پ 09 فروردین 1403 ساعت 20:31

گذری بر موسیقی هورامان…/شایسته فتحی

گذری بر موسیقی هورامان…/شایسته فتحی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:موسیقی یا خنیا هنریست که از صداها تشکیل شده است،عناصر معمول موسیقی نواک،ریتم و مفاهیم مربوط به آن شامل ضرب،متر و مفصل بندی،شدت موسیقی و ویژگی های صوتی،رنگ،صدا و بافت میباشد.ریشه کلمه خنیا از(خونیاک)زبان پهلوی و(هونواک)اوستایی است هونواک به معنای نوای خوش میباشد،موسیقی را هنر بیان احساسات به وسیله آواها گفته‌اند […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:موسیقی یا خنیا هنریست که از صداها تشکیل شده است،عناصر معمول موسیقی نواک،ریتم و مفاهیم مربوط به آن شامل ضرب،متر و مفصل بندی،شدت موسیقی و ویژگی های صوتی،رنگ،صدا و بافت میباشد.ریشه کلمه خنیا از(خونیاک)زبان پهلوی و(هونواک)اوستایی است هونواک به معنای نوای خوش میباشد،موسیقی را هنر بیان احساسات به وسیله آواها گفته‌اند که مهمترین عوامل آن صدا و ریتم هستند و همچنین دانش ترکیب صدا به شرط خوش آیند بودن و انبساط و انقلاب روان را نیز موسیقی نام گذارده‌اند.عناصر موسیقی را بخشی به نام فولکلور تشکیل میدهد.photo_2016-09-30_00-22-24

موسیقی کردی به وسعت و قدرت خود جایگاه ویژه ای به عنوان یک موسیقی به روز و شناخته شده در میان دیگر موسیقی ها دارد،در کل چهار نوع موسیقی در آواز های کردی وجود دارد:1-موسیقی محلی2-موسیقی فولکلوریک3-موسیقی بیت خوانی4-موسیقی سیاه چمانه و یا به عبارت دیگر موسیقی غمناک آمیخته با عشق
هورامان سرزمینی زیبا با وجود مردمانی اغلب دارای روحیه‌ی هنری و فرهنگی غنی و پربار میباشد.در این جا بحث سر موضوع اصلی یعنی موسیقی هورامان و گذری بر انواع آن میباشد.

سیاوچمانه مهمترین آواز کلامی هورامان است که به نوبه خود جایگاه بلند و از قدیمی ترین میراث های به جا مانده از دوره ایران باستان است.سیاه چمانه ترکیبی دو بخشی و دارای یک پسوند میباشد.انواع آواز های هورامی به عنوان نمونه در عروسی ها:1-یاران یاران2-گه‌ریان3-چه‌پله میباشد.همچنین واژه هورامان نیر خود نام یکی از کهن ترین آهنگ های دوره ایران باستان ساخته باربد آهنگساز مشهوره آن دوره است.از ویژگی های متعدد موسیقی هورامی میتوان به چند مورد اشاره کرد.
موسیقی هورامی مطلقا آوازی میباشد و برعکس دیگر مناطق با ساز و آلات موسیقی ترکیب چندانی ندارد.و در صورت ترکیب در بیش از نود درصد مواقع از ساز(نی) استفاده میشود.

سیاوچمانه را سیاه جامگان نیز میشناسند که به جا مانده از دوران زرتشت میباشدو چهل و شش نوع آن در پرده های متفاوت به جا مانده است،ویژگی این آواز کشش صدا و تراکم امواج صوتی و امتداد آنها میباشد.همچنین یکی دیگر از ویژگی های خاص این موسیقی کوتاه بودن و در عین حال پر معنا بودن ابیات و اشعار خوانده شده میباشد.تعاریف از انواع موسیقی هورامی به این شیوه است:چپله:آهنگ هایی با ریتم منظم و مشخص و کف زدن اجرا میشوند.گوشی:نوعی ملودی با ریتمی نامنظم و به صورت آزاد و با دست گذاشتن بر یک یا دو گوش به جهت تمرکز و ترتیب دهی صدا خوانده میشود.سیاوچمانه،شیخانه،حالیات،مناجات از زیر شاخه های این گونه از آواز خوانی میباشد.

رابطه موسیقی و متن از دو جهت قابل بررسی است،:1-رابطه موسیقی با تعداد هجاها2- رابطه ارزش متری اصوات با کوتاه و بلند بودن هجاهای متن.تقریبا در تمامی آواز ها به هر جمله یک مصرع تعلق میگیرد،هرجمله ملودی نیز به دو بخش که به وسیله سکوت کوتاه جدا میگردد تقسیم میشود.جمله به اتمام رسیده یک بیت کامل است و به صورت متوالی ابیات خوانده میشود.داشتن مضمون مستقل در بیت دیگر ویژگی این نوع آواز خوانیست،ترجیع بند نیز یکی از وسیله های تفکیک و جداسازی بند ها از یکدیگر مورد استفاده قرار میگیرد.نامساوی بودن طول بند ها و اشعار متن آواز ها که هجایی هستند و تقریبا تمامی آنها از شعرهای ده هجایی تشکیل شده اند دیگر ویژگی خاص این موسیقی است،لازم به ذکر است در میان آنها سیزده و چهارده هجایی و سه مصرعی هفت هجایی نیز به چشم میخورد.

وحدت میان آواز های دارای متر مشخص و تعداد اصوات جمله که به طور تقریبی برابر با تعداد هجاهای متن هستند نیز ویژگی خاص این نوع آهنگ خوانیست.ملودی ها نمونه‌هایی به شمار می آیند که قبل از اجرا به طور انتزاعی در ذهن خواننده وجود دارند و به همین دلیل چه در اجراهای مختلف و زمان های متفاوت و چه در اجراهای واحد مدام در حال تغییر هستند.فاصله های ساختاری موسیقی هورامی نیز در نوع خود جایگاه و مقام ویژه دارد و این فاصله به بین دو صدای اصلی ملودی که نقاط اتکا یا عطف ملودی را تشکیل میدهند گفته میشود.

در انتها موسیقی هورامان و دیگر مناطق کردستان به دو دسته شباهت و تفاوت قابل بیان است:
تفاوت ها
1-احاطه فاصله ساختاری چهارم در آواز ها که این فاصله در آواز های دارای متر آزاد موسیقی به عنوان فاصله ساختاری سوم و گاه تنها دو صدای بنیادی است.2- دست زدن به عنوان همراهی در هیچ کجای مناطق کردستان معمول نیست3- احاطه متر8\2و8\3 در آواز های همراهی کننده رقص در موسیقی هورامی4-عناوینی مانند سیاوچمانه،ده‌ره‌یی،‌گوشی و چپله خصوصا متعلق به مناطق هورامان است.5-موسیقی هورامی مطلقا آوازی است.
در شباهت ها نیز مواردی چون:
1-آواز های دو منطقه به متر آزاد و متر مشخص تقسیم میشوند.2-پیوند هجایی و موسیقی در دو منطقه رایج است3-در هردو منطقه هسته ملودی از یک فیگور کوتاه تشکیل شده و فضای تنال همواره فشرده است4-آواز های عرفانی با ساز دف همراه میباشد.

جدای از این بحث که موسیقی هورامی یکی از موسیقی هایی است که همچون زبان هورامی دوباره زنده شده جا دارد یادی کنیم از استاد عثمان هورامی که مشهور میان عام و خاص مردمان این دیار است و ادامه دهنده راه آنان جوانانی سخت کوش و پر از روحیه دفاع از فرهنگ و هنر کهن هورامان هستند که هورامان چشم امید به حنجره های طلایی این عزیزان دوخته و امید دارد زخم نبود نوای دلنواز استاد با صدای این عزیزان که چون مرهمی بر تن موسیقی هورامیست بهبود یابد.به امید مانا بودن نوای شما بزرگواران در عرصه موسیقی و لا به لای صفحه های تاریخ هورامان و جهان.

جا دارد تشکر ویژه از دست اندر کاران برنامه شارو ده نگی و فعالان فرهنگی شهر پاوه جهت برگزاری این برنامه همچنین تقدیر و تشکر ویژه از آقای هدایت محمودی رئیس اداره ارشاد اسلامی شهرستان پاوه و تمامی عزیزانی که به نوبه و در حد توان خود در این برنامه جهت برگزاری یاری رسانده‌اند.همچنین تشکر و قدردانی ویژە از جناب اقای سیامک رحیمی و جناب اقای اراس اژند جهت برگزاری این مراسم و عرض خستە نباشید خدمت این بزرگواران کە خالصانە در راە پیشرفت و تقویت فرهنگ موسیقی در میان عموم بە جامعە هنر دوست پاوە خدمت میکنند.اجرتان با خدا و نامتان مانا بە امید فردایی بهتر و نیکوتر برای نهالان نو پای موسیقی کە شما عزیزان انها را از شیرە جان ابیاری مینمایید.

منابع:
موسیقی کردهای هورامان نوشته بهمن حاجی امینی،دانشنامه آزاد ویکی،با کمک و همراهی عزیزان انجمن فرهنکی ادبی بیساران شهر مریوان به سرپرستی استاد سرکوت عزیزی همراهی استاد کوروش امینی.

9 پاسخ برای “گذری بر موسیقی هورامان…/شایسته فتحی

  • هورامان در تاریخ مهر 11, 1395 گفت:

    ده ستا وه ش.خامه تا مانا..
    موسیقی هورامانی په نه وازو تاقیقات وشیکه رده ی فره ته ریا..دیسان سپاس داده شایسته..

  • منوچهری در تاریخ مهر 10, 1395 گفت:

    به راستی زور جوان بو،ده ستان خوش بیت.
    هه ر بژیت

    • ناشناس در تاریخ مهر 10, 1395 گفت:

      سپاس بۆ ئێوە،بژین بە سەربەرزی برای بەڕێزم

  • متین پیرصنعان در تاریخ مهر 9, 1395 گفت:

    ممنون واقعا مطالب زیبایی بود

    • شایسته فتحی در تاریخ مهر 9, 1395 گفت:

      پێشکەشتا بۆ،مەمنوون جە سەرنجیتا

  • وێمانە در تاریخ مهر 9, 1395 گفت:

    دراین مقالە میتوان مطالب مفیدی بر این گرد آوری اضافە نمود
    http://musicnowdeshah.persianblog.ir/post/12/

    • شایسته فتحی در تاریخ مهر 9, 1395 گفت:

      سڵام و دەس وەشی تایبەت پەی شمە

  • آرین سلیمی در تاریخ مهر 9, 1395 گفت:

    ممنون و سپاسگذارم بابت مطالب زیبا و علمی شما.

    • شایسته فتحی در تاریخ مهر 9, 1395 گفت:

      سڵام،پێشکەشتا بۆ دەس وەش پەی سەرنجیتا

پاسخ دادن به وێمانە لغو پاسخ