ج 10 فروردین 1403 ساعت 02:57

سواد رسانه ای ابزاری ضروری برای فعالیت در فضای مجازی

سواد رسانه ای ابزاری ضروری برای فعالیت در فضای مجازی

به گزارش سلام پاوه : هر کاربری به تناسب نوع فعالیتش از بستر فضای مجازی استفاده می کند، تبلیغات، اطلاع رسانی، فرهنگ سازی، سرگرمی و تفریح بخشی از مطالب این فضا را به خود اختصاص داده و البته در این میان برخی اخبار ناصحیح و به شکلی شایعه نیز در این فضا منتشر می شود […]

به گزارش سلام پاوه : هر کاربری به تناسب نوع فعالیتش از بستر فضای مجازی استفاده می کند، تبلیغات، اطلاع رسانی، فرهنگ سازی، سرگرمی و تفریح بخشی از مطالب این فضا را به خود اختصاص داده و البته در این میان برخی اخبار ناصحیح و به شکلی شایعه نیز در این فضا منتشر می شود که موجب تشویش اذهان عمومی جامعه می شود.

 

به گزارش خبرنگار سلام پاوه : سواد رسانه ای برای جدا کردن اخبار درست از نادرست منتشر شده در فضای مجازی ضرورتی انکارناپذیر است که متولیان امر باید به فکر آموزش این سواد در میان اقشار مختلف جامعه و به ویژه مدارس و دانشگاه ها باشند.


رشد شبکه های اجتماعی و انتقال بی شمار تعداد پیام ها و داده های اطلاعاتی در حالی یک فرصت برای افزایش سطح آگاهی و اطلاع رسانی در جامعه مطرح است از دیگر سو به دلیل انتشار اخبار بی منبع و بعضا نادرست، موجب شایعه پراکنی و ایجاد تشویش اذهان عمومی می شود و مخاطبان این گونه شبکه ها باید برای تشخیص اخبار درست خود را به سواد رسانه ای مجهز کنند.

دکتر یونس شکرخواه از اساتید علوم ارتباطات و رسانه، سواد رسانه ای را اینگونه تعریف کرده است که ‘سواد رسانه‌ای یک نوع درک متکی بر مهارت است که می‌توان براساس آن انواع رسانه‌ها را از یکدیگر تمیز داد، انواع تولیدات رسانه‌ای را از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.همچنین سواد رسانه‌ای آمیزه‌ای از تکنیک‌های بهره‌ وری مؤثر از رسانه‌ها و کسب بینش و درک برای تشخیص رسانه‌ها از یکدیگر است’.

تجهیز مخاطبان و کاربران شبکه های اجتماعی و سایر رسانه ها به دانش روز می تواند به هدایت فکری آنها در زمینه چگونه استفاده کردن از رسانه کمک کند و دستگاه های مسئول از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید این مهم را در حوزه آموزش در دستور کار خود قرار دهد.

**سواد رسانه ای لازمه عصر ارتباطات

کارشناس ارشد ارتباطات و روزنامه نگاری، در تعریف سواد رسانه ای می گوید: این نوع سواد یعنی اینکه مخاطب توانایی درک پیام های دریافتی از سوی رسانه و مهمتر از آن توانایی درک پیامی که در پس پیام اصلی از سوی رسانه ارائه می شود را داشته باشد.

هادی نوروزی اظهار کرد: به زبان ساده، سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه و یا اینکه میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد.

وی افزود: سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا از سفره رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شد.

به اعتقاد این مدرس ارتباطات، امروزه که در عصر انفجار اطلاعات و گسترش لحظه به لحظه فضای مجازی در عرصه زندگی روزمره مان هستیم بیش از هر زمان دیگری نیاز به داشتن سواد رسانه ای احساس می شود و اگر از درک این سواد رسانه ای غافل شویم در دام سوداگران عرصه قدرت رسانه ای گرفتار شده و بی آنکه متوجه شویم وارد گودالی از توهمات ناخواسته می شویم.

او اضافه کرد: در این بین یکی از نمونه های بارز سوء استفاده از فضای مجازی و مهمتر از آنکه سوء استفاده از نداشتن وجود سواد رسانه ای مخاطبان، بروز شایعات مختلف در این فضای سردرگم و ابهام آلود است. بدون شک هر روز به طریقی با بخشی از این شایعه ها مواجه می شویم و طبیعتا آن بخش از جامعه که فاقد آگاهی لازم از بازیهای رسانه ای هستند و در واقع سواد رسانه ای پایینی دارند، فریب این شایعات را خورده و چه بسا متحمل ضررهای بسیاری چه در حوزه مالی و چه در حوزه فرهنگی و یا اعتقادی و … می شوند.

نوروزی اظهار کرد که بنابراین ضرورت دارد که همه مردم به ویژه کاربران فضای مجازی خود را مسلط به سواد رسانه ای کرده تا به سادگی فریب بازیهای رسانه ای و همچنین شایعات این عرصه را نخورند.

وی گفت که در این بین، این وظیفه نهادهای فرهنگی و متولی فرهنگ جامعه است که با برگزاری برنامه هایی و یا تبلیغات محیطی و یا دوره های آموزشی برای شهروندان و یا از طریق صدا و سیما و مطبوعات مردم را با اصول سواد رسانه ای بیشتر آگاه کنند.

** سواد رسانه ای قدرت تشخیص اخبار درست از نادرست را بالا می برد

یکی دیگر از مدرسان حوزه ارتباطات دانشگاه های کرمانشاه می گوید: سواد رسانه‌ای که در تعریف اخیر یونسکو از سواد به عنوان یکی از پارامترهای باسواد بودن از آن یاد شده به معنای فهم و درکی است که با مهارت و توانایی همراه باشد و براساس آن بتوان انواع رسانه‌ها و محتوا و تولیدات رسانه‌ای را از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.

رضا جمشیدی افزود: در یک تعریف ساده تر یعنی با رسانه ها به نوعی درگیری و ارتباط داشته باشیم تا اسیر اخبار و آمارهای ارائه شده که از واقعیت به دور هستند نشویم و قدرت تحلیل اخبار و اتفاقات را داشته باشیم.

او گفت: در زمان های گذشته که رسانه محدود به تلویزیون و روزنامه می شد و تولید محتوا با چارچوب و اصول خاصی همراه بود نگرانی و حساسیت خاصی در جامعه به وجود نمی آمد و اینکه میزان مطالعه کتاب و روزنامه نیز در جامعه بیشتر بود و جامعه عمیق تر به مسائل نگاه می کرد اما اکنون اگر ما بخواهیم فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را به عنوان نوعی رسانه در نظر بگیریم که با تولید انبوه و لحظه ای از محتوا و اخبار و تحلیل ها همراه است باید اهمیت و ضرورت سواد رسانه ای را به عنوان یک امر الزام آور برای جامعه بپذیریم چون میزان محتواها و سرعت انتقال و ارتباط گیری آنچه تولید می شود با جامعه مخاطب که از هر سن و تفکری هستند به گونه ای است که اثرگذاری خود را به بخشی از جامعه مخاطب می گذارد و توان و قدرت خنثی کردن بسیاری از این اخبار و محتواهای تولید شده نیز وجود ندارد.

وی اظهار کرد: براساس آمار، نزدیک به ۷۰ درصد مردم ایران عضو شبکه های اجتماعی هستند و این شبکه ها بخش قابل توجهی از انتقال اخبار و اطلاعات را بر عهده دارند و می توان گفت که امروز هر فرد در جامعه هم خود یک رسانه است و هم مشترک رسانه های متعددی است که در انتقال اطلاعات و تولیدات آنها کمک می کند. از همین رو به نظر من داشتن سواد رسانه ای و قدرت تشخیص اطلاعات درست و نادرست یک ضرورت است و جامعه باید در این خصوص حساسیت های لازم را داشته باشد.

**فضای مجازی حکم شمشیر دولبه را دارد

استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه نیز با بیان اینکه شبکه های مجازی حکم یک شمشیر دو لبه را برای جامعه بازی می کنند، گفت: این فضا هم می توانند باعث شفافیت سازی اطلاعات شوند هم به ایجاد نوعی عوام گرایی اجتماعی دامن بزنند.

سیامک بهرامی اظهار کرد: شبکه های مجازی از یک سو می توانند بیانگر رشد عرصه عمومی فارغ از مکانیسم های سلطه و قدرت باشند و با ایجاد و تزریق قدرت به افراد و گروه های اجتماعی و مدنی نقش آنها را در تغییر فرآیندهای مختلف تقویت و ارتقا دهند و از سوی دیگر به ایجاد نوعی عوام گرایی اجتماعی دامن بزنند.

وی در ادامه گفت: متاسفانه به علت حجیم بودن طبقات حاشیه ای در جامعه ما و سلطه هویت های فرقه ای در تقابل با هویت های ملی و طبقاتی؛ جامعه ما بیشتر با پیامدهای منفی فضای مجازی در عرصه سیاسی و اجتماعی مواجهه است.

به گفته این استاد دانشگاه، هر چند فضای مجازی سبب ساز نوعی از شفافیت اطلاعاتی در جامعه شده و زوایای پنهان گروه های در سایه را عیان ساخته اما با ۲ ایراد اساسی روبرو است؛ اول کیفیت و جهت اطلاعاتی که در این فضا رد و بدل می گردد و دوم سوءاستفاده جریان های خاص برای هدایت نوعی پوپولیسم اجتماعی و بازتولید فضای ارتجاعی و فرقه ای است.

بهرامی اضافه کرد: اگر این ۲ ایراد برطرف نشود بستر بنیان های اقتصادی و اجتماعی جامعه اجازه ظهور کنش ارتباطی سازنده را در چارچوب فضای مجازی نخواهد یافت و بیشتر زمینه ساز کنشهای ارتجاعی می شود.

او گفت: نگاهی به محتوای اکثر کانال های تلگرامی عیان می سازد که چگونه فضای یک طرفه اطلاعاتی، هجمه اطلاعاتی و کنش های غیرارتباطی و عوام گرایانه این فضا را در سیطره خود گرفته است.

**فضای مجازی تهدیدی برای دین و فرهنگ

از سوی دیگر برخی روحانیون استان کرمانشاه نیز معتقدند که فضای مجازی تهدیدی برای تحت تاثیر قرار گرفتن افکار و اذهان نسل جوان به اعتقادات غیردینی و نامتجانس با فرهنگ ایرانی اسلامی است و از این رو مسئولان باید بر این فضا کنترل بیشتری داشته باشند.

امام جمعه پاوه در این ارتباط معتقد است که امروزه امواج ناشی از کانال های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی فضای شهرها به ویژه مناطق مرزی را بیشتر از ریزگردها آلوده کرده است.

ماموستا مُلا قادر قادری با اشاره به تهاجم گسترده دشمنان از طریق رسانه ها و فضای مجازی به ویژه به مسئولان و دلسوزان انقلاب و نظام در اورامانات، بر لزوم افزایش هوشیاری، آگاهی و بصیرت برای مقابله با این ترفند خطرناک دشمن که به دنبال تخریب چهره های دلسوز نظام است، تأکید کرد.

از سوی دیگر برخی از مسئولان نیز معتقد هستند که فضای مجازی ظرفیت و فرصتی برای رونق اقتصادی است به طوریکه مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری کرمانشاه می گوید: فضای مجازی یک بستر مناسب کم هزینه و پرسود برای توسعه کسب و کار جوانان خلاق و باهوش کرمانشاهی است.

شریف خسروی اظهار کرد که در شرایط کنونی بسیاری از کالاهای تولید استان کرمانشاه با قیمت نازل به فروش می رسند و یا اینکه مجالی برای فروش ندارند، فضای مجازی بستری مناسب برای فروش این کالاهای تولیدی است.

آمار جرایم سایبری نیز حکایت از تهدید بودن این فضا در صورت مسلط نبودن و آشنا نبودن به فعالیت در آن دارد به طوریکه رییس پلیس فتای استان کرمانشاه اظهار کرد که پرونده های تنظیمی پلیس فتا در ۹ ماه سال ۹۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ۴۰۰ درصد افزایش داشته است.

سرهنگ علی کریمی با بیان اینکه روش های وقوع جرم در فضای مجازی مدام در حال تغییر است، گفت: ۵۳ درصد جرام فضای سایبری از طریق شبکه‌های اجتماعی، ۱۴ درصد از طریق سایت و فروشگاه مجازی، ۱۳ درصد سوء استفاده از اعتماد افراد است.

رییس پلیس فتای استان کرمانشاه در ادامه بیشترین مجرمان فضای سایبری را جوانان دانست و گفت: بیشترین قربانیان فضای سایبری زنان و عمده مجرمان نیز آقایان هستند.

از سوی دیگر معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی کرمانشاه نیز می گوید: فضای مجازی در انتشار شایعات در استان تاثیر زیادی دارند و هر روز اخباری نادرست منتشر می کنند و فضای جامعه را تحت تاثیر قرار می دهند.

با این تفاسیر شاید بتوان گفت که اطلاع رسانی شفاف و به موقع از سوی مسئولان در بخش های مختلف و در ارتباط با مسایل روز یکی از راهکارهای مناسب در راستای کاهش شایعه سازی در فضای مجازی باشد چرا که به اعتقاد کارشناسان حوزه ارتباطات، شایعات در نبود و خلاء اطلاع رسانی به موقع و شفاف بروز و ظهور پیدا می کند.

منبع : ایرنا  خبرنگار:فرزاد نویدی