پ 09 فروردین 1403 ساعت 17:53

شبکه های اجتماعی؛ فرصت ها و تهدیدها

شبکه های اجتماعی؛ فرصت ها و تهدیدها

به گزارش سلام پاوه:گذار از سنت به مدرنیته در جامعه امروز اجتناب ناپذیر است البته برخی جوامع سالهاست وارد دوران مدرن شده اند اما بسیارند جوامعی مانند کشورمان که در دوران «گذار» قرار دارند. گرچه تعریف جوامع سنتی و مدرن و تفکیکی آنها براساس شاخص های جامعه شناسی از حوصله بحث ما خارج است اما […]

به گزارش سلام پاوه:گذار از سنت به مدرنیته در جامعه امروز اجتناب ناپذیر است البته برخی جوامع سالهاست وارد دوران مدرن شده اند اما بسیارند جوامعی مانند کشورمان که در دوران «گذار» قرار دارند.ایرنا (3)

گرچه تعریف جوامع سنتی و مدرن و تفکیکی آنها براساس شاخص های جامعه شناسی از حوصله بحث ما خارج است اما یکی از مهمترین شاخص هایی که چوب خط میان سنت و مدرنتیه به شمار می آیند، عصر ارتباطات و رفتن به سمت و سوی «دهکده جهانی» است که در اوایل قرن بیستم، مارشال مک لوهان دانشمند ارتباطاتی اهل کانادا وعده تحقق آن را داده بود.اکنون در دنیایی هستیم که حرف اول در ارتباطات انسانی را فضای سایبرنتیک و شبکه های مجازی و الکترونیکی می زنند و با ورود گوشی های تلفن همراه مجهز به سیستم های عامل اندرویدی، اکنون ابزارهای ارتباط رسان فراوانی در دسترس کاربران می باشد که کل زندگی آنان را تحت تاثیر قرار داده است.

ایمیل، جی میل، وایبر، اینستاگرام، فسیبوک، تلگرام، بادو، ایمو و بسیاری از ابزارهای ارتباطی، امروزه به راحتی 2 نفر را در نقاط مختلف جهان به همدیگر مرتبط می کنند که از حیث تسهیل در پیوند میان انسان ها می توان نگرشی مثبت و موثر به آنها داشت اما گاه دامنه آسیب زایی این ابزارها در جامعه ایرانی به حدی رسیده که از سوی حاکمیت برای دستیابی به برخی از این ابزارها مانند فیسبوک و وایبر محدودیت هایی ایجاد می شود در عین حال نسبت به توان ارتباطی شبکه ای مانند تلگرام هم روی خوش نشان می دهند به طوری که بیشتر وزارتخانه ها، سازمان ها و ارگان های رسمی کشور امروز دارای کانال تلگرام هستند؛ گرچه در مقابل بسیارند کارشناسانی که به شبکه های مجازی به دیده یک فرصت و ابزارهایی پیش برنده در جامعه می نگرند.
به بهانه فراگیر شدن استفاده از فضا و ابزارهای ارتباطی و مجازی در جامعه، بر آن شدیم تا در میزگردی با حضور سرهنگ علی شفیعی رییس پلیس فتای استان کرمانشاه؛ کورش مهرابی کارشناس ارشد ارتباطات و سرهنگ محمد رضا آمویی معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان کرمانشاه، به بررسی آسیب ها و فرصت های این حوزه بپردازیم.

* فضای مجازی از نگاه پلیس فتا
رییس پلیس فتای استان کرمانشاه که در میزگرد خبری ایرنا حضور یافته بود، فضای مجازی را با توجه به هجمه و شبیخون فرهنگی دشمنان علیه کشور تهدیدی جدی برشمرد.
سرهنگ علی شفیعی اظهار کرد: متاسفانه فرهنگ استفاده و بهره برداری از فضاهای مجازی و شبکه های مختلف در کشورمان به درستی جا نیفتاده و به همین دلیل شاهد رخدادهای مجرمانه زیادی در اثر استفاده از این فضاها هستیم.
وی گفت: یکی ازچالش هایی که کاربران شبکه های مجازی در کشور و بخصوص استان کرمانشاه با آن مواجه هستند، این است که آموزش های لازم برای استفاده درست از این فضاها از سوی نهادها و مسوولان مرتبط ارایه نشده است و اغلب کاربران طرز درست کاربرد شبکه و ابزارهای ارتباطی را نمی دانند که در مواردی ممکن است با ایجاد یک حساب کاربری اشتباهی به راحتی در دام برخی سواستفاده گران بیفتند.
سرهنگ شفیعی همچنین به افزایش روز افزون مودم های «وای فای» در منازل شهروندان اشاره کرد و گفت: در خیلی از موارد مردم برای وای فای منازل خود رمز عبوری که قابل حدس زدن باشد، اقدام نمی کنند که این مورد هم منشا آسیب های جدی می باشد بخصوص که برخی ابزارهای عبور از رمز وای فای منازل هم در دست افراد مختلف است.

* گرو کشی های مجازی؛ مردها با نام کاربری زنانه
رییس پلیس فتای استان کرمانشاه در ادامه، مهمترین برآیند رفتاری نادرست از شبکه های مجازی را اقداماتی از قبیل هتک حیثیت افراد با انتسار عکس های خصوصی و تهدیدهای دیگران و نیز نشر اکاذیب علیه برخی افراد که به گفته وی عمدتا با هدف اخاذی و کلاهبرداری انجام می شود، عنوان کرد.
سرهنگ شفیعی گفت: اغلب افرادی که دست به این اقدامات می زنند، مردانی هستند که دارای نام کاربری زنانه می باشند که با انتشار تصاویر شخصی و کلیپ های مربوط به دیگران قصد دارند (بیشترین فراوانی در میان جرایم فضای مجازی مربوط همین موارد است) از آنان سوء استفاده و اخاذی کنند.ایرنا (2)
وی به کاربران شبکه های مجازی توصیه کرد که قبل از ساخت حساب های کاربری و نصب ابزارهای ارتباطی روی تلفن های همراه خود، حتما اطلاعات لازم در مورد نحوه کار با این ابزارها را یاد بگیرند و تا آنجا که مقدور از است نرم افزارهای ایمن و ابزارهای ارتباطی داخلی استفاده کنند ضمن اینکه نصب «فایروال» در همه سیستم ها به گفته او یک ضرورت است.

* جرایم اخلاقی در صدر؛ پلیس فتا پیشرو در کشف
به گفته این مسوول که با استناد به آمارهای موجود در پلیس فتا سخن می گفت، بیشترین جرایم در حوزه مجازی مربوط به حوزه های اخلاقی می باشد که پیش تر به آنها اشاره شد.
شفیعی اظهار کرد: در سال گذشته با اقداماتی که پلیس فتا در رصد و پایش شبکه های اجتماعی استان کرمانشاه داشته است، چهار درصد افزایش کشف حاصل شد.
به گفته سرهنگ شفیعی، بیشترین جرایم اخلاقی حادث شده در فضاهای مجازی استان کرمانشاه با 52 درصد مربوط به «برداشت از حساب» دیگران بوده است.
وی همچنین از کاهش 10 درصدی جرائم اقتصادی و سه درصدی جرایم اجتماعی در همین مدت، خبر داد.
رییس پلیس فتای استان کرمانشاه اظهار کرد: پلیس فتا با اقدامات پیشگیرانه و رصد شبکه و فضاهای مجازی استان چند گام جلوتر است به طوری که سرعت کشف در این نیرو به 105 درصد رسیده، یعنی اشراف اطلاعاتی بر همه فعل و انفعال های مجازی و کشف همه جرایم.
وی شگردهای مختلف برخی کاربران متخلف را تولید و ارسال محتوای غیراخلاقی به قصد درآمدزایی، نشر اکاذیب، مزاحمت های اینترنتی از راه ارسال ایمیل و جی میل، انتشار فیلم های خانوادگی و تخریب شخصیت دیگران برشمرد.
همین مسوول، وجود هکرها که عمدتا در حوزه اجتماعی به ارتکاب جرم دست می زنند را یادآور شد و افزود: هکرها با تهدید و اخاذی، تبلیغ و فروش اجناس ممنوعه از قبیل انواع لوازم آرایشی و بهداشتی غیرمجاز و اقلامی چون وسایل دفاع شخصی مرتکب جرم می شوند.

* افزایش درگیری های خانوادگی و طلاق؛دستاورد تلخ شبکه های اجتماعی
معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان کرمانشاه نیز از دیگر شرکت کنندگان در میزگرد خبری ایرنا، نخستین بازخورد منفی شبکه های اجتماعی و فضاهای مجازی را شکاف و گسست در خانواده ها و تبدیل خانواده های «گسترده» در استانی چون کرمانشاه که ماهیتی سنتی و قومی و قبیله ای دارد به خانواده های «هسته ای» عنوان کرد.
سرهنگ محمدرضا آمویی اظهار کرد: در گذشته همه اعضای خانواده در کنار هم بودند و از مسایل روز حرف می زدند اما با اوج گیری شبکه های مجازی و تلفن های همراه مجهز به سیستم های اندرویدی و ابزارهای ارتباطی متنوع، اکنون حتی بر سر سفرها هم هر کدام از اعضای خانواده ها برای خود، خلوتی ایجاد کرده اند؛ در واقع شکاف و فاصله ای که به این واسطه در خانواده های ایرانی ایجاد شد، بسیار چشمگیر است.
وی گفت: برای به حداقل رساندن این شکاف ها و پیشگیری از آسیب های بیشتر از سوی معاونت اجتماعی ناجا مراکز مشاوره برای ارایه مشاوره های رایگان به خانواده ها و کاربران شبکه های اجتماعی ایجاد شده است.

* طلاق، فاصله با فرزندان و لزوم همراهی ارگان ها و رهبران فکری جامعه
معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان کرمانشاه، بروز درگیری های خانوادگی که در بسیاری از موارد به طلاق و سوء تفاهم منجر می شوند را حاصل استفاده نادرست از شبکه و فضاهای مجازی برشمرد.
سرهنگ آمویی اظهار کرد: نگاهی به پرونده های طلاق در دادسراها نشان می دهد که خیلی از طلاق ها و حتی خیانت های زناشویی به دلیل آگاهی نداشتن در استفاده درست از شبکه های مجازی و بروز سوء تفاهم می باشد.
معاون اجتماعی ناجای استان کرمانشاه همچنین به فاصله ای که میان خانواده ها با فرزندان شان به دلیل استفاده نادرست و کنترل نشده فرزندان از شبکه های مجازی ایجاد شده، اشاره کرد و افزود: خانواده ها باید نسبت به فعالیت فرزندان خود و اینکه در کدام شبکه ها و گروه ها و با چه افرادی از نظر سن و جنس همکلام می شوند، دغدغه داشته باشند زیرا گاهی انتشار تصاویر و مطالبی در این گروه ها که متناسب با سن و میزان فهم فرزندان نیست، می تواند آسیب های جدی به آنان وارد و شکافی را میان والدین با بچه ها ایجاد کند.
وی اظهار کرد: پلیس با نظارت و پایش فعالیت شبکه های مجازی، کار خودش را انجام می دهد اما به نظر می رسد باید سایر ارگان های دست اندرکار و نیز فعالان فرهنگی – اجتماعی و رهبران فکری جامعه هم در این زمینه ورود پیدا کنند تا آسیب ها را به حداقل برسانیم.

* شناسایی بیش از 17 هزار سایت با محتوای مجرمانه / برنامه های آموزشی پلیس فتا
رییس پلیس فتای استان کرمانشاه، پیگیری از وقوع جرم در فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی را رسالت این نیرو دانست و گفت: در سال گذشته برای ارایه آموزش های لازم در خصوص استفاده درست و آگاهی از نکات امنیتی برای کاربران، پلیس فتای استان کرمانشاه اقدام به برگزاری 158 کلاس و دوره آموزشی، همایش و کارگاه آموزشی کرد.
سرهنگ شفیعی اظهار کرد: این برنامه ها عمدتا در مورد جرایم رایانه ای و برای مدارس، سازمان های دولتی، دانشگاه ها و مراکز نظامی و انتظامی استان با استفاده از کارشناسان مجرب برگزار شده است.
وی همچنین به شناسایی و رصد 17 هزار و 231 پایگاه اینترنتی داخلی و خارجی که محتوای مجرمانه داشته اند در سراسر کشور از سوی پلیس فتا، خبر داد و افزود: با اجرای طرح «پانجیا 8» نیز موفق به رصد و پایش 341 پایگاه اینترنتی دیگر که در زمینه فروش داروهای غیرمجاز فعالیت می کردند، شده ایم.
این مسوول انتظامی همچنین به شناسایی 370 سایت که آموزش های هک کردن را ارایه می کردند، در سال گذشته از سوی پلیس فتای استان کرمانشاه، خبر داد.
مقابله با فرق و عرفان های نوظهور در فضاهای مجازی نیز از دیگر برنامه های اجرا شده پلیس فتا در سال گذشته بوده که سرهنگ شفیعی به آن اشاره کرد.
به گفته شفیعی از سوی پلیس فتای استان کرمانشاه، در نشستی که هر ماه برگزار می شود، آخرین وضعیت فضاهای مجازی توسط یکی از کارشناسان به پرسنل آموزش داده می شود.

* شرکت های بازاریابی شبکه ای؛ برآیند بیکاری بالا در جامعه
یکی دیگر از آسیب هایی که البته ریشه مجازی دارد ولی بصورت فیزیکی و سخت افزاری هم می توان آن را در جامعه مشاهده کرد، فعالیت پررنگ شرکت های بازاریابی شبکه ای در استان کرمانشاه و سایر استانهای کشور است.ایرنا (1)
در این خصوص رییس پلیس فتا معتقد است که ریشه تشکیل این شرکت ها به دلیل درصد بالای بیکاری در جامعه است و گردانندگان این گونه شرکت ها از نبود شغل در جامعه و شمار بالای بیکاران قصد بهره برداری و در اختیار گرفتن فضا به نفع خود را دارند.
سرهنگ شفیعی اظهار کرد: گاهی این شرکت ها ادعا می کنند که زیرنظر پلیس فتا فعالیت می کنند اما همه بدانند که این ادعا کذب و دور از واقعیت است زیرا پلیس فتا یک مرجع نظارتی است و در صدور مجوز این گونه شرکت ها هیچ نقشی ندارد.
وی اظهار کرد: مرجع اصلی صدور مجوز فعالیت برای شرکت های بازاریابی شبکه ای، سازمان صنعت، معدن و تجارت است.
این مسوول انتظامی اظهار کرد: بسیاری از افرادی که با این شرکت ها فعالیت می کنند، به دلیل ناآشنایی به ماهیت و نوع فعالیت های آنان ممکن است گرفتار شوند و مبالغی هم پرداخت کنند.
وی گفت: گاهی این شرکت ها ممکن است زیرمجموعه شرکت های هرمی دیگری باشند که با همان تابلو فعالیت دارند و با راه اندازی پایگاه های اینترنتی به تبلیغ محصولی خاص مثلا گوشی های تلفن اقدام می کنند حال آنکه ممکن است هرگز محصولی هم در کار نباشد.

* شبکه های اجتماعی و هویت مستقل از رسانه ها
کارشناس ارشد ارتباطات نیز که در میزگرد خبری ایرنا شرکت کرد، بر این باور است که با ورود رسانه های اجتماعی به عرصه ارتباطات خیلی از مفاهیم و تعاریفی که از گذشته در خصوص پایان کهکشان های ارتباطی شکل گرفته بود، دچار تردید و بازبینی شده و اگر در تعریف رسانه ها می گفتند رسانه یک کانال ارتباطی است که کدهای رمزگذاری شده را از فرستنده پیام به طیف وسیعی از مخاطبان ارسال می کند، امروزه با رسانه هایی مواجه هستیم که پیام از طریق این رسانه هم می تواند به مخاطبان زیادی رسانده شود و هم می تواند طی یک فرآیند رودررو و چهره به چهره بدون اینکه از نظر فیزیکی همدیگر را ببینند، ارتباط برقرار کنند.
کورش مهرابی اظهار کرد: رسانه های اجتماعی دیگر فقط یک کانال ارتباطی مانند رادیو، تلویزیون، سینما، روزنامه و یا کتاب نیست بلکه یک شیء حیات یافته و هوشمند است که به اعتقاد بنده دارای هویتی مستقل از رسانه است؛ گوشی موبایل را باید رسانه ای بی جان و بی حس که فقط فرستنده پیام است دانست و شبکه های اجتماعی را بستری حسی، دارای شعور و احساس می دانم که با مخاطب همراهی نموده و می تواند به مانند یک ارتباط گیرنده بدون اینکه کسی در آن طرف ارتباط باشد مخاطب با وی همراه کرده و به احساسات فرستنده و گیرنده پیام عکس العمل نشان دهد.

* ذات رسانه های اجتماعی بد نیستند؛ مهم نحوه بهره گیری از آنهاست
به گفته این کارشناس حوزه رسانه، شبکه های اجتماعی امروزه مونس و همراه انسان های کم مشغله و پرمشغله، کم حرف و پرحرف، سنگ صبور پرغصه ها و افراد شاداب و خلاصه دوستی همراه و مونسی همیشگی است که نه خسته می شود و نه دل شکسته، نه کمبود وقت دارد و نه ناراحت و عصبانی می شود و اگر به عنوان یک دوست هوشمند به آن نگاه شود خیلی از عیب هایی که گاه برای آن فهرست می شود، رفع شده و کارکرد واقعی خود را برای مخاطب به دست می آورد.
مهرابی نگاهی مثبت به شبکه های اجتماعی دارد و می افزاید: این رسانه ها بستری هستند که هرآنچه از وی بخواهی در دسترست قرار می دهد از مطالب علمی، سیاسی، خانوادگی و اجتماعی و هنری گرفته تا حتی سکس، خشونت، بی بندوباری، فساد و….. اما به نظر نمی رسد که ذات اصلیش بد باشد بلکه آنچه مهم است نحوه بهربرداری از این رسانه بوده و بهره بردار مشخص می کند که چه می خواهد و رسانه نیز چون بستری صادق و در خدمت مخاطب است هرچه را که وی طلب کند در اختیارش قرار می دهد؛ از این رو رسانه «بد» نیست زیرا هیچ رسانه ای منفی و صرفا برای انحراف انسان ها درست نشده بلکه این ما هستیم که از آن بهره برداری مناسب یا نامناسب می کنیم.
وی گفت: رسانه نیز مانند اجتماع ما بوده و خوبی و بدی را با هم دارد؛ آیا در اجتماع ما هیچ ابزار و وسایل خلافکاری وجود ندارد و مدینه فاضله است؟ جواب قطعا منفی است و اگر کسی پاک و دارای علقه های دینی و باورهای هنجاری باشد گرد ابزار خلاف کمترمی رود.به گفته کارشناس ارشد رسانه و ارتباطات اگر فرد زمینه خلاف را نداشته و آموزش های لازم در زمینه تهدیدها و ناهنجاری های موجود در شبکه های اجتماعی را بداند، شاید کمتر به دنبال پلشتی و فساد موجود در این شبکه ها برود.

* شبکه های اجتماعی و نقش فرهنگسازی در جامعه
مهرابی اظهار کرد: باید این را در نظر داشته باشیم که شبکه های اجتماعی به عنوان بسترهای ارتباطی، زمینه و کارکردهای فراوانی را برای ارتقای سطح فرهنگ جامعه و آنچه که به عنوان فرهنگسازی از آن یاد می شود، دارند به عنوان مثال پخش و انتشار تصاویر و مطالبی از عادت های خوب و بد در حوزه هایی چون فرهنگ ترافیک، صدمه یا حفظ محیط زیست و حیات وحش، رفتارهای مثبت و ناهنجاری های اجتماعی، تخلفات و خدمات صورت گرفته در ادارات توسط کارکنان و مدیران دولتی و بخش خصوصی و هزاران مثال دیگر در شکل گیری افکار عمومی و نظرات مثبت و منفی در جامعه توانسته به عدم تکرار اشتباهات و یا تکرار نکات مثبت در افراد دیگر موثر باشد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در انتخابات هفتم اسفند 94، حضور میلیونی مردم در شبکه های اجتماعی باعث شد که در انتخابات مجلس شورای اسلامی و در شهر تهران اتفاق تازه ای رخ دهد که هیچ کس آن را باور نداشته و پیش بینی نمی کرد که یک جناح سیاسی که هیچ رسانه مطرحی را در دست ندارد به یکباره و فقط از طریق شبکه های اجتماعی پیروز میدان شود.

* ارتقای سواد رسانه ای شهروندان و آموزش نحوه استفاده از شبکه های اجتماعی؛ یک ضرورت
مهرابی در پایان تاکید کرد که برای مواجهه و تعامل با شبکه های اجتماعی، راهی جز آموزش افراد و رفتارهای خودانگیزشی نداریم.

وی افزود: باید آحاد جامعه سواد رسانه ای و فرهنگ استفاده از رسانه های اجتماعی را فرا بگیرند و باورها و اعتقادات افراد نیز تقویت شود تا فرد به خودی خود با ابزارهای درونی به دنبال فساد موجود در رسانه‌ها نرود و گرنه بستن و فیلتر کردن یک رسانه فقط یک آمپول مسکن موقت بوده و با بستن یک رسانه اجتماعی، ده ها رسانه دیگر جایگزین آن شده و چه بسا افراد بیشتری به استفاده از جنبه های منفی تشویق شوند بنابراین ارتقای سواد رسانه ای شهروندان و فرهنگ کار با شبکه های اجتماعی یک ضرورت واقعی است که باید در دستور کار مسوولان کشور قرار بگیرد.

گفت و گو از یحیی معماری – خبرنگار ایرنا