هەمامەو پاوەی و چن سەرنجێ بارەو داوەری داستانەکاوە/ژوان ره حیمی
پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:.۲۷ خەرمانانوو ۱۳۹۶ک.ڕ، پاوەنە چوارۆمین هەمامەو داستان کۆتای هەورامیێ لوا ڕاوە.زووتەر ئاگاداری دریا بێ و قەرار پاسە بێ ۱۵ کەسێ داستانەشا هۆرچنیۆ.پاو هەواڵوو ئەنجۆمەنوو نەسیمی ۷۷ داستانێ کە ۵۶ نویسەرا نویستێنێ یاوێنێ دەسوو داوەراو هەمامەی.دوێ ڕوێ وەڵوو هەمامەینە وەختێ بە ئانیشا هۆرچنیەی بێنێ هەواڵ دریا، چن کەسێ جە داوەری داستانەکا ڕازیێ […]
- ۲۹ شهریور ۱۳۹۶
- کد خبر 63248
- 3 دیدگاه
پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:.۲۷ خەرمانانوو ۱۳۹۶ک.ڕ، پاوەنە چوارۆمین هەمامەو داستان کۆتای هەورامیێ لوا ڕاوە.زووتەر ئاگاداری دریا بێ و قەرار پاسە بێ ۱۵ کەسێ داستانەشا هۆرچنیۆ.پاو هەواڵوو ئەنجۆمەنوو نەسیمی ۷۷ داستانێ کە ۵۶ نویسەرا نویستێنێ یاوێنێ دەسوو داوەراو هەمامەی.دوێ ڕوێ وەڵوو هەمامەینە وەختێ بە ئانیشا هۆرچنیەی بێنێ هەواڵ دریا، چن کەسێ جە داوەری داستانەکا ڕازیێ نەبێنێ و هاڵیگای مەجازیچنە درکناشا. بەڵام جوابوو بەڕاوبەراو هەمامەی ئینە بی کە ئامانجما خزمەت بە زوانین و هۆرچنیای یا هۆرنەچنیای گرنگ نیا! منیچ پێسەو بەشدارێوە کە داستانەم دەی بێ پاسەم زانا داوەری عادڵانە بیەن و بە ڕاس ۱۵ داستانەو ئەوەڵی کە گرد بارێرە قەویتەرێنێ هۆرچنیاینی، کە ئەگەر پێسە بیێ بە ڕاس خزمەت بێ و کەس گلەیێش نەبێنێ.
بەڵام وەختێ ۵۶ نویسەرێ هەمامێوەنە بەشداری کەرا، ئی چەمەڕاییشا هەن عادڵانە و بە بەڵگە داستانە بە قوەتەکێ هۆرچنیا، ئا وەختە تەنانەت لەوح و تەندیس هیچ،دەس وەشانەیچشا نەواچا پەنە موهێم نیا، کە داوەریێوە عادڵانە ئەوپەڕوو حورمەتین بە وێشا و قەڵەمیشا تەنانەت ئەگەر ئاخرین پلە نەسیبشا بۆ.بەڵام وەختێ هۆرچنیای داستانەکا پەنجا جە سەدنە(۵۰%)نیا ڕوەو معیاراو داستان کۆتایوە،ئێتر هەمامە هیچ مەشیۆ نامێ خزمەتی بەرۆ، بەڵکووم تەوهینیچش کەردەن بە زەحمەتوو ئا نویسەرا. ئێتر کام خزمەت؟ وەختێ چن ڕازێ و ڕەوایەتێ پێسەو داستان کۆتای هەورامیێ بەرتەرێ موعەرەفی کریا و ئانێ فرەتەر هەنێ ڕوەو بنەڕەتوو داستان کۆتایوە یا هۆرمەچنیا یا گنا شۆنەو ئانیشا زایفتەرێنێ چی بارەوە. بەڵام ڕۆو هەمامەی دیاریش دا بە داخەوە ئا بەشدارێ وەڵتەر گلەیێشا بێنێ ڕاسشا وات و جە داوەریێوە مەحکەم و پتەوی هەواڵێو نەبێ.
ئا داستانێ هۆرچنیەینێ کۆتا سەرشاوە باس کەروو و چەنی مێعیاراو داستان کۆتای هۆرشاسەنگنوو تا بزانمێ ئی هۆرچنیای چەنین بیەن.کەس پلەو یۆوەمیش نارد و داستانەو “مامالە گێجێ” بە قەڵەموو کاک ئێرشاد ئەزەغی بیە دوەمە.تاریفوو داستان کۆتاینە وەنمێوە:”داستان کوتاه گونه‌ای از ادبیات داستانی است که نسبت به رمان یا داستان بلند حجم بسیار کم‌تری دارد و نویسنده در آن برشی از زندگی یا حوادث را می‌نویسد درحالی که در داستان بلند یا رمان، نویسنده به جنبه‌های مختلف زندگی یک یا چند شخصیت می‌پردازد و دستش برای استفاده از کلمات باز است. به همین دلیل ایجاز در داستان کوتاه مهم است و نویسنده نباید به موارد حاشیه‌ای بپردازد.” هەر پاسە نویسەری ئامریکایی؛ “ادگار آلن پو” ماچۆ؛” اثر کوتاهیست که همه ی جزییات آن باید پیرامون یک موضوع باشد و یک اثر را القا کند، یک اثر واحد را…”.
داستان کۆتاو مامالە گێجێ هەر چن باسەکەش وەشا بەڵام چیوێ کە فرەن جملێ و تەوسیفێ زیادێنێ! مەسەڵەن؛ سەحنەو هێڵە قەرز کەردەکەی کریێ خەتێوەنە تەمامیۆ کە چی پێسە ڕۆمانە بنویسی بە هەجوێ فرەوە چن خەتێنە جا نویسیان، تەنانەت ئەگەریچ نیمەیشا لابەری هەر تاوی ئا مەنزووری یاونی. یا سەعات یانزەو شەوێ ئامایشەو پەی دەگای و تا یاوایش سەروو جەنازەو تاتەیش بە سەترێ کریێ تەوسیف کریۆ، یا ئا زەمانە لەڤوو ڕۆخانەینە بێ. وەختێ سەرەش گێجیا بێ تەوسیف کریان ڕۆخانە و دار و کۆی چەنی وینۆ، جا وەختێ وەشە بیێنۆ، ئێتر وانەر وێش زانۆ پاسەشا مەوینۆ پەنەواز نیا بەیراوە ئەوەڵوو تەوسیفەکا و گردی پێچەوانە واچۆوە! داستان کۆتانە مەشیۆ گرد چێو دەی دەسوو وانەریوە،پێسەو شێعرێ تازێ مشۆم هەوڵ دریۆ وانەرێوە ئەکتیڤ وەش بۆ. یا تەوسیفوو دارە بەلوەکا و دارە هەنارەکا و ڕۆشنایی و تاریکی و…چنها سەترێنە چەنەش واچیان ئینە پەی تەوسیفوو مەکانی وەشا،بەڵام یۆوەم؛ نەک ئاننە فرە چوون داستان کۆتا ئا دەرفەتی مەدۆ و دوەم؛ قەرار نیا نیشمێرە واچمێ ڕۆخانە پاسنە و دار چانە و فڵان فڵان بێ، مشۆم تەوسیفەکێ دلێ کۆنێش و کارەساتینە دلێ داستانەکێنە گۆنجیا.
یانێ هەر پاسە وەرۆ ئاماکەی ماچیوە ئاماژە کەری بە خسڵەتاو مەکانی. لایێتەرۆ مەکان پی درێژی وەسف کریان، بەڵام کەسایەتیو داستانەکێ یانێ کناچڵەکێ وەروو چەموو وانەریوە لێڵەنە و جە قیافە و خسڵەتێ زاهێریێ و شەخسیەتیێش هیچ نەواچیان. جگەم ئانەی شوانێنە. چی داستانێنە فلاش بەک(لوایوە پەی ویەردەی) و فلاش فوروارد(لوای پەی ئایەندەو داستانێ)مەپێویا. ئی داستانێ”عنصر”ـێ بە نامێ”پیش آگاهی” ـیش نیا یا زایفا،پیش ئاگاهی پی ماناوە؛”پیش‌آگاهی، تکنیکی است که نویسنده به کار می‌بندد تا سرنخ‌هایی را در اختیار خواننده قرار دهد. خواننده با استفاده از این سرنخ‌ها می‌تواند آنچه را که قرار است بعدتر در داستان اتفاق بیفتد پیش‌بینی کند. به عبارت دیگر، نویسنده به نکات ظریفی اشاره می‌کند.” ڕەنگا کریێ ڕاو ڕۆخانەینە ئاماژە کریێ بە موعتادی تاتەیش یا بێ ئەداییش، یا کریێ وەختێ قسێ کەرۆ پەی ئاوێ و جە تاتەیش ماچۆوە، نویسیێ، تاتەش جە ژیوایش بێزارا، کە ئاخرۆ بە وێ ک ۆشتەیشەو تەمامیێ.” مقدمە چینی، کنش صعود، نقطه ی اوج، کنش نزول،درونمایه” ـش فرە وشێ بێنێ، هەڵبەت کەلیمێ فارسیێ فرێچش چەنە بێنێ؛کەنار، لەحزە، سورعەت و…بەڵام جارێ باسوو مێعیاراو داستان کۆتا بیەیشا. پاو ئی چێوا واتێم، مامالە گێجێ ۶۰% داستان کۆتانە و یاگێو وێشنە یاگێو پەنەزاناینە.
پلەو یەرۆمی داستانەو؛ “ئاوی ڕۆشنایی نمارۆ” بە قەڵەموو کاک فێرۆز فەرەجی بێ، داستانێوە بە نسبەت ڕوەو مێعیاراو داستان کۆتایوە بێ، هەر چن چن یاگێنە بڕێ چێوێش زیادێ بێنێ پێسەو؛ وەختێ ماچۆ وڕ شی ئاوەکێرە ئێتر گەرەک نیا واچۆ لوا دلێ بەحروو خیاڵا، کە چی وانەر وێش گێرۆش، یا دمایی ئامای وێشرا کریێ تەنیا بە مۆچرکێ واچۆ؛ دلینەو داستانەکێ زەریفا بەڵام خۆ چیوێ نیا دەردەو گردوو کۆمەڵگاو هەورامانی و یا تەنانەت (ئەر بەرز پڕمێ!) کۆمەڵگاو بەشەریەتی بۆ، باسوو وەرپەنگوو داریانین کە هەڵای فرێ باوڕشا ئانەن سوودش فرەتەر بی، بە گردی کریێ بابەتێوە یۆگیرتەرنە قەڵەموو وێشا تاقی کەراوە.
پلەو چواری داستانەو “کۆشتەی ئەمین بەگی” جە کاک هەورامان ڕۆستەمی بێ. داستانەکێ یوە دوە سەتروو ئەوەڵینە وەش دەسش کەردەن پەنە بەڵام جە ئیجازی هەواڵێوە نیا و چەنی نیشیرە حەکایەت یا ڕازێ گێڵنیوە پاسە ملۆ وەرۆ، ئینە کە ئەمین بەگ گۆچانیش کێشتێنە سەرەو تاتەو هیوایرە، چنها سەترێنە جا واچیان و یەرێ یاگێنە هەر دیسان واخوا کریانۆ، یانێ نویسەر تەسویرەکەش پەردازش نەکەردەن تا تاوۆ بە واتەیو ئا چێوا پەنەوازێنێ دوێ سەترێنە شەرحش بدۆ. جا مەسەڵەن وەنمێوە؛”حەیوان و مەڕ و ماڵات دوێ ڕەیشا وەشێ کەرد٘ێبێنێ.ئەگەر ئەسپەکە لوایا ڕای وارینەرە،هیوا تاوێ گنۆوە لای سەریش و پەشتەو کەڵەکوو پەچە قەد٘یمیەکێنە وێش پشارۆوە و ڕاحەتتەر تاوێ تەقەش کەرۆ ڤنە.بەڵام ئەگەر لوەیا ڕای سەرینەرە ئێتر نەتاوێ چا پەشتەو کەڵەکیەنە وێش پشارۆوە و گنێوە لای واریشا و ئێتر خاس دەسڕەسشەنە نەبێ.بەڵام تەگبیرەکەشا ئانە بێ ڕەفێقەکێش وارتەرەنە وێشا پشاراوە و وەختێو ئەسپەکە سەروو پرد٘ەکێوە پڕاوە،تەوەنێوە وزا وەروو پایاش بەشکووم بلۆ ڕای وارینەرە.ئی دوە ڕا کەمێو چەولاتەرەوە یاوێنێوە یۆترینی فەرق نەکەرێ کامێشارە بلی”. ئینە پی شەرحێوە تاوۆ بەشێوە جە داستان کۆتای بۆ؟؟؟ یا مشۆم نویسەر ئا دوە ڕایەی خەتێوەنە پەردازش کەرۆ و جۆروو هۆرکەوتەیشا یاونۆ. واتواچیچنە کریێ کۆتاتەر بنویسیەیۆ.
بە گردی ئیجازش نیا چەنە و ئینە تەنیا نموونێوە بێ. ئی داستانێ چنها کەسایەتیێش مەعەرەفی کریێنێ چەنە جگەم کەسایەتیە ئەسڵیەکا، پێسەو؛ ئۆڕەحمان، حاجی حەمە سیاو، مەحموود پاشا و…کە داستان کۆتانە ئی هەرمانێ هەڵێنە، چوون دەرفەتت نیا شەخسیەت و ویر و زاهێروو گردی شی کەریوە پەی وانەری و بە نامە بەردەیشا تەنیا داستانەکێ شپرزە بۆ و هەر پاسە ویروو وانەریچ. فلاش بەک و فلاش فورواردش نیەنێ. پێسەو ڕۆمانێ بێ گۆنجنای دلێو کارەساتانە شەخسیەتەکێش تەوسیف کەردێنێ، پێسەو؛ ” ئەمین بەگ وەڵێنە بێ سەروو ئەسپیوی چەرمە و جوانخاسیەوە بێ و چۆخەڕانکێوی ژەرەژیش کەرد٘ەبێنە و بڕنەویوی کۆڵش کەردەبێنە شانەش و هیتێو کڵاشێ خۆماڵیێش کەردێبێنێنە.
تا سەروو سینەیش فیشەکلۆخەش بەسێبێ و تەزبیەکێش پێچنەیبێنێش دەوروو دەسەو خەنجەرەکێشەرە و کەردێبێش لاشەرە” و…مەکانیچ هەر پاسە وەسف کریان، ڕۆمان وار! ئی داستانێ ویرێ واحێد و دەروون مایەش نیا، یانێ دمایی جە وانەری پەرسی چێشت گیر ئاما جوابێش نیا و هەرگیز ڕوەو داستانەکێچرە لایەنگیریو ویروو نویسەری دیار مەدۆ، وانەر ئاخرۆ ناڕازی داستانەکێ تەمامنۆ، دەی چێش بی؟ نەکۆشتش؟ ئەی هیوا ویرش فاڕیا؟وازش ئارد؟ ئەسڵەن بە ڕاس ئەمین بەگی کۆشتە بێ؟ پەیامێ مێحوەریەش کامێنە؟ و…کوللەن وەش نەتەمامیێنە و شۆنەو ئاخرین کەلیمێرە چنها پەرسێتەر مەینێنە مەژگوو وانەری و هیچش دەسگیر نەبیەن. ئەر کۆتا عەرز کەروو تەنیا حەکایەتێ یا ڕازێ عامیانێنە و داستان کۆتا حەسێبە مەکریۆ.
داستانەو “پەنسەد تمەنیە” جە کاک فەهمی مورادی کە بیێبێ ششۆمە، دەروونمایەی زەریف، کە دەردوو گردوو کۆمەڵگاو دنیای ماچۆوە، تەنیایی، ئەدای ڕەحمینە و زاوڵێ بێ وەفای، کۆتا و مێزانە، کە پاو ئەو داستانەکا فرەو مێعیاراو داستان کۆتای پێسەو؛ “پیرنگ، مقدمە چینی، پیش آگاهی، کنش صعودی، نقطه ی اوج، کنش نزولی”، وێرێ مێحوەری و بنەڕەتی، تەوسیفی درۆس جە زەمان و مەکان و کەسایەتی داستانێ و..ـش هەنێ. زاویەو دیدیش ئەوەڵ کەسا و یاگێو سەرنجێنە پیایەی پاسە تاوانش وێش بنیۆ یاگێو ژەنێوە. بە داخەوە وینمێ کەوتێنە دماو ئەو داستانەکا.
پلەو حەوتینە داستانەو ” هەر پایێز وەشەن” جە خاتوو گۆنا ڕاهپەیمای و داستانەو “پەنجەمۆر” ـی جە خاتوو نگین شەریفی بێ.داستانەو هەر پایێز وەشەن مەکریۆ نامێش بنیەی داستان کۆتا، وینمێ پێسە ڕۆمانێوە درێژە بنویسی، تەنیا قیافەو ئەدایش کە کەسایەتی بنەڕەتیو داستانێچ نیا چنها سەترێنە تەوسیف کریان، یا نانەکەشا و دۆ و وەنەتەقی و…!!!! (بۆنەو ئانەیوە بابەتەکەم درێ نەبۆ نمارووشا)وردیتەرین جزییات کە ئەگەریچ نەبا پەیامە مێحوەریەو داستانەکێچ کە مافوو پاشێل کریاو ژەنان هەر یاوۆ لاو وانەری، بابەتەکەش زەریف هۆرچنیان، چوون سووچە لێڵێش واتێنێوە کە حەقوو ژەنا وریان چەنەشا، بەڵام وانەر پاسە زانۆ فەسێڵێوەو ڕۆمانێ گەورێ وەنۆوە نەک داستان کۆتا.
ئینە کە کەسایەتی ئەسڵی کۆڕێوەن و داستانەکێنە ئادا باسوو مافوو ژەنا کەرۆ چەنی عەقڵی مەگۆنجیۆ کە چی ژەنی یا مشۆم وێش جە ئێشاش واچۆوە و داواو مافیش کەرۆ یا جە پیای یا کوڕا ئێنتێزارێ نیا. هەر پاسە داستانەکێ هنوو زەمانوو زووینە نەک کۆمەڵگاو ئارۆی سا کوڕێوە ئاننە ڕۆشنویر ئیسە هۆرمەگنۆ چە یاوۆ پا وەختی. پاسە بزانوو چوون خاتوونێ نویستێنە ئەر کەسایەتی ئەسڵی ژەنی بیێ خاستر کریێ دەردەکێ ئاشکرای با. چێوانێ پێسەو کنش صعودی یا نقطه ی اوجش و….نیەنێ. بە گردی بابەتێوە زەریفا بەڵام فرە کەم مێعیارێ داستان کۆتایش هەنێ.
داستانەو”پەنجە مۆر”ـی پەڕەنە جە تەوسیفانێوە کە پەی وانەری هیچ مەیاونا،نە کەسایەتیو داستانێ مژناسنا، نە ویری مێحوەریو داستانێ شی کەراوە،نە مەکان یا زەمانی تەوزێح مدا. تەوسیفانێ فەرا سرۆشتی پەی ئاسمان و دیوار و پلەکانا و…کە هیچ مەبەستێ مەیاونا، ئەر نویسەر گەرەکشا حالێ خرابی و بەختێ لارێش یاونۆ دوێ جملێ ئێتر چی پەنج پەلێ؟ بێ ئامانج داستانەکێ کێش دریێنە و مەسەڵەن پەی هەرسی چنها خەتێ نویسیێنێوە و یا جملێوە چنها جارێ واخوا بیێنەو، بێ ئانەی چێوێ بدۆ دەسوو وانەریوە. تەسویر سازی چێگەنە زەربە مدۆ داستانێ کە نە مێعیارێ داستان کۆتای ڕەعایەت کریێنێ نە تەوسیفەکێ قسێوە تایبەتەشا چەنەنە و نە جە کەسایەتی داستانێ و نە جە باوڕێوە ماچاوە! نویسەر فەقەت تەرکێبێ و جملێ قەتار کەرۆ.
پلەو حەوتی داستانەو زەماوندێ جە کاک وەلی فەتاحی؛ داستانە کە چێش واچوو؟! نویسێوە کە وەختێ وەنامەو پەی ساعەتها لاو وێمەو مەنانێرە. با وەڵوو گرد چێوینە واچوو داستان کۆتا نەبێ و تەنیا ڕەوایەت یا جۆرە ویرەوەریێوە بێ. بەڵام دلینەکەش!ئەر کاک وەلی ئی بابەتشە جۆرێ نویستە بۆ کە تەشەرەش دەی بۆنە ئا پیایا پێسەو کەسایەتیو بابەتەکەیش یانێ شاهۆینێ کە قسێوەم نیەنە و پێسەو قەڵەم بە دەسێ چەمەڕانمێ ئی ویرە پەستا کە ئەوەڵ تا ئاخروو بابەتەکەینە وی مرمانا بەرۆ چێروو سوالێ! بەڵام ئەر تەشەرەشا نەدەینە و بە ڕاس ئی قسێشا کە هانە چەمەشا فەرهەنگێوە هەر فرە نزم و پووچەڵا پەوسە نویستێنێ و قەبووڵێشانێ من هەورامانم ڕۆ…. پەنەوازا کاک وەلی ڕۆشنش کەرۆوە پەیما کە چی ئارۆ پانسەد ساڵێ چێوەڵ نیا ژەنی نەتاوۆ داواو مافوو وێش کەرۆ، وەراوەروو هەر نویسێوە پیکێ کێشۆ تۆقەو سەرەو ژەنارە جبهە گێرمێ و واکۆنشی تن نێشانە مدەیمێ…..
بە ڕاس بڕێ داستانێ بێنێ کە هۆرنەچنیەی بێنێ و من دەرفەتم بی وەنووشاوە چینیشا خاستەر و داستان کۆتاتەرێچ بێنێ. لایەیتەرۆ وەختوو ئاگاداری بڕیا پاسە بێ پانزە داستانێ هۆرچنا، ئینە کە کەس نەبی ئەوەڵ درۆس بەڵام یاگێو نەفەروو ئاخری چەنی دریا خاتوو سەنەمێ؟؟؟!!!خاتوو سەنەمە ئەر داستانەش وەنەینەو پێسەو بەشدارێ کەم تەمەنێ پەی نەقدی مەشیۆ و جیاکار تەشوێق کریێ نەک ڕێزوو ئانێشانە داستانەشا هۆرچنیێ بێ!!!!ئینێ فرەو داستانە هۆرچنیایاو هەمامەو پاوەی بێنێ، تەنیا چن دانێشا مەنا کە من نەوەنەینێوە. کە ئەگەر دەرفەت بی سەروو ئادیشایچەو منویسوو.
بەڵام ئیسە پەرسەکێ ئینێنە؛ داوەرێ ئی هەمامەی بە ڕاس مەلاکوو هۆرچنیەیشا چێش بیەن؟چی مشۆم ڕازێوە بۆ چوارۆمە بەڵام داستانێ کۆتای زەریفە بۆ ششۆمە؟ مۆخاتەبوو نەقدیم کمیتەو داوەران، چی مشۆم هەمامێوە داستانێش ئێننە بێ سەرنج داوەری کریا؟ لایێتەرۆ مۆخاتەبم ئەنجۆمەنوو نەسیمین کە ئەرکش بێ، بێ وەرچەم گێرتەی بڕێ کێشا داوەرانێوە هۆرچنۆ بە ڕاس داستانەنە شارەزای با و پلەو نرخناینە با، جا داوەرەکێ شارەزای بیێنێ؟ ئەی چی پێسە داوەری کریا؟ ناوچەو هەورامانینە یۆوەمین کەسێوە داستان کۆتاش نویستێ بۆ کاک جەماڵ جەباری بیەن جا وەختێ هەمامەو داستان کۆتایمانە حزوورش نەبۆ ئێتر مشۆم داستان کۆتاما چەنی پەڕە سانۆ و ڕێک داوەری کریۆ.
هەڵبەت من نەزانام ڕەوڵوو کمیتەی عێلمی چێشا! ئەر هۆرچنیەی داستانەکانە نەزەرەشا وەرچەم نەگیریەینێ ئەی کیتەی عێلمی پەی چێشی بێ؟ئەگەریچ گیریەینە خۆ ئاغای حەبیبی و ئاغای ڕەزایی هیچ کام نە داستان کۆتانە بەرهەمێشا هەن نە ئەوەوانای و مۆتالێعەشا بیەن چی بارەوە. ئەر هەمامەو ئەدەبی کلاسیکی یا نویستەی هەورامی یا مەسەڵەن هۆرگێڵنایوە بیێ کریێ کمیتەی عێلمی با.جا گاهەسیچ من نەزانوو و چی بارەوە شارەزای با،بەڵام ئەی نەتیجەو داوەریەکا چی پێسنەن کە تەنانەت نیمەو بەشداراو هەمامەی ساڵۆنەکێنە گلەیێشا بێنێ.ئەگەر زوانوو ڕەخنەکەیم تێژا هیوام ئانەن کەس نگێرۆ بە دڵ، کە ڕەخنە نامێش ئینا ڕوەو وێشەو و گڵ و بڵبڵ نیا!
ژوان، ۲٨ خەرمانانوو ۲۷۱۷ کوردی
با تشکر از جواب منطقی و علمی آقای ارشاد
به نکات زیبایی اشاره کردید.
سڵام کاک ئێرشاد، دەست وەش بۆ
تەوسیفێ زیادێ کە هەنێ دلێ داستانەکێتنە تەنیا پەیلواو من نیا و فرەو ئازیزا ئینە نەزەرەشانە، درۆسا داستان کۆتا هەنە چنها پەێنە وەلێ کاکە ئانە بابەتەکەش چا بارەساینە جا پەردازش کریۆ، یانێ وێما واتەنی؛ هەمیرەکەش ئاوی فرێ بەرۆ، ئەننا ئا داستانە سەرکەوتێ کە چنها پەلێنێ دوێ جملێ زیادەشا مەوینی چەنە، سا فەرقش هەن، درێژ بیەی بابەتی تا درێژ کێشتەیش،
دوەم وی کۆشتەیوەو تاتەیش ئەر بۆنەو ئانەیوە بۆ کناچەکێش بە گرەوە زیێنەرە و زانانش نمێوە فرە گاڵتە بەر مێوە چوون جیاو وێ کۆشتەیوە لوێ شۆنیشرە!
ئینە کە ماچوو شیێم واتەیت عۆنسروو داستان کۆتاین و ماچاش پیش ئاگاهی و نەزەرەو من نیەنە.
داستانەکێ شمەیچم چوار کەڕەتێ وەناوە نەک یەک کەڕەت، شکەت نەبۆ وانەرێوە وردەنا
ئاواتوو بردەوامیم هەن پەیتا.
با کمال احترام به نظر خانم رحیمی در مورد نقد داستان بنده ولی بعضی از نقدهای خانم رحیمی را قبول ندارم و در زیر چند مورد را توضیح می دهم:
خانم رحیمی می گویند که توصیف در داستان من زیاده، بنده این را قبول دارم که از توصیف در داستان خود زیاده روی کرده ام ولی اگر یک بار دیگر با دقت داستان بنده رو بخوانید متوجه می شوید که بیشتر این توصیف ها آگاهانه بوده و می خواستم در مورد آینده و گذشته شخصیت داستان اطلاعاتی غیر مستقیم به خواننده بدهم مثلا در جایی که دختر در باغهای روستا به سمت رودخانه می رود یکی از بیشترین توصیف هایم را به کار برده ام در این جا بنده می خواستم که خواننده بداند این دختر در گذشته دوستان زیادی داشته و یک زندگی عادی را گذرانده است و خانم رحیمی شما که فرمودین وقتی دختر در کنار رودخانه سرش گیج می رود و درختان و کوهها به دورش حرکت می کنند شما فرمودین که لازم نبود دوباره پس از بهبود یافتنش تکرار کنیم که همه چیز سرجای خودش برگشته، اما اگر توجه کنید من دوباره همه چیز را تکرار کردم که سر جای خودش برگشته بجز ماهی ها، درست است که کوه ها سر جای خودشان برگشتند، درختها دیگر پرواز نمی کردند و آب رودخانه دیگر سر جای خودش بود ولی اشاره ای به ماهی ها نکردم که دوباره زنده شده باشند هدف من از تکرار بازگشت چیزها به جای خودش این بود که به خواننده بفهمانم همه چیز سر جای خودش است ولی ماهی هایی که مرده بودند دیگه زنده نشدند پس توصیف اضافی در کار نبوده و اگه به بازگشت بقیه اشاره نمی کردم خواننده فکر می کرد که ماهی های رودخانه هم مثل بقیه سر جای خودشان برگشتند و زنده شدند ولی من هدفم این بوده که هر چیزی دقیقا مثل اولش نمی شه و همیشه در گرفتاریها و مصیبتهای وارده، چیزی از گذشته باقی می ماند که آدم رو آزار می ده… و در جای دیگری شما اشاره کردین که در هیچ جایی از داستان اشاره ای از بیزاری زندگی در شخصیت پدر دختر نشده! بله شما درست می فرمایین که اشاره نشده ولی واقعا هم منظور من این بوده که پدر دخترک از زندگی بیزار نبوده بلکه زندگی رو دوست داشته، ما توی داستان می فهمیم که دختر با پدرش مثل یک رفیق صمیمی رفتار می کرده و در جایی از داستان می بینیم که پدر به دخترش می گه که “من اگه تو رو نداشتم باید چکار می کردم؟” از این جا می فهمیم که دختر برای پدرش همه کاره است و پدر، دخترش را همه کس خودش می داند و در آخر داستان، خودکشی پدر دختر به خاطر بیزاری از زندگی نبوده بلکه نداشتن تحمل زندگی بدون دخترش بوده… یعنی وقتی دخترش با گریه خانه را ترک می کند پدر می فهمد که دخترش دیگر بر نمی گردد و همین جدایی دخترش بوده که سبب خودکشی پدر شده نه این که پدر از زندگی خودش بیزار باشه تا قبلا بهش اشاره ای شود. این طوری که شما در نقد اغلب داستان ها فرمودین یه چیزی توی اغلب نقدهاتون مشترک بود و آن این بود که می گفتین فلان توصیف و ماجرا را می شد در یک بند تمام کرد، بله شما درست می فرمایید که در داستان کوتاه باید ایجاز نوشت ولی این طوری هم نیست که تمام توصیفها یک جمله ای باشند چون داستان کوتاه همان طور که خودتون هم بهش اشاره کردین بریده ای از یک حادثه است و اگر قرار باشد توی این حادثه هم تمام توصیف ها در حد یک یا چند جمله خلاصه شوند تمام داستان های کوتاه باید یک یا دو صفحه ای تمام می شدند در حالی که ما داستان کوتاه داریم در حدود ۲۰ صفحه پس در خلاصه کردن هم تا حدی مجاز هستیم نه این که داستان رو به داستان مینیمال تبدیل کنیم. تازه تعداد زیادی از صاحبنظران، داستان کوتاه را از حدود ۱۵۰۰ کلمه تا ۴۰۰۰ کلمه تعریف کرده اند در حالی که داستان کوتاه بنده نزدیک به ۲۰۰۰ کلمه دارد پس در توصیف چنان که شما می فرمایین اغراق بیش از حد نشده، درسته خودم هم قبول دارم در بعضی جا ها توصیف اضافی به کار برده شده ولی بعضی توصیفها عمدی بوده و هدفی غیر مستقیم را داشته اند همانطور هم که قبلا توضیح دادم پس پیش آگاهی در داستان بنده هم به کار برده شده… مثلا قبلا در داستان می خوانیم همزمان که دختر خاطراتش را در باغ انار مرور می کند ولی باز می خوانیم که در تصمیم خودش مصمم است اما هنوز خواننده نمی داند که بر سر کدام تصمیمش مصمم است تا بعدا خواننده می فهمد که خودکشی با آب همان تصمیم بوده، یا همان جمله ای که پدر به دخترش می گوید “من اگر تو را نداشتم باید چکار می کردم؟” این جمله خودش یک پیش آگاهی است که پدر نمی تواند بدون دخترش زندگی کند پس اگر دقت کنیم در جاهایی از پیش آگاهی هم استفاده شده است. ولی این که در بعضی جاها از لغات فارسی به کار برده شده را قبول دارم و این هم فقط به خاطر بی توجهی بنده به این لغات و شنیدن و به کار بردن زیاد این لغات توسط خودم و جامعه ای که باهاش ارتباط داشتم بوده… از شما هم خواهشمندم هیچ وقت فقط با یک بار خواندن داستان آن داستان را نقد نکنین و به نقدهایی که می کنین توجه کنین…