پ 09 فروردین 1403 ساعت 14:43

مرحومه جهان آرا خانم پاوه ای…/سیروس عزیزی

مرحومه جهان آرا خانم پاوه ای…/سیروس عزیزی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:با نام و یاد هو و استعانت از خداوند تبارک و تعالی و صلوات بر پیامبران الهی.مختصر نوشته ای جهت یاد بود و زنده نگه داشتن خاطره بزرگان کردستان و اورامان در مورد یکی از بانوان و شاعره عصر قاجار یعنی مرحومه جهان آرا خانم پاوه ای می باشد که انشا الله […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه:با نام و یاد هو و استعانت از خداوند تبارک و تعالی و صلوات بر پیامبران الهی.مختصر نوشته ای جهت یاد بود و زنده نگه داشتن خاطره بزرگان کردستان و اورامان در مورد یکی از بانوان و شاعره عصر قاجار یعنی مرحومه جهان آرا خانم پاوه ای می باشد که انشا الله مورد رضایت خوانندگان گرامی قرار گیرد و اگر اشتباه و یا کوتاهی در آن وجود دارد حقیر را بخشیده و راهنمایی کنید.سیروس عزیزی

مرحوم جهان آرا خانم دختر ملا نشات پاوه ای در سال ۱۲۷۵قمری در پاوه به دنیا آمد و از همان اغاز کودکی نزد پدر بزرگوارش شروع به خواندن و نوشتن نموده و بعد نزد اساتید متبحر شروع به خواندن و آموختن زبان عربی نموده و چون از خانواده اصیل و علم پرور تربیت یافته بود به ادبیات کردی و فارسی و عربی تسلط کامل پیدا کرد ودر بهره وری از علم زمان بی نظیر بوده است، اشعار جهان آرا هر چند که به صورت دیوانی منتشر نشده اند اما در کتابهای متعدد و در دست نوشته های فراوانی در میان مردم اورامانات و کردستان وجود دارند.

جهان آرا خانم دارای جمالی صوری و خصایص نیکو و شاعره با نام کردی سرای است و از معدود زنانی است که  توجه به آداب و سنن عشایر کرد منطقه خود به کسب کمال پرداخته و اشعاری لطیف از وی به جا مانده است،اشعار و نوشته های وی اگر از شعراء ی معاصرش اگر برتر نباشد کمتر نیست.جهان آرا در ابتدا همسر پسر عمه خود علی اکبر خان شرف الملک اردلان بوده و زندگی شیرین و عاشقانه ای داشته اند همچنان که در تاریخ مردوخ آمده شرف الملک در سال۱۲۹۸به تهران احضار میشود و پس از اتفاقاتی در ربیع الثانی۱۲۹۸که رحیم خان  علاء الدوله حاکم آذربایجان و شرف الملک هم حاکم اردبیل میشود و در انجا با یکی از شاهزاده های قاجار ازدواج میکند و علی الرغم میل باطنی هر دو نفر جهان آرا خانم از ایشان جدا و بعد از مدتی با حبیب الله خان از ایل بگی جوانرود ازدواج کرد و دارای فرزندی به نام جهان بخش بیگ(متولد۱۳۱۶) میشود این بانوی فرهیخته در سنین جوانی در سال۱۳۲۹در سن ۵۴سالگی در جوانرود به رحمت خدا رفته و همانجا دفن گردیده است.جهان ارا خانمپاوه ای

استاد سید طااهر هاشمی رحمه الله علیه میفرماید،جهان آرا دختر یکی از دانایان پاوه یعنی ملا نشآت بوده ودر جوانی دارای کمال و جمال و علم ادبیات کردی و فارسی بوده و یکی از هنرمندان کرد مشهور به حساب می آید و بعد از جدایی از شرف الملک خواستگاران زیادی داشته است که محمد بیگ وکیل از ایشان تقاضای ازدواج میکند اما با حبیب الله خان ایل بیگی جوانرود ازدواج میکند. متاسفانه بعد از جدایی از شرف الملک که عمه زاده ایشان هم بوده بسیار ناراحت و اندوهگین میشود و غم و ماتم او را فرا میگیرد و اشعاری با این مضمون میسراید.

قیبلم ده ماخم.قیبلم ده ماخم//نه مه نده ن نیه ن به رزی دماخم

دور جه تو په رده ی ده رون داخ داخم//زنجیر ته قدیر که رده ن یاساخم

که م که م که رده ن که م سو مای چرا غم//په ژمر ده ن غو نچه ی گو لا له ی باخم

و در ادامه آن اشعار وی که هنرمندان خوش آواز منطقه خصوصا آقای عبدالکریم خورشیدی آنها را خوانده است.اشعار جهان آرا دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشند و در این اشعار به محاکمه کشاندن جامعه مرد سالار آن دوران و دفاع از حقوق زنان نمایان است.در کتاب تاریخ مردوخ و حدیقه سلطانی و یاد داشتهای استاد ماموستا سید طاهر هاشمی و میژوی ادبی کرد صفی زاده و کتابهای دیگر از ابن شاعر آزاده و شجاع اشعار زیادی نقل و نشر شده اند که ان شا الله با همت بزرگان و هنر دوستان روزی در دیوانی گرد آیند و در اختیار علاقمندان قرار گیرند.

اشعار فارسی از این شاعره توانا به یادگار مانده اند:

کو پیر با صفایی یا رند پارسایی//بگشاید این گره ها از کار همچو مایی

بر هر طرف که بینم ظلمت فراست گیتی//جز اینه نمانده با صدق و با صفایی

ای عاشقان قدرت وی عابدان ثروت//جز زر و زور ندارد دنیا مگر فدایی

گر مرغ جور بر شهر افشانده بال،غم نیست//کارش سحر بسازیم از ناوک دعایی

رنگ گلیم در باغ تا امدیم رفتبم//رنگیم لیک دوریم از افت ریایی

ما چون گل چراغیم خودسوز و محفل ارا//نی چون گل گلستان با خار جانگزایی

این کور دل حریفان در یکطراز نبیند//سحر حلال سعدی با قول ژاژ خواهی

در پایان باید عرض کنم کاری که در سالهای اخیر شهرداری و شورای شهر پاوه پارک نسبتا کوچکی را در میدان شهداء پاوه به نام این شاعره توانا(بوستان جهان آرا خانم پاوه ای)نامگذاری و احداث نموده اند که جای تقدیر و تشکر دارد،با ابن کار اهالی هنر و شعر و در کل مردم پاوه خوشحال و سپاسگزارند.انشاالله مکانهای دیگری به نام مفاخر منطقه احداث گردد تا نام و یاد آنها جاودان بماند.

با احترام سیروس عزیزی

8 پاسخ برای “مرحومه جهان آرا خانم پاوه ای…/سیروس عزیزی

  • افشین مهرنوس در تاریخ مرداد 9, 1395 گفت:

    خیلی زیبا و به جا بود امیدواریم پیکری برای این خانم تارخ ساز و در افرادتارخ ساز ساخته شود مثل خالو حسین .تا برای هنرشان احترامی کم قایل شویم

  • ناشناس در تاریخ مرداد 7, 1395 گفت:

    درتکمیل فرمایشات اقای عزیزی به این نکته باید اشارە کرد که بانوان پاوه وهورامان در زمان قاجار وحتی قبل از ان باسوادبوده اند(میتوان به قران نوشتە شده مسجد دخان اشاره کرد که توسط بانویی پاوه ای قرنها پیش نگاشته شده است)اما درباره شاعره بزرگ شهرمان باید گفت که بعد از جدایی از پسر عمه اش(شرف الملک که مدت های مدیدی حاکم جوانرود وروانسر بوده وبعدها به حاکم منطقه اردبیل گماشته میشود)تحت تاثیر قرارگرفته واشعار سوزناکی میسراید..اشعار او را میتوان درشمار ناب ترین اشعار ادبیات دیرپای هورامی قرار دهیم..رئالیسم شاعرانه جهان ارا جز برترینهای زمان خود وحتی الان میباشد.. مکاتبات جهان ارا با شرف الملک در تهران وغربت نشان میدهد که شخصیت بانو به هیچ وجه با حبیب الله خان همسان نبوده است
    در اشعار جهان ارا نخستین جلوه مندی زبان وصدای ویژه زنانه(female form) در ادبیات هورامی وکردی وحتی ایران دیده میشود..اونخستین کسی است که به دور از هرگونه بحث نظری روابط زن ومرد راتوصیف میکند مثلا در ابیات زیر زنانگی راچنین توصیف میکند..
    ئه گه ر من جاری توم که رده ن ره نجه
    ده ستووره ن ئانه پیش ماچان له نجه
    غه مزه وکریشمه وله نجه و لاره ی یار
    مه بو بکیشو,عاشق به سه د بار
    من نازم که رده ن تو ماچی جه نگه ن
    جه نگ نیه ن میرزام ئانه کول ره نگه ن
    جهان ارا خانم پاوه ی ای به همراه مستوره اردلان را باید جز بزرگترین بانوان روشنفکر هورامان وحتی جهان دانست وباید بانوان ودختران پاوه وهورامان ایشان را سرمشق والگوی خود قراردهند..به امید پیداشدن بیشتر نسخ واشعار جهان ارا در منطقه وشاید در گالری وموزه های اروپایی …

  • ناشناس در تاریخ مرداد 7, 1395 گفت:

    اگر زحمت نیست واحد فرهنگی شورا بیوگرافی میزا عبدالقادر وجهان آرا خانم را به صورت بنر در محل کلیان وفرمانداری جهت اطلاع وآشنایی مردم شهرستان ومسافران نصب نماید

  • پاوه شار در تاریخ مرداد 6, 1395 گفت:

    شورا وشهرداری پاوه پارسال قول ساخت ونصب پیکره جهان ارا خانم پاوه ای را دادند چرا به وعده اشان عمل نمیکنند????! شورای پاوه در کارهای فرهنگی خیلی ضعیف عمل کرده!!!نگاه کنید برای پروین اعتصامی همایش بین المللی میگرند..مگه جهان ارا خانم چه از پروین اعتصامی کم دارد????لطفا کمیسیون فرهنگی شورای پاوه جواب دهد…منتظرجوابیم!!!!

  • احمدی در تاریخ مرداد 6, 1395 گفت:

    کتاب جهان آرا توسط اقای کامل صفریان و خانم زهرا سجادی در انتشارات کردستان چاپ و منتشر شده است

  • شهروند در تاریخ مرداد 6, 1395 گفت:

    دست مریزاد، استفاده کردیم

  • سیاوش قادری در تاریخ مرداد 6, 1395 گفت:

    بسیار زیبا بود. بنده شیفته اشعار این بانوی بزرگوار هستم. حیف که دیوان کامل سروده هایش موجود نیست. دستمریزاد جناب آقای عزیزی.

  • همشهری در تاریخ مرداد 6, 1395 گفت:

    باتشکرازمطلب پربارتون.لطفادرموردزنان کردوهورامی بیشتربنویسین

پاسخ دادن به ناشناس لغو پاسخ