پ 09 فروردین 1403 ساعت 18:16

“آیین جهانی نوروز” میراثی بی بدیل و گنجینه ای ناشناخته / فاطمه الماسی

“آیین جهانی نوروز” میراثی بی بدیل و گنجینه ای ناشناخته / فاطمه الماسی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : بی گمان نوروز به این دلیل جاودانه و جهانی شده است که صرفاً بر پایه خرد و اندیشه ای پویا، والا و انسانی بنا شده همچنانکه تا به امروز استوار و پابرجا مانده است و می رود اقصی نقاط دنیا را متوجه و شیفته خود ساخته تا همه تکریمش […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : بی گمان نوروز به این دلیل جاودانه و جهانی شده است که صرفاً بر پایه خرد و اندیشه ای پویا، والا و انسانی بنا شده همچنانکه تا به امروز استوار و پابرجا مانده است و می رود اقصی نقاط دنیا را متوجه و شیفته خود ساخته تا همه تکریمش کنند و گرامی اش بدارند.

بی گمان نوروز به این دلیل جاودانه و جهانی شده است که صرفاً بر پایه خرد و اندیشه ای پویا، والا و انسانی بنا شده همچنانکه تا به امروز استوار و پابرجا مانده است و می رود اقصی نقاط دنیا را متوجه و شیفته خود ساخته تا همه تکریمش کنند و گرامی اش بدارند.

آیینی که بیش از سه هزار سال قبل تدوین شده اما امروز تحت نام « فرهنگ صلح » در تقویم جهان ثبت می شود، آیینی که صد در صد ایرانی است اما دیگران هم می خواهند سهمی از آن را تصاحب کنند.

با احتساب جمعیت میلیاردی هندوستان، نوروز به نام ۱۲ کشور در دفتر “تاریخ جهان” ثبت شده است و چندین کشور دیگر نیز در صف مانده اند، به عبارتی زنبیل در نوبت گذاشته اند.

حال اینکه این اتفاق و استقبال بی نظیر چرا و به چه دلیل تا این حد برای سایر ممالک دور و نزدیک حائز اهمیت است را ، باید از متولیان امر جویا شد. اما آنچه که قابل تأمل است اینکه چرا در خانه ابا و  اجدادی و زادگاه نوروز جهانی  به آن پرداخته نشده و فقط در حد یک مراسم شیرینی خوران و چند روز تعطیلی که به دلیل مشکلات معیشتی، پوشیدن پوشاک نو هم اخیراً در شُرف حذف شدن از سبد عید است و  یک چهارشنبه سوری همراه با ترس و اضطراب برای خانواده ها ، که گاه به جای گرفتن سرخی از آتش، کامشان با زردی حوادث این روز تلخ می شود.

اگر از آنهایی که در طلب سهم خواهی از نوروز باستانی ایرانیان هستند، پرسش شود سنت آتش افروزی در آستانه نوروز با چه هدف و منظوری بر پا می شود، بی تردید نگاه و پاسخی متفاوت از آنچه ما آموخته ایم خواهند داشت چراکه دولت ها و شهروندان آنها، هیچگونه هزینه ای بابت حوادث چهارشنبه سوری نمی پردازند.

 “آتش نوروزی (ءاگر نوروزی)”

با اینکه فلسفه و نشانه های بارز و آشکار افروختن آتش در آستانه تحویل سال در غرب کشور به ویژه در کردستان با نظم و ترتیب منحصر و ویژه ای در ارتفاعات و اغلب خارج از مراکز جمعیتی برگزار می شود و با شور و سرور و شادی و اجرای نمایش و شعرخوانی و موسیقی مناسبتی همراه می شود، با اندک تأملی بر ترکیب و ترتیب مراسم و شعارها و پیامهای آن، به سادگی می توان دریافت که مجموعه برنامه ها در کنار هم، فقط و فقط به منظور اطلاع رسانی و به اشتراک گذاشتن “خبر ورود به روز و سال نو” را نوید می دهد، بسیار طبیعی است در دورانی که هیچگونه وسیله ارتباط جمعی و اطلاع رسانی به شکل امروزی در دسترس نبوده، افروختن آتش به ویژه در ارتفاعات می تواند سرعت، برد، و نیز اثرگذاری خبر را افزایش دهد، شاید هم به دلیل کوهستانی بودن منطقه و اتفاق نظر فرهنگی، سنت “ءاگر نوروزی” در این بخش کشور پررنگتر از سایر مناطق باشد که متأسفانه تعابیر ناصحیح و دخالت احساسی برخی موجب شده است که در آستانه سال نو، به دلیل عدم آگاهی نوجوانان وبعضا جوانان با هنجارشکنی و ترقه بازی با مواد آتش زا و خطرناک فضایی سرشار از رعب و وحشت در معابر را پدید آورده و حوادث ناگواری را به خانواده ها تحمیل نمایند.

نیمه اسفند را که ما در تقویم، روز درختکاری نامگذاری کرده ایم و به دنبال آن خانه تکانی شروع می شود، اولین روز قدم گذاشتن به آیین جامع و کامل نوروز کهن است که در منابع معاصر هیچ اشاره ای به آن نشده است و یا رویاندن سبزه که نوع وارداتی چینی آن هم اخیراً به بازارهای عید ورود پیدا کرده، علاوه بر تعاریف و تعابیر معمول در منابع موجود، آموزش عملی کشت و زرع و مراقبت از آن، برای خردسالان هم مدنظر بوده است.

حفظ سنتها سدی است در مقابل هجوم فرهنگ بیگانه

نقل است: هرمزگان والی خوزستان هدایایی برای مولای متقیان علی (ع) می فرستد، حضرت امیر مناسبتش را جویا می شود، می گویند “هدیه نوروزی ایرانیان است” آنگاه امام میفرمایند: “هر روزتان نوروز باد”

بشنو زمن این گفته را تا همردیف ما شوی
آگاهتر در زندگی از “حکمت مولا” شوی
فرموده با ایرانیان “هر روزتان نوروز باد”

باید به یمن این سخن با عید هم آوا شوی

گذشته از سایر پیام های اخلاقی، ادبی، نوع دوستی، عطوفت و مهرورزی، احسان و نیکوکاری و دهها آموزه ارزشمند دیگر، که  خرده فرهنگ ها هر کدام به نوعی از آن بهره می گیرند، حتی برای حاکمان و فرمانروایان هم پیام منحصر و ویژه ای داشته، که در هیچ کجای دنیا نظیر آن ثبت نشده است و آن همان سنت حاکمیت پنج روزه “میر نوروزی ” است که متأسفانه در قریب به اتفاق منابع موجود، جایگاه “میری نوروزی” را با “حاجی فیروزها”، “کاکا سیاه ها” و “دلقک ها” همسنگ دانسته و مأموریت آنها را هم اجرای نمایش های مضحک، خنداندن عوام و در نهایت تکدی گری عنوان کرده اند. در حالی که حافظ القرآن شیرازی نیز ، مشخصا با سروده معروفش در این مورد با صراحت بر این نگاه و دیدگاه خط بطلان کشیده است.

و بر خلاف این تعریف ناثواب و جفاکارانه، فلسفه وجودی “میرنوروزی” حق انتقاد و دخالت عموم (رعایا، شهروندان) در امور حاکمان و نحوه حکومت داری آنان بوده است، چنانکه در این سنت هر ساله در پنج روز پایانی سال کهنه یک نفر از پایین ترین سطوح جامعه را که توسط مردم معرفی و جامه حاکم وقت را بر او پوشانده ، و او نیز چندین نفر اعم از وزیر دست راست و دست چپ و منشی یا کاتب با خدم وحشم ، دقیقاً مانند تشکیلات حکومت وقت، زمام امور را به دست گرفته و به جای حاکم و دولت بر مردم حکم رانی می کرده است، بطوری که اوامر و احکام صادره هم از سوی وی تمام و کمال لازم الاجرا بوده است و پس از اتمام دوره پنج روزه نیز گزارش کاملی از کاستی ها و نقاط ضعف و قوت را به هیئت حاکمه می داده اند ، که گاه این اشخاص سرنوشت نامعلومی داشته اند. به عبارتی وظیفه رسانه های امروزی را عهده دار بوده اند، اگر چه حاکمان و پادشاهان مستبد بطور سیستماتیک با این سنتها مخالف بوده اند اما هیچگاه اراده رویارویی و ایستادگی در مقابل سنتها را نداشته اند، اما با توسل به شیوه های مختلف، به مرور از مقام و منزلت “میر نوروزی” کاسته و آنچه از آن به جا مانده است، دلقکهای عصر قاجار است که نقلهای گفتنی فراوانی از استفاده ابزاری از آنها باقی مانده است.

بنابراین می طلبد متولیان بخش های مرتبط، با حساسیت بیشتری زوایای گمشده و یا تحریف شده این میراث و گنجینه تکرار نشدنی و بی بدیل را بیش از گذشته مورد توجه قرار داده و به درستی معرفی نمایند، بلکه سد راهی باشد بر معبر ورود نامیمون جشن ها و مناسبت های هویت برانداز وارداتی غربی.

نوروزتان پیروز باد

تهیه و تنظیم: فاطمه الماسی