ج 10 فروردین 1403 ساعت 13:36

موانع دموکراسی در خاورمیانه/ حسن قادری

موانع دموکراسی در خاورمیانه/ حسن قادری

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :  تحولات اخیر خاورمیانه و به قول بعضی ها بهار عربی می رود به خزان پاییزی بدل شود خیلی ها امیدوار بودند که خاورمیانه بعد از چند دهه شاهد افق جدیدی در صحنه سیاسی باشد کشور های لیبی ، تونس ، مصر ، الجزایر ، یمن  یکی پس از دیگری […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :  تحولات اخیر خاورمیانه و به قول بعضی ها بهار عربی می رود به خزان پاییزی بدل شود خیلی ها امیدوار بودند که خاورمیانه بعد از چند دهه شاهد افق جدیدی در صحنه سیاسی باشد کشور های لیبی ، تونس ، مصر ، الجزایر ، یمن  یکی پس از دیگری شاهد فراز و فرود هایی در عرصه سیاسی بودند .

حکومت لیبی با دخالت شورای امنیت و حملات پی در پی ناتو از خارج و مبارزات مردم مسلمان لیبی از داخل باکشته و زخمی شدن صدها تن از طرفین فروپاشید و مردم بعد از حسن قادریچندین دهه ستمگری حاکم نظامی خود معمر قذافی نفس راحتی کشیدند. در تونس وضعیت به صورت مسالمت آمیز و جابجایی قدرت بدون خونریزی صورت گرفت و مردم باشرکت در انتخابات نمایندگان خود را راهی مجلس نمودند هر چند دولت در تونس از یک ثبات سیاسی برخوردار نبود اما تاکنون روند دموکراسی خواهی در این کشور به طور طبیعی و منطبق با نیاز های جامعه پیش رفته است. ناگفته نماند که سیاست حزب النهضه به رهبری راشد الغنوشی در این کشور نقش موثری در تعامل احزاب و نیروهای انقلابی وفکری داشته است. حزب النهضه علی رغم کسب موفقیت در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری مجبور شد بخاطر حفظ وحدت ملی در کشور و رعایت حال رقبای خود و دیگر احزاب از موقعیت به دست آمده و جایگاه سیاسی اجتماعی خود به نفع طرف مقابل عدول کند وبا حداقل دستاوردها رضایت دهد. در الجزایر که هنوز زخم های قدیمی آن التیام نیافته با تحرکاتی اساسی روبرو بوده است و مردم دیگر آن شور وشعف را که در سال های قبل از آن برخوردار بودند در خود سراغ ندارند وظاهرا با یک رابطه کج دار ومریض با دولت روبرو می باشد . یمن هم بعد از سقوط حاکمان خود با یک درگیری داخلی و مشاجرات مستمر بین احزاب و گروه های مختلف مواجه است . در مصر ما شاهد سقوط رژیم مبارک و برگزاری انتخابات آزاد ، تدوین قانون اساسی جدید و انتخاب محمد مرسی به عنوان رئیس جمهور مصر و دولت ائتلافی و نهایتا چگونگی حذف و برکناری ایشان و دولتش بودیم.

آنچه که توجه همه صاحب نظران واندیشمندان وسیاست مداران را به خود جلب کرده است آینده دموکراسی در خاورمیانه است. که اصولا چرا بذر دموکراسی در سرزمین خاورمیانه آنطوری که انتظار می رود بارور نمی شود ؟ چه چیزی در این شرایط مانع رشد و بالندگی دموکراسی خواهی در خاورمیانه شده است. آیا میتوان گفت که نسخه دموکراسی فقط برای دولی خاص پیچیده شده است؟

چه کسانی در خاورمیانه چوب لای چرخ دموکراسی خواهی می گذارند ؟

در کتاب جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه نوشته «جان اسپوزیتو ترجمه محمد تقی دلفروز» سه عامل مهم( نفت ، فقدان برژوازی و فرهنگ را ) در این رابطه موثر می داند. «فرید ذکریا در کتاب آینده آزادی ترجمه حسین نوروزی» مقدم داشتن لیبرالیسم را بر دمو کراسی عاملی موثر در نهادینه کردن  دموکراسی خواهی در خاورمیانه می داند. «طارق رمضان در کتاب بیداری عربی – اسلام و خاورمیانه جدید» بر خلاف بسیاری از صاحب نظران تعبیر بهار عربی را در عنوان کتاب خود بکار نبرده است. او معتقد است که بسیاری از کشور های عربی که این آشفتگی ها را تجربه می کنند احتمالا از زمستانی به زمستان دیگر می روند ، بی هیچ بهار یا تابستانی .

طارق رمضان برای احتیاط مواردی مجاب را انتخاب کرده است. لیبی بعد از قذافی توسط رقبای قبیله ای تکه پاره می شود. معترضان در الجزایر ، بحرین ، عربستان سعودی، بی رحمانه سرکوب شده اند . یمن و سوریه به سمت یک جنگ داخلی تمام عیار حرکت می کنند و در مصر ژنرال ها حتی بیشتر از زمان حسنی مبارک تشنه قدرت هستند.

از آنچه که بیان شد می توان نتیجه گرفت که دموکراسی در خاورمیانه با چندین مانع در مسیر خود روبرو شده است.

اولین عامل نفت است که همواره حکومت های خاورمیانه را هم چون وارثانی تنبل و متموّل بار آورده است که هیچ وقت احساس تنگ دستی و فقر را ننموده است.

آنها به طور تصادفی، وراثتی و یا نظامی بر اریکه قدرت سوار شده اند وتا زمانی که این موقعیت برایشان حفظ شود حاضر به استماع خواسته های مردم و جامعه خود نیستند.

نفت هیچگاه وسیله ای برای رفاه عامه مردم و زمینه ساز لیبرالیسم و آزادی خواهی و رشد فکری و فرهنگی جامعه مسلمان نبوده است . بلکه وسیله ای برای افزایش قدرت سیاسی و امنیتی و عقد قرار دادهای بین المللی برای کسب قوت و قدرت هیات حاکمه واطرافیان بوده ست . اگر در خاورمیانه به جای پول باد آورده نفت، دولت های کنونی مجبور به اخذ مالیات می شدند در مقابل دو رویکرد قرار می گرفتند . اول اینکه مردم مالیات را در مقابل قبول  خواسته هایشان از دولتها به آنها می بخشیدند. دوم اینکه دولتها مجبور بودند برای ساکت کردن مردم بعضی از اصول بنیادی را در روند دموکراسی خواهی رعایت کنند. برای نمونه آزادی بیشتر در حوزه احزاب و رسانه ها، برگزاری انتخاباتی آزاد در سطح جامعه را علی رغم میل و خواسته خود رواج می داند.

عامل دوم : عدم نقش سرمایه داران در روند آزادی خواهی

کارتل های نفتی، زمین داران، صاحبان صنایع هیچگاه در فکر ارتقا و گسترش فرهنگ جامعه خود نبوده اند و طبیعتا سرمایه آنها در راه هایی خرج می شد که چندان تاثیری در رشد و بالندگی جامعه نداشته است. آنها می توانستند در حمایت از اقشار فرهنگی ، تاسیس موسسات علمی پژوهشی ، راه اندازی روزنامه های آزاد، تاسیس کانال های ماهواره ای مستقل و بسیاری از موارد دیگر در نهادینه کردن لیبرالیسم نقش موثری ایفا نمایند.

عامل سوم: تعصبات مذهبی وافراط گرایی

نشر فرهنگ دینی در خاورمیانه با چالش های بسیاری روبرو است یکی از این عوامل رشد حرکت های افراطی در منطقه است. جزم اندیشی، سطحی نگری، تکیه بر علوم نقلی به جای علوم عقلی و تفسیر به رأی بعضی از علما در ابتر ماندن حرکت های دموکراسی خواهی در منطقه موثر بوده است. ما در جهان اسلام شاهد چندین قرات دینی از جمله رادیکالسم مذهبی (القاعده و جبهه النصره…) که تحت هیچ شرایطی حاضر به قبول مقوله دموکراسی در جهان اسلام نمی باشند وآن را کالایی غربی برای محوو کم رنگ کردن فرهنگ اسلامی در جامعه می دانند. دوم جمعیت های صوفی و دراویش که آنها هم این گونه نگرش را نمی پذیرند و با وجود آگاهی از آن حاضر به تبعیت از این نوع حکومت نمی باشند. و اصولا آنها دخالت در امور سیاسی را برای خود نوعی دوری از راه  وروش تصوف قلمداد می کنند .علاوه بر گروه های مذهبی ، احزاب ملی گرا و کمونیست بیشتر از مذهبیون افراط گرا می باشند. آنها معادله یا من یا هیچ کس دیگر را در جامعه دنبال می کنند برای نمونه وقتی در مصر متوجه شدند که آرای آنها به حد قابل قبولی نرسیده است حملات شدیدی را علیه اخوان المسلمین و احزاب مذهبی آغاز کردند و نهایتاً با همکاری رژیم سابق با یک کودتای نظامی محمد مرسی را که طی یک انتخابات آزاد بر سر کار آمده بود با همان شیوه دموکراسی که آنها ادعای طرفداری از آن را می کردند برکنار نمودند.

جماعت اخوان المسلمین و حرکت های همسو با آن در جهان معتقد به اسلام وسطی یا اعتدالی می باشند این حرکت که نماد عملی آن در جامعه مصر و چندین کشور خاورمیانه مشهود بود به دلایلی قادر به اجرای خواسته های خود نشدند ویا اگر موفقیتی به دست آورده اند در حد انتظارات این جماعت نمی باشد. این نوع نگرش در خاورمیانه  تا کنون در حد مطلوب نتوانسته است در صحنه سیاسی اجتماعی  مقوله دموکراسی خواهی را در بین اقشار جامعه نهادینه کند و هنوز بر سر مقبولیت آن با علمای دیگر و طرفدارانشان اگر و اما های زیادی وجود دارد. با وجود این کاستی ها تنها جماعتی است که می تواند در آینده روند دموکراسی خواهی را در خاورمیانه به پیش ببرد.

عامل چهارم: دخالت قدرت های خارجی به ویژه صهیونیسم جهانی در خاور میانه وتلاش برای بی نتیجه ماندن حرکت آزادی خواهی در خاورمیانه

 آنچه مطلوب بعضی از قدرت های جهانی می باشد تحدید اسلام اعتدالی و رواج حرکت های افراط گرایی است. ترویج و تبلیغمقوله ی اسلام هراسی و تامین امنیت رژیم صهیونیستی ، حفظ قدرت های حاکم در خاورمیانه، استفاده بهینه از ذخایر زیر زمینی منطقه ، فروش سلاح های زنگ زده خود و تحویل آن به حاکمان منطقه برای تامین امنیت آنها حفظ فاصله دولت_ملت برای نگه داشتن حکومت های ضعیف در خاورمیانه از جمله برنامه های دراز مدت آنها می باشد.

در حقیقت رشد دموکراسی خواهی در خاورمیانه به مذاق بعضی ها خوشایند نیست و می توان گفت که یک بام و دو هوا تعبیری به جا برای دموکراسی در جهان و خاورمیانه است.

عامل پنجم: عدم رشد نهاد های مدنی در خاورمیانه

رشد احزاب و موسسات فرهنگی و نهاد های غیر دولتی و خود جوش در سطح جامعه زمینه ساز رشد آزادی خواهی ، قانون مداری و فرهنگ شهروندی می باشد. اگر این روند گسترش یابد و مردم به حق و حقوق خود علم واطلاع پیدا کنند ثمره ی این خود آگاهی به چالش کشیدن حکومت های مقتدر و غیر قانونی می باشد . این است که تمام تلاش و کوشش بعضی از حکومت های خاورمیانه ریشه کنی احزاب و نهاده ها یک طرف و تسلیم و تضعیف کردن رهبران جنبش در این کشور ها از سوی دیگرمی باشد که نمونه ی آن را در مصر شاهد بودیم که چگونه نظامیان به قول طارق رمضان تشنه ترازرژیم حسنی مبارک به قلع و قم انقلابیون مسلمان اقدام نمودند و دموکراسی نوپای مصر را چگونه در مقابل حس تمامیت خواهی و خوی ددمنشانه ی خود قربانی کردند غافل از اینکه صدای آزادی خواهی مردم مسلمان مصر و دیگر کشور های خاورمیانه خاموش نخواهد شد.

«يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ»مى‏خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش كنند و حال آنكه خدا گر چه كافران را ناخوش افتد نور خود را كامل خواهد گردانيد.

موج عدالت خواهی درخاورمیانه هیچگاه فرو نخواهد نشست ودر آینده شاهد ظهور وبروز حکومتهای مردمی و پارلمانتاریسم خواهیم بود.

منابع:

1-    اسپیزتو، جان 1391، جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه، ترجمه محمد تقی دلفروز، نشر فرهنگ جاوید.

2-    رمضان، طارق 1391 ، بیداری عربی-اسلام و خاورمیانه جدید، انتشارات آلن لین.

3-    ذکریا، فرید1390، آینده آزادی ،ترجمه امیر حسین نوروزی،نشر طرح نو.

4-    قدوسی، سمیه 1391، کلی گویی های بدبینانه، مهرنامه، سال سوم، شماره 22 .

پاوه – حسن قادری اسفند 1392

7 پاسخ برای “موانع دموکراسی در خاورمیانه/ حسن قادری

  • صهیب قادری در تاریخ اردیبهشت 15, 1393 گفت:

    باسلام خدمت برادر بزرگوارم کاک حسام عزیز از لطف و محبت شما سپاسگزارم.

  • حسام بانه ای در تاریخ اردیبهشت 15, 1393 گفت:

    روز معلم رو به معلم عزیزم آقای قادری تبریک عرض می کنم

  • حسام بانه ای در تاریخ اردیبهشت 2, 1393 گفت:

    با سلام
    باسپاس از آقای قادری

  • حسن قادری در تاریخ فروردین 10, 1393 گفت:

    ممنون ومتشکرم که اظهار محبت نموده بودید کاک آشنای عزیز

  • آشنا حسن زاده در تاریخ فروردین 9, 1393 گفت:

    باسپاس فراوان از آقای قادری گرامی.
    مطالب بجا و متناسبی را بیان نمودید امیدواریم جامعه ما با بهره مندی از تجارب و اندیشه های انسانهای بزرگ اندیشی همانند شما راه پرفراز و نشیب دموکراسی و همزیستی مسالمت آمیز راهرچه زودتر طی نماید.

  • محمد غریب معاذی نژاد در تاریخ فروردین 8, 1393 گفت:

    با سلام بازگشت جناب آقای قادری به عرصه فرهنگ ونو اوری را تبریک گفته وبهبودی ایشان را ازخدای بزرگ خواستاریم ایشان در دهه های اخیر به عنوان سکاندار عرصه های فرهنگ وادب وهنر در ارشاد اسلامی عامل بسیار مهمی در همگرایی ووحدت بیشتر اقشار.تحصیل کرده ونو اندیش در این شهرستان بود ه است .

    • حسن قادری در تاریخ فروردین 9, 1393 گفت:

      با تشکر و سپاس فراوان از اظهار محبت استاد بزرگوار جناب آقای معاذی نژاد. امیدوارم به کمک همدیگر و با استفاده از تجارب انسان های فرهیخته همچون حضرتعالی بتوانیم در گسترش ونهادینه کردن اصول دموکراسی در جامعه قدم بر داریم.

پاسخ دادن به حسن قادری لغو پاسخ