پ 09 فروردین 1403 ساعت 21:00

تاثیر سد بر ایجاد زلزله / عابد یوسفی

تاثیر سد بر ایجاد زلزله / عابد یوسفی

پایگاه خبری، تحلیلی سلام پاوه؛ آیا آبگیری سد می تواند باعث ایجاد زمین لرزه (القایی) شود؟ لرزه خیزى القایى زلزله هایى را توصیف مى کند که به نوعی در ارتباط با فعالیت هاى انسانى بر روى پوسته زمین مى باشند. . یکى از عمده ترین عوامل ایجاد کننده زلزله مصنوعى (القایی) ، مخازن و دریاچه […]

پایگاه خبری، تحلیلی سلام پاوه؛ آیا آبگیری سد می تواند باعث ایجاد زمین لرزه (القایی) شود؟ لرزه خیزى القایى زلزله هایى را توصیف مى کند که به نوعی در ارتباط با فعالیت هاى انسانى بر روى پوسته زمین مى باشند. . یکى از عمده ترین عوامل ایجاد کننده زلزله مصنوعى (القایی) ، مخازن و دریاچه سد هاى بزرگی مى باشد که مخازن آنها بیش از ۸۰ تا۱۰۰ متر عمق دارند یا حجم مخزن زیادی را دارا هستند .عابد یوسفی

با احداث سد و ایجاد یک مخزن بزرگ آب، چند میلیارد تن بار جدید برکف مخزن وارد می آید. شواهد موجود نشان می دهد که مخازن ساخته شده توسط انسان ، موجب بروز لرزه های کم عمق در اثر افزایش بار اعمال شده در مناطق با خط های گسل حساس می شود. این پدیده اولین بار در اثر ایجاد دریاچه مید (Mead) برروی رودخانه کلرادو در سال ۱۹۳۵ مشاهده شد. در پی آن تحقیقاتی در مورد وقوع زلزله القایی در نتیجه آبگیری ۲۰ سد بزرگ دنیا انجام شده است و هم اکنون می توان این عقیده را باور داشت که هنگام پر شدن دریاچه سد ، زلزله های القایی با شدت های مختلف اتفاق افتاده است .

کشور ایران نیز پس از نصب دستگاه‌های لرزه‌نگار در کنار سدها از سال ۱۳۴۵، که اولین آنها در مجاورت سفیدرود کار گذاشته شد، امکان انجام پژوهش‌ درباره اثر آب‌گیری دریاچه سدها در تغییر ویژگی‌های زلزله‌خیزی فراهم آمد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد زلزله‌های محلی در نواحی اطراف سدهای ایران به طور کلی ارتباط مستقیم با تغییرات ارتفاع آب سد دارد. قبل از احداث سد سفیدرود هیچ‌گونه زلزله قابل توجهی در این ناحیه پیش نیامد، ولی از زمان احداث این سد، همه ساله حدود ۱۲۰ زلزله خفیف با بزرگی مطلق کمتر از ۲ درجه در مقیاس ریشتر ثبت شده است.

مرکز این زلزله‌ها از حدود ۴۰ کیلومتری محل سد دورتر نبوده و تعداد آن‌ها به طور قابل توجهی از تغییرات ارتفاع آب دریاچه سد تبعیت می‌کند. در مورد نواحی اطراف سدهای دز، با ارتفاع معادل ۲۰۳ متر، زاینده‌رود، با ارتفاع معادل ۱۰۰ متر، و لتیان با ارتفاع معادل ۸۰ متر نیز ارتباط کلی دو عامل ارتفاع آب و تعداد زلزله بدست آمده است. در زلزله های اخیر پاوه هم طبق گزارشات منتشر شده مشاهده شده است که عمق زلزله ها در حدود ۱۰ کیلومتری سطح زمین و بزرگی آن ها حدود ۲ تا ۳ درجه مقیاس ریشتر و در فاصله حدود ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری پاوه و نودشه ( مناطق اطراف سد) رخ داده است.

علت اصلی زلزله های ناشی از سدها و مخازن آب

نظریه غالب در مورد علت وقوع زلزله هاى القائى، بر اساس افزایش تراز سطح آب مخازن سد و دریاچه های مصنوعی می باشد، که منجر به افزایش فشار منفذى داخل سنگها مى گردد. تحت این فشار ممکن است شکستگی داخلى سنگهاى پوسته زمین شروع شود. اثرات این شکست به صورت زمین لرزه هاى در حد بزرگی های کم مشاهده مى شود.

عوامل تاثیر گذار بر شدت و تعداد زلزله های مصنوعی

۱-    وضع مخزن سد و نحوه ذخیره آب آن : روند افزایش ارتفاع به ویژه افزایش سریع ارتفاع آب بعد از یک دوران طولانی رکود نسبی تغییرات در ارتفاع آب

۲-    رسیدن سطح آب ذخیره شده به بالاترین حد

۳-    مدت زمانی که آب دریاچه در بالاترین حد نگه داشته می شود

۴-      ویژگی های زمین شناسی، زمین ساختی (تکتونیک) زلزله شناسی و محیط و … .

با توجه به این نکات میتوان بارندگی های اخیر شهر پاوه و افزایش ارتفاع آنی آب سد داریان را علت زلزله های پی در پی و محسوس و با شدت بیشتر دانست.

آیا در آینده این زمین لرزه ها ادامه خواهند داشت؟

سوال قابل تامل اینست که این زلزله ها تا چه زمانی ادامه خواهند داشت؟ بررسی زمانی رخدادهای لرزه ای در اطراف سدها نشان می دهد که همزمان با آبگیری سد تعداد زلزله ها افزایش یافته ولی بعد از پر شدن سد و ثابت شدن سطح آب، تعداد لرزشها بطور محسوسی کاسته شده است. همچنین تحقیقات نشان داده اند که در یک سال ابتدایی از آبگیری سد، بیشترین تعداد زلزله رخ داده است. بنابراین انتظار می رود با ثابت شدن ارتفاع آب و گذشت زمان، تعداد زمین لرزه ها بطور محسوسی کاهش یابد.

خطرات ناشی از این زمین لرزه‌ها

آیا وقوع این زلزله های مکرر جای نگرانی دارد؟ با توجه به اینکه بزرگی این زمین لرزه ها غالبا کم است (کمتر از ۴ درجه در مقیاس ریشتر)، خوشبختانه به تنهایی خطرات چندان جدی ایجاد نمی کنند ( در صورت وجود خطر، روستاهای اطراف سد می توانند در معرض خطر جدی تری باشند). و مشکل خطرناکی که ممکن است زلزله القایی در پی داشته باشد،  به جلو انداختن زلزله های طبیعی و یا تشدید آنها می باشد. همچنین از بلایای ثانویه حاصل از زمین لرزه های مکرر و با بزرگی کم زمین لغزش ها و ناپایداری های شیبی هستند که درمناطق دارای شیب اطراف سد  ممکن است رخ دهند.

منابع

پروفسور کردوانی – پرویز (استاد نمونه جغرافیا «خاک» دانشگاه تهران) – انتشارات دانشگاه تهران – چاپ ۷ – پاییز ۱۳۸۳

پاکزاد، مهدی، ۱۳۸۱، بهره برداری از سد مخزنی کرخه در طی سه سال آبگیری، فصلنامه مهاب قدس، شماره ۲۱،

Peinke J. et.al., 2006, Influence of periodic variations in water level on regional seismic activity around a large reservoir: Field data and laboratory model, Physics of the Earth and Planetary Interiors.

نویسنده : عابد یوسفی کارشناس ارشد عمران

36 پاسخ برای “تاثیر سد بر ایجاد زلزله / عابد یوسفی

  • مرادی در تاریخ تیر 6, 1397 گفت:

    ما ثلاث باباجانی هستیم از زمان آبگیری سد های آزادی و ازگله تعداد زمینه لرزه ها ۱۸۰۰ برابر شده و همه لرزه ها هم در اطراف و در کمترین فاصله سد اتفاق می افته

  • رامیار وزیری در تاریخ دی 26, 1395 گفت:

    آیا این زمین لرزه ها با تشدید سد های که قرار است درمسیر رودخانه بسته شود(یعنی تا مسیر کرآباد ) احتمال دارد که شدت بزرگی آن بیشتر شود؟
    با تشکر از مطالب خوبتان

  • ناشناس در تاریخ اردیبهشت 26, 1395 گفت:

    فشار جو زمین و گازهای درون باعث زمین لرزه میشه

  • ناشناس در تاریخ اردیبهشت 1, 1395 گفت:

    سلام.
    این زمین لرزه ها هم در اورامان تخت قابل احساس هستند.

  • حمه ویس در تاریخ فروردین 29, 1395 گفت:

    باسلام خدمت کاربران گرامی
    کاک عابد لطف کن برای هرنظری شما اظهارنظرنفرمائید

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 29, 1395 گفت:

      حمه ویس ! هر کسی اگر حتی بیسواد مطلق باشه اما یه ذره درک و فهم و ادب داشته باشه میتونه تشخیص بده که وقتی سوالی از کسی پرسیده میشه و مورد خظاب قرار میگیره ، باید جواب رو بده . از من سوال شده و جواب دادم و یا مخاطب نظرات بودم و نمیدونم شما چطور تشخیص نداید که وظیفمه جواب بدم !…

  • کاربر در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

    با تشکر از نویسنده مقاله. من هیچ اطلاعاتی در این زمینه نداشتم. مفید بود

  • ناشناس در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

    اقای عابدی شما دلیل قانع کننده ای نیاوردین
    شما درست که سد باعث ایجاد زلزله در اطراف آن میشود ولی زمانی که سد آبگیری بشه
    زلزله های بوجود آمده در مقیاس ۲ ریشتر و کمتر خواهد بود
    حداکثر تا فاصله ۵ کیلومتری
    چند شب پیش در پاوه زلزله ای به بزرگی ۳.۳ ریشتری شاهد بودیم متیونین برین به سایت آمار زلزله در ایران که زیر نظر دانشگاه تهران است
    قابل توجه که ما شاهد زلزله هایی قبل از آبگیری سد داریان بودیم به همین شکل، همین تابستان سال گذشته
    لطفا با سند و مدرک مطلب ارائه بدین

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

      ممنون از توجه شما ناشناس . البته بنده یوسفی هستم. کی گفته که زلزله ناشی از سد دارای بزرگی کمتر از 2 ریشتر و حداکثر فاصله 5 کیلومتری هستند؟ با فرمایش شما کاملا مخالفم. قرار نیست که قبلا یا بعدا هیچ زلزله ای وجود نداشته باشد!!!!!! ما علت و امکان زلزله های مصنوعی رو خدمتتون عرض کردیم و مقایسه ای انجام دادیم و بطور خاص روی زلزله های پاوه پژوهش جدیدی انجام ندادیم ….. تشکر دوباره از نطر شما

  • آ در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

    سلام
    اکثر مردم میگن ای زمین لرزه ها مربوط میشه به انفجاراتی که واسه اکتشافات نفت در نروی هستش

  • متین در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

    تشکر از اقای یوسفی که به مقاله ی زیبا اشاره کرده اید ممنون

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

      تشکر از توجه شما امیدوارم که مفید واقع شده باشد .

  • همشهری در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

    سلام
    با تشکر از سایت وزین سلام پاوه.
    این عکس کانی بل ب حق زیباست.
    وبسیار زیبا گفت دکتر منوچهری نماینده اورامانات………..وزیر نیرو بداند وزیر نیرو بداند که ارزش چشمه بل برای ما بیشتر از ارزش سد داریان است

  • ناشناس در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

    سلام و تشکر از آقای مهندس مشکل سد شاید یکم باشد فکر کنم علتش کم بودن آب در سفره های زیر زمینی و فشار گسلها و حال که شکر خدا بارندگی وجود دارد سفره های آب زیر زمینی پر می شوند زمین هم تکان می خورد خداوند بخیر بگذرد

  • ناشناس در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    باشگاه خبرنگاران جوان: امروز یکشنبه ۲۹ آذر ماه 1394 ، ۶ زلزله در شهرستان پاوه اتفاق افتاد. تاکنون وقوع ۶ زلزله از شهرهای پاوه، نودشه و باینگان گزارش شده است. بیشترین شدت این زمین لرزه‌ها ۲ و ۸ دهم ریشتر و کمترین آن ها ۱ و ۶ دهم در مقیاس ریشتر گزارش شده است. بیشترین زمین لرزه‌ها با مقیاس ۲ و ۸ دهم ریشتر در شهرستان های پاوه ونودشه درساعت های 5:55صبح و11:48ظهرگزارش شده است. کمترین زلزله هابا مقیاس 1و6دهم نودشه وپاوه را درساعت های 11:53و12:09 لرزاند.
    در آذرماه سال گذشته که سدی آبگیری نشده بود!!!
    آیا آبگیری سد است منشأ این لرزشها!!؟؟

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

      دوست عزیز با تشکر از توجه شما . این سوالی است که نیاز به بررسی بیشتر دارد . طبق آیین نامه زلزله (2800) پاوه در پهنه بندی زلزله با خطر نسبی زیاد واقع شده است و هر زلزله ای مربوط به سد نیست قطعا و این نیاز به بررسی دارد . اما چیزی که ثابت شده و صدها پژوهش انجام شده که آبگیری سد در سال اول و رسیدن سطح آب به بالاترین مقدار می تواند منجر به ایجاد زمین لرزه های با بزرگی کم شود . و علت زمین لرزه ها می تواند مورد بررسی قرار گیرد…….

  • ناشناس در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    در ساعت های 12 شنبه شب 27 مهر 1392 و ساعت 4 و5/5 یکشنبه شب صبح 28 مهر 1392 ، شاهد سه مورد لرزش زمین در شهر پاوه با درجات 4/5 و3/1 درجه با مقیاس ریشتر بوده ایم .
    در حالی که سدی هم احداث نشده بود؟
    تمامی اونچه که راجع به تأثیر سد و… دارد تماماً فرضیات است دوستان. آنقدر علمی آن را به حساب نیاورید.

  • ناشناس در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    به گزارش هزار ماسوله، با وقوع زمین لرزه هایی پی در پی در سطح شهرستان پاوه ، شایعاتی در محافل و شبکه های اجتماعی مبنی بر اینکه آبگیری سد داریان و فشار حجم زیادی از آب بر پوسته زمین باعث به وجود آمدن این زمین لرزه ها در این شهرستان شده است مصاحبه ای با مسئول شبکه لرزه نگاری استان کرمانشاه جهت شفاف نمودن این موضوع ارائه می گردد.

    فرهاد فروزی مسئول شبکه لرزه نگاری استان کرمانشاه در این باره در گفتگویی با خبرنگار ما اظهار کرد: در این باره نمی توان به این صورت قضاوت کرد که وجود سد داریان باعث به وجود آمدن این زمین لرزه ها شده است.

    وی افزود: در بعضی مواقع وجود سد می تواند در به وجود آمدن زمین لرزه ها موثر باشد ولی به این شکل که باعث بروز زلزله در شهرستان پاوه شده است صحت ندارد و اصلا نمی توان در این مورد بحث و یا قضاوت کرد.

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

      کاملا درسته و تابحال کسی بطور قطع نگفته که مربوط به سد هست. اما چیزی که واضح است سد های با ارتفاع زیاد بخصوص در نواحی با لرزه خیزی زیاد و حساس می توانند باعث رخ دادن زمین لرزه های مصنوعی شوند . که این امر برای پاوه می تواند مورد بررسی و توجه قرار گیرد……………….

  • ناشناس در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    مسدود کردن دهانه و مظهر طبیعی چشمه بل و افزایش ارتفاع دهانه و مظهر جدید به 120متری , خود سدی نهانی با فشاری مضاعف بر بسترهای منطقه ایجاد کرده است که متاسفانه کمتر کسی به آن اشاره نموده است. شما محاسبه بفرمایید چندهزار لیتر آب در ثانیه را محبوس و تا 120 متر فشار مصنوعی بر آن تحمیل نمودن در کنار ظرفیت قابل تعریف سد چقد نیرو بر بسترهای طبیعی منطقه وارد می سازد. بهرحال امید است انرژی ناشی از جابجایی گسلها با لطف و مرحمت خداوند تبارک و تعالی در همین اندازه های قابل تحمل تخلیه گردند و به نگرانی برای مردم منطقه تبدیل نگردند. انشاء الله

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 28, 1395 گفت:

      انشلا در سال اول با بزرگی های کم تخلیه خواهند گردید و به مرور کاهش محسوسی خواهند داشت و ان شاءالله مشکلی پیش نخواهد امد.

  • پاوه در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    بی کاری ،مجردی،منطقه بن بست ،قوزبالا قوز زلزله هم اضافه شده (گل بود به سبزه آراسته شد)

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      ان شاءالله مشکل خاصی پیش نیاد.

  • پیمان خالدی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    تشکر فراوان از جناب یوسفی. مطلب کارشناسانه خیلی بجا و خیلی کاربردی بود…

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      تشکر فراوان از توجه شما جناب خالدی عزیز

    • ناشناس در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      20-12-2015 حوادث ایرونی 0

      آخرين خبر/ از صبح امروز( 29 آذر 94 // سدی آبگیری نشده!!! ) تا اين لحظه ۶ زلزله در شهرستان پاوه اتفاق افتاد و اين شهر را لرزاند. به گزارش مهر به نقل از گزارش اعلام شده موسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران، از صبح امروز تاکنون ۶ زلزله شهر پاوه، نودشه و باينگان را به لرزه درآورد. بيشترين شدت اين زمين لرزه‌ها ۲ و ۸ دهم ريشتر و کمترين آنها ۱ و ۶ دهم در مقياس ريشتر گزارش شده است. بر پايه اين گزارش پاوه با ۳ زمين لرزه ۲ و ۸ دهم ريشتر،۲ ريشتر،۲ و۶ دهم ريشتر، باينگان با ۲ و ۴ دهم ريشتر و نودشه نيز با ۲ و ۸ دهم ريشتر و ۱ و ۶ دهم در مقياس ريشتر اين منطقه را لرزاند. بيشترين زمين لرزه‌ها با مقياس ۲ و ۸ دهم ريشتر در شهرستان پاوه گزارش شده است. تشکيل ستاد بحران در شهرستان پاوه بدنبال اين زمين لرزه ها در شهرستان پاوه ستاد بحران در اين شهرستان تشکيل شد.
      آیا آبگیری سد است سبب زلزله!!؟؟

  • قدوس یعقوبی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    ده ست وش بو کاکه عابد

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      خواهش میکنم آقای یعقوبی .تشکر

  • سطحی نگر!!! در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    سلام عرض میکنم خدمت نویسنده آقای یوسفی…
    جناب به نظر شما یکم سطحی نگری نیست که این لرزش ها رو به لرزه های القایی نسبت بدیم!!! درحالیکه همزمان با این لرزه ها مناطق دیگری از ایران هم شاهد لرزه بوده اند و تا فاصله چند صد کیلومتری از آنها حتی سد و آبگیری مشاهده نمی شود!!! شما تنها زمانی باید به این مسئله تک بعدی نگاه کنید که تحقیقات عملی در این زمینه انجام شده باشه و نتایج آن در راستای نوشته های بالای شما باشد
    آیا در اطراف سد داریان کارهای سایزمیک انجام شده که واقعا از این گفته اطمینان داشته باشید… صرفا تحقیقاتی که در یک مکان دیگر انجام شده و باتوجه به شرایط لیتولوژیکی و تکتونیکی خاص آن منطقه آیا می توان آنرا به نقاط دیگری تعمیم داد!!!؟
    به نظر بنده باتوجه به ساختار تکتونیکی ایران که باتوجه به گفته پروفسور بربریان( عضو کمیسیون زلزله و سازمان زمین شناسی آمریکا) ایران کشوری بسیار پیچیده از لحاظ تکتونیکی بوده و دارای گسل های بزرگ و کوچک در جای جای خاک خود می باشد که این کشور را از لحاظ تکتونیکی یکی از کشورهای فعال معرفی کرده است که هرساله باتوجه به فرو روی صفحه ایران به زیر پلیت عربی این لرزه ها روز به روز بیشتر می شود تا جایی که تعدادی از کشورهای صاحب قدرت وتکنولوژی در جهان کشورهای اطراف این دو پلیت را باتوجه به فعالیت آنها کشورهای بالقوه در زمینه بروز زمین لرزه های شدید در سال های آینده معرفی کرده اند…
    دوست عزیز لرزه القایی در مقیاس کوچک میتواند باعث لرزه خیزی شود(تا چند کیلومتری آبگیر) در حالیکه نقشه های گسترش لرزه در ایران نشان از یک حرکت عظیم در نقاط مختلف این کشور می باشند در یک بازه زمانی کوتاه می باشد.
    از شما دوست عزیز خواهشمندم که بیشتر در نوشتن مطالب و موضوعاتی به این مهمی دقت خرج بدید که مسئله ای شوخی بردار نیست
    باتشکر

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      با عرض سلام و ادب خدمت شما و تشکر از توجه و نظر شما
      مطلبی که نگاشتم اشاره کردم به تاثیر سد و مخازن آبی با حجم زیاد بر رخداد زمین لرزه و به مشخصات زلزله های ثبت شده و تحقیقات گذشته در این مورد پرداختم و بنده مشخصات (عمق، بزرگی ، و فاصله و ..) زلزله های رخ داده شده در پاوه رئ با مشخصات زلزله های رخداده ناشی از سدهای دیگر مورد بررسی قرار دادم بعنوان مثال در سفید رود هرگز زلزله ای اتفاق نیفتاد مگر پس از ایجاد سد و کار گذاشتن لرزه نگار که سالانه 120 زلزله سطحی و کم شدت رو ثبت کرد . بنده اشاره های نکردم که قطعا ناشی از سد است…. و بررسی امکان ایجاد زمین لرزه ناشی از سدها رو انجام دادم و مقایسه ای مختصر با زلزله های اخیر … با تشکر مجدد از توجه و نظر شما.

  • شهروند در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    ممنون از مقاله جالب شما و عزيزان سلام پاوه
    من اصلا درمورد سد وزمين لرزه هاي كه در ابن رابطه بود اطلاعات خاصي نداشتم و برام بسيار جالب بود

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      ممنون . امیدوارم که با این مقاله مختصر اطلاعات جامعی در این مورد کسب کرده باشید

  • ساسان نقی زاده در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    اقای یوسفی با تشکر از ارائه مطلب زیبا ،مختصرو مفیدتان.و تقدیر از سایت سلام پاوه برای پیگیری این مسئله حاد و مهم

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      خواهش میکنم و تشکر فراوان از توجه شما آقای نقی زاده

  • ....امیره صالحی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

    مطلب مفیدی بود ممنون از آگاه سازی شما میشه گفت اینم از دست آورد های سد سازی است امیدوارم مشکل خاص جانی ایجاد نکنه

    • عابد یوسفی در تاریخ فروردین 27, 1395 گفت:

      تشکر از توجه شما . ان شاءالله مشکل خاصی پیش نیاد .

پاسخ دادن به عابد یوسفی لغو پاسخ