پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:حەشاش چنە مەکریۆ ئەوەوڵکیای و ئەرەشیویای تان وپۆ کۆمەڵگاییوی چا بەرەگانە قۆمیۆ خەڵکەکەش تخوونوو فەرهەنگی وێمانەیشا نەگناوە و خۮێ دانە فەرهەنگیوی لەیۮەی و دلێشەنە تاویاوە،چا تەشک و دیامانەنە تاک وێش نیا و بێ وێن،ناهاگاویرش لیکموو هۆرزەوئەرەنیشتیوی درۆزنیا و نەپێکانش چکۆوە ئامان و گەرکشا کۆگەوە بلۆ.کۆمەڵگاچ جە پێوەزوو تاکەکا و پێوەرە ژیوایشا وەش بۆ و وەختارێو تاکەکێ سەرشا ڤنە شیویا بۆ چەنی کۆمەڵگا ترۆق کەرۆ؟!،چەنی بارەسەی زانشتیش میاڤۆ چڵەپۆپەو وێش؟!.

ئەر ویەرۮەو بەشەری لەیەک دەیمێوە و ئێژانەوکێشانەش کەرمێ گنۆوە سارا پەیما ئا وەڵاتێ کە وەڵێ شۆڕش چنی داگیرکەروو وەڵاتەکەیشا دانشا گژێ ویری پووچەڵوو وێشاورە،ئیسە سەرکەوتە بیەیشا کلکەنیشان کریۆ بەڵام چەپەوانەو ئا جۆر وەڵاتا بڕێو یاگێچما هەنێ فەرهەنگشا بە تۆرەکە بریان و کەرۮەنشا کارەیو تەوەن بنەڕەتوو فەرهەنگیشا کە زوانا ویرشانە نەمەنەن و دلێ قەمچەکاو ویەرینیەنە پێوارشا کەرۮەن.نەواچیا دیارا زوان جیاکار جە ئەرکوو پێوەنی بنیاۮمەکا ئامیانوو گلێرەوە کەرۮەی فۆلکلۆر،ئەدەبیات و ماباقی چێوەکاشا،ئا داگیرکەرێچە زوەوە پی قسێ زانانشا و تەپشا کوا بۆ سەروو هەر مەحاڵیوی وەڵێ گرۮ چێویەنە هڕووموو کۆڵەکۆ فەرهەنگوو وەڵاتەکەیشا کە زوانا دان.

عەرەبێ ئێرانشا گێرتەرە واتشا زوانوو ئێمە زوانوو قۆرعانیا و فرە وەشەویسا،پیتدار و قازانجدارا بەڵام زوانوو شمە سەقەتا و زوان پسکێندێ،پا شێوە زوانی پارسیشا قەرەت کەرۮ کە ئیسەیچە پی گرۮوو دەسەڵاتی سیاسی و کۆمەڵایەتیشەوە هەڵای چێرەخەروو زوانی عەرەبیا.چا زەمانەنە فرەو خەڵکی تایبە بەنامێ ڕۆشنویرەکێچشا کەوتێنە وا گێجئاوێ و خەریک بێ پەی هەتاهەتای شۆنەماو زوانی پارسی نەمەنۆ،ئەر زانایی و گەشاوەزی فێردەوسی نەبیایا ڕەنگا فارسەکێچ بیەیانێوە مێسریەکێ و ئیسە ئاژە چێوێوتەر بێ

و یاگۆ شانازی بیەیا پەی خامەبەدەسەکاشا نامێشا عەرەبیە بۆ و بە عەرەبی نویستەکاشا بنویسا(هەرچن بڕێوشا ئیسەیچە چامنێنێ!!).یامکەتی وەختارێو داگیرکەرە وەرنیشتیەکێ داشا ملوو ساراو ئافریقایەرە بە فێڵێ زوانشا فاڕا و کەرۮشا بە فەڕانسەوی،ئێسپانیۆلی و ئینگلیسی وجپەی هەمیشەی زوانە وێمانەکێشا کەرۮێ چێروو خاکیەورە،ئافریقاچ بی پا کۆما وەڵاتە دماکەوتا کە جە نەبیەی تەنانەت نانەوشکێنە خەریکوو تاسیایەنێ.کورۮەسانوو وێچمانە کەسانێو پێسە ئاتاتۆرکی بە بنەچەق بێ حیا و سەددامی گۆڕبەگۆڕ شۆنۆ ئا نەوع داگیرکاریەوە بێنێ و ئیسەیچە پرزەکێشا خەریکوو هەرمابەکێنێ.

بە وەشحاڵیەوە کۆمەڵگای جەهانی و بڕێو جە ویژدانە ئینسانیە ژووژەڵەکا شۆنۆ وێنیشانداکەو وانیاراو شاروو داکای پایتەختوو هەریموو بەنگالی کە ئاوەخت سەر بە پاکستانی بێ جە ساڵۆ ۱۹۵۲زایینیەنە دژ بە خزمەتوو دەسەڵاتی بە زوانوو ئۆردووی و قەۮەخە کەرۮەی وانای و نویستەی بە زوانوو ئاۮیشا، تەقەو پۆلیسی و کۆشیای بڕێو چا وانیارا وەراوەر بە هەمیەتوو زوانی ئەۮایی زیت بیەنەوە و بە هارەقەرە متەی ئاۮیشا جە ساڵۆ ۱۹۹۹زایینیەوە ڕێکڤزیاو یۆنسکۆی ڕۆ دوو مانگۆ سیاوکاموو گرۮ ساڵێوێش بە نامۆ ڕۆ جەهانی زوانی ئەۮایی دیاری کەرۮ و ساڵۆ ۲۰۰۸یچش بە ساڵۆ جەهانی زوانی نامێ نیا،چا وەختانە تا ئیسە ڕۆشنویرە وێپاکێ جە سەرانسەروو دنیای پەی ئەژناسای حەقوو وانای و نویستەی تاکەکا بە زوانی ئەۮایی وێشا دەسەڵاتە ملهۆڕەکا گژیای گژیا.

زوانی هەورامیچ کە شۆنۆ مەرگوو قەڵاو ئەدەبیاتەکەیش مامۆسا مەولەوی کەوتەبێنە سەراوچێری دلێنە شیەی و گێڵۆوە بڕێو خەمەوەرا کە چیلاوچەولاوە پەی نەفەوتیایش قۆڵێ هەرماناشا هۆرکەرۮێبێنێ کەس لا نەکەرێوە لاش،یۆ چا زوانا بێ یۆنسکۆی وات ئینا چێروو خەتێ سووروو نەمەنەیشەنە.بەداخەوە زوانی هەورامی حەقوو وانای و نویستەی جە وانگانە و هەرپاسە هەرمان کەرۮەی پنەش جە میدیاکانە نەۮریانش پنە و تا ئیسە کە خەریکوو نویستەی ئی وتاریەنا چا بەشانە زەیچەو هەورامیش چنەن پەرۮۆچش پنە نەۮریان تا وێش جە لافاڤوو نەمەنەی بڕنۆرە و بەشێو جە میراتوو بەشەری پێسە فرەو زوانە کەم هازەکاو دنیای ژەنگۆ فەوتیای نەوەرۆشەرە و عەینوو فرەو حەقە ئینسانیەکا جە وەرهۆرزەنە ئی حەقە بنەڕەتیەیچە کریان چێروو لچاوە!!

بە پەیلواو فرەو گەشاوەزەکاو دەروونشناسی زاڕۆڵێو بە زوانوو ئەۮاو وێش نەوانۆ و نەنویسۆ و جە وانگانە فێروو زوانێوتەری کریۆ مەژگش تێک مشۆ و هازیش پەی فێر بیەی زوانێوتەری جە دەس مۮۆ و تا ئا ساتە ئینا دنیانە هەستوو هەرەقەتینوو وێش نیاش و وێش بە کەم مزانۆ.کەسێو بە زوانوو ئەۮاو وێش نەنویسۆ و ئانە ئینا ویرشەنە وەڵاش نەکەرۆوە مەتاڤۆ چا ویەرەنە سەرکەوتە بۆ پەی سەلەمنای قسەکێ کریۆ واچی تا ئیسە هیچ نویسەر و هۆنیارێو جە دنیاو ئەدەبیاتیەنە نەبیەن کە بە زوانێو بێژگە زوانی ئـەۮاییش بەرهەمێوش نویستە بۆ و ئێننە یاگۆ سەرەنجی بیەبۆ کە خەڵاتێو پێسە نۆبێل یش بەرۮە بۆ.هەمیەتوو زوانی ئەۮایی جە وەرنیشتەنە کەوتەنەوە سارا و هەر وەڵاتیوی گێری چننها وانگای زوانیێش چنەنێ و بە فرەو زوانەکاش هەرمانە کریۆ تەنانەت ئا یاسا ئینسانیە یاوان بڕێو وەڵاتاو وەرهۆرزی پێسە هێندووستانی و حقووقی زوانی چاگەنە بریۆ ڕاوە.

بەداخێوێ گرانەوە زوانی هەورامی تا ئیسە چا قساو سەریە بێ بەش بیەن بەڵام مشۆم قسەکەرەکێش پەی قەرەبوو کەرۮەی ئی کەلەبەر و نۆقسانیەیە خاستەر وێشا مارننا و بلا شۆنیەرە تا وەڵێنە زوانەکە و دماتەر فەرهەنگە بریقەدارەکەشا دلێنە نەشۆ،

ئیسە کە پەرۮۆچوو ئانەیە نیا فێرگا بە زوانی هەورامی بۆ وێما بلمێ شۆنیەرە،فێرێ نویستەی و ئەوەوانای زوانە شیرینەکەیما بیمێ و دماتەر هەریۆما بۆ بە فێرکارێو پەی بنەواناش و دلێ یانەینە واڵێ،براڵە،ئەۮا،تاتە و زاڕۆڵە و….فێرێ کەرمێ تا پی جۆرە زوانەکەیما جە نەمەنەی ڕزگار کەرمێ.چێویوی ئەوەنەشاریان زوان هینوو ئەۮایا،ئەۮانە زاڕۆڵەی پەروەرنۆ و زاڕۆڵەن کە ڕابەروو دماڕۆ وەڵاتیا.ئەۮانە زاڕۆڵەی میاڤنۆنە ئا ئەرکە قۆرسەیە کە وەراوەر بە پارێزنای زوانی ئەۮایی وێش هەنش بەتایبەت چی وەڵاتوو ئێمەنە کە هەمیەتوو زوانی ئەۮایی نەکەوتەنەوە سارا پەی کۆمەڵگای بەپاو ئا قسێ فرەتەر جە گرۮیما ئینە ئەرکوو خاتوونەکاو هەورامانیا دەس دا هەرمانەوە.

تەنیا نویسەرێ و هۆنیارێ نیەنێ کە ئەرکوو سەروو شاناشانا بەرهەمەکاشا بە هەورامی بیاونا دەسوو کۆمەڵگای،ماباقی خەڵکیچ متاوا یاگۆ وێشانە خزمەت کەرا بە زوانەکەیشا پەی نموونەی نامە،ئیمەیل و….بە هەورامی کیانا پەی هەنگەری،کابرای دووکاندار تابڵۆ سەروو دووکانەکەیش بە هەورامی بنویسۆ،فێرکار جە فێرگانە پاڵوو وانە واتەی بە زوانەکاتەری مسیارەکا بیاڤنۆنە زوانوو ئێمەیچ ئینەنە و هەورامیش ماچا.فەرزتەر جە گرۮی کە مشۆم گرۮ هەورامی زوانێو پەی خزمەت بە زوانە کەم دەسەڵاتەکەیش کەرۆ بەرز گێرتەی ڕۆ دوو مانگۆ سیاوکاموو گرۮ ساڵێوێ ڕۆ جەهانی زوانی ئەۮایا تا بەشکەم بۆ بە نەریتێو و تاکێ هەورامانی بزانا هەمیەتوو زوانەکەیشا زیاتەر چانەینە مزانا و بیەی و نەبیەی ئاۮیشا بە بیەی ئاۮیشا بەننا.

بەڕاسی تافلێر خاسش پێکابێ جە قەڕنۆ ویسیەنە واچێ قەڕنۆ ویس ویەکی قەڕنۆ کەمینە زوانی و قەومیەکان.بە دەس پنە کەرۮەی یاونەرە کۆمەڵایەتیەکا پێسە فەیس بووک،تلێگرام،ئینستاگرام و توویتێر فرەو تەلبەنە باوەکا کە جە لاو بڕێو زۆرداراوە پەی قەتیسنای هام نەوعەکاشا وەشێ بیێبێنێ قرتیاینێ و گرۮ کەس متاڤۆ هەم حەز و ئاواتەکاش چا یاونەرانە درکنۆ هەمیچ بە وەش کەرۮەی تاقمەکا ویروو وێشا تۆمار کەرا

و بیاوناش دنیایەرە.زوانی هەورامی متاڤۆ چی پەرۮۆچیە خاستەرین کەڵک و قازانج هۆرگێرۆ.ئا نویسەر و هۆنیارە کە دنیای هەرەقەتینەنە بە نوونگەو وەربەس وەش کەرۮەی مەلیڤیۆشا پەی بەرهەمەکاشا کەرا بە کتێب یام خەرجوو ئەرەنیای کاناڵیوی ماهوارەیی پەیشا قۆرسا متاوا هاڵیگای مەجازیەنە بەر و بەرهەمەکاشا وەڵا کەراوە تا زیاۮەو تۆمار بیەیشا پەی هەمیشەی و کۆمەڵگای زوانیچشا وەراوەر بە خەتەروو دلێنە شیەی زوانەکەیشا زیت کەراوە تا بەشکەم زاڕۆڵە چەم نەخشینەکێ هەورامانی جە بەرەکەتوو زوانی ئەۮایی وێشا بێ بەشێ نەکریا و هەوازەو لایەلایەو ئەۮایشا نیشینگەو ئاهوورایەنە زریکەش بەی.

جە دماینەنە ئاواتەوازەنا دنیا بە یاوەری ویرێ ئینسانیێ وێپای و دەسباری ئا ویربەرزاوە کە بێ وەرەچەم گێرتەی قازانجێ گولالێ سیاسیێ و کۆمەڵایەتیێ پەی یاوگیوی ئینسانی بەرزی کە هیچ زوانێو،نەتەوێو و ڕەگەزێو نەبۆ نوونگەو ئەوەقەتیسنای و سەرنگم کەرۮەی ئەو زوان و نەتەوەکا هەنگامە بنیۆ.