایی  نمی تواند کار موفقیت آمیزی باشد زیرا […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :در مبحث تقسیم بندی جغرافیای هورامان برخی معتقدند هورامان سه قسمت است: لهون، تخت و ژاورو . برخی هم بر این باورند که ۵ قسمت است: لهون، تخت ، ژاورو، شامیان و رزاو

به اعتقاد بنده چنین تقسیم بندی و جدا سازی جغرافیایی  نمی تواند کار موفقیت آمیزی باشد زیرا گستره جغرافیایی هورامان در طول تاریخ متغیر بوده و این تغییرات باعث پراکندگی زبانی و آمیختگی با سورانی زبانان شده است. تقسیم بندی جغرافیایی فی النفسه کار خوبی است اما چون سلیقه ای بوده و هیچ پشتوانه سیاسی و اداری پشت این قضیه نیست، تنها در گفتار می ماند و هیچگاه وارد مرحله عمل نخواهد شد. مگر اینکه تمام هورامان را مثلا در استانی گرد هم آوریم که با توجه به پراکندگی جغرافیایی مخصوصا مرزهای بین المللی این مهم هیچگاه امکان پذیر نخواهد شد.

صرف نظر از این مسئله اگر ما بخواهیم یک تقسیم بندی درستی انجام دهیم، نیازمند برخی عوامل هستیم و اگر این تقسیمات و مرزبندی جغرافیایی در حوزه زبانشناسی صورت گیرد، نیاز به امکانات دانشی و میدانی دارد در چنین مرزبندی ای باید شیوه های مختلف زبان هورامی جدا و طبقه بندی گردند آنگاه است که خودبخود لهون و تخت و ژاورو و شامیان و هورامان پراکنده مشخص می شوند. این می طلبد کسانی که در حوزه زبانشناسی و جامعه شناسی دستی بر آتش دارند وارد عمل شده و این مهم را به انجام برسانند . من در اینجافارغ از هر تقسیم بندی تنها نام روستاهایی را که هورامی زبان هستند در اینجا می آورم:

ژاوه‌رۆ

 الف: ژاوه‌رۆ  سنه‌:

شرقی: شیان، ته‌خته،‌ هه‌شه‌مێز،  په‌تلیه‌ر، ته‌کیه‌، ده‌ره‌کۆڵه‌، وه‌سێ، دۆڵاو، گه‌لێن، سواریان، نیه‌ر،بزڵانه‌. غربی: ئه‌ویهه‌نگ، هۆیه‌، سه‌رهۆیه‌، سالیان،نجێ

ب: ژاوه‌رۆ کامیاران:

 تا، فارسئاوا، فه‌ره‌ج ئاوا، سیویه‌، ده‌ژن،سه‌ررێز، پاڵنگان

ج: ژاوه‌رۆ سروآباد:

پایگه‌لان، ژنێن، ئاریان، چه‌شمیده‌ر، بۆڕیده‌ر، هه‌رسین، ژان ،بێساران، نه‌سه‌نار، گواز، وێژه‌نان، تفێن، سووره‌تفێ، سه‌روماڵ، ده‌گاو فه‌قیه‌کا

هورامان ڕه‌زاو  (سروآباد):

که‌ڕاوا،  ڕه‌زاو ،خانه‌گا، دووڕۆ

شامیان (سروآباد):

قه‌ڵاگا، قه‌ڵاجێ، بارام ئاوا، بندۆڵ،  دزڵی، ده‌مه‌یه‌و، ده‌ره‌کیێ

هورامان تخت:

که‌ماڵا، وه‌یسیا، ڕوه‌وه‌رێ، سه‌رپیر، شارووهه‌ورامانی، ژیوار، بڵبه‌ر، سلێن،  وه‌رگه‌وێڕ، نوێن، هه‌واسئاوا، که‌لجی، ناو

هورامان در مسیر سیروان شرقی؟!:

دێوه‌زناو، جۆڵاندێ، ده‌ل، ده‌ڵه‌مه‌رز، ده‌شته‌قه‌ڵبێ، زۆم، ڕوار، ئه‌سپه‌رێز

هورامان لهون:

الف: لهون شمالی:

روستاهایی که در خاک عراق واقع شده اند:

  ته‌وێڵێ، بیارێ، به‌ڵخه، سۆسه‌کان، هاوار،  پاڵانیا، هاواره‌کۆن، گوڵپ، گه‌چینه، ده‌ره‌قه‌یسه‌ر، گرییانه، سه‌رگه‌ت، باخه‌کون، خارگێڵان، خه‌ریانی، ده‌گاشێخان، ده‌ره‌تفێ، بنجه‌ودڕه‌ی، زه‌رده‌هاڵ، نارنجڵه‌، سه‌رگه‌ت، هانه‌و دننی، ده‌ره‌مه‌ڕ، هێڵانپی، زه‌ڵم، هانه‌و قوڵی، ئه‌حمه‌دئاوا، خورماڵ، باجێڵان، شه‌به‌ک

روستاهای هورامان لهون شمالی واقع در خاک ایران :

هانه‌گه‌رمڵه، که‌یمنه، بێدرواس، زاوه‌ر، شۆشمی سه‌رینه، شۆشمی وارینه، وه‌زڵیه‌، نه‌روی، شه‌ره‌کان، ده‌ره‌هه‌جیج،  هه‌جیج، داریان، ته‌شار، شیخان، نه‌یسانه، قه‌ڵاگا، خه‌ننانه‌که‌ڕه‌، شێنه، دواو، شهر نوسود، شهر نودشه

ب- لهون جنوبی:

شهرپاوه، خانه‌گا، گراڵه، تشه

در آخر این مبحث به مناطقی خارج از هورامان که مردمانش با زبان هورامی سخن می گویند اشاره ای اجمالی دارم :

  • کندوله یا کنوله در منطقه دینور کرمانشاه
  • روستای زرده در سرپل ذهاب
  • روستای گوره جو در گهواره
  • روستای قلعه در قروه کردستان
  • چهار قلعه عبدالملکیها در استان مازندران
  • زازاییهای ارزنجان و درسیم ترکیه
  • باجلانهای خانقین
  • شبک های موصل

3 پاسخ برای “جغرافیای هورامان / ابراهیم شمس

  • صوفي شريفي در تاریخ مرداد 10, 1397 گفت:

    بسیار عالی درود برشما

  • احمدی در تاریخ تیر 31, 1397 گفت:

    سلام چرا روستاهای جاف زبان اطراف پاوه و روستاهایی مثل شمشیر و دودان و زردویی را ننوشتید؟ اینها قبل از ورود عشایر، هورامی زبان بوده و قدمت فراوانی دارند.

  • ناشناس در تاریخ تیر 28, 1397 گفت:

    مرحوم دهخدا مى گوید: در غرب ایران، یک طبقه ایرانى دیگر هست که گوران -زازا نامیده مى شوند و اینها کُرد نیستند.