ج 10 فروردین 1403 ساعت 04:28

زندگینامه ی شاعر پاوه ای میرزا عبدالقادر پاوه ای/ ابراهیم شمس

زندگینامه ی شاعر پاوه ای میرزا عبدالقادر پاوه ای/ ابراهیم شمس

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :  شاعری ازشعرای هورامان و قطعه شعری دررثای عارفی از عرفای هورامان  ميرزا عبدالقادر پاوه اي يكي از بزرگترين ومشهورترين شاعران واديبان هورامي است كه مانند خورشيدي درآسمان فرهنگ وشعر هورامي مي درخشد اين شاعر توانا درسال 1266 هجري قمري در شهر پاوه متولد شد پدرش كدخدا محمد نام داشت […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :  شاعری ازشعرای هورامان و قطعه شعری دررثای عارفی از عرفای هورامان

 ميرزا عبدالقادر پاوه اي يكي از بزرگترين ومشهورترين شاعران واديبان هورامي است كه مانند خورشيدي درآسمان فرهنگ وشعر هورامي مي درخشد اين شاعر توانا درسال 1266 هجري قمري در شهر پاوه متولد شد پدرش كدخدا محمد نام داشت .خانواده اش از معتمدين شهر پاوهمیرزا عبدالقادر پاوه ای بودند. ميرزا عبدالقادر دروس مقدماتي را همچون ديگر همسالان خود درمكتب به انجام رساند وقرآن را فراگرفت ودروس سنتي وکتب اشعار شاعران عارف پارسی  مانند بوستان وگلستان را نيز درحجره خواند. چون ذاتاَداراي طبعي لطيف بود خيلي زود به شعر روي آورد واولين اشعار خود را درسن چهارده سالگي سرود.ميرزا درطول زندگی پر بار خود زياد به سفر رفت واکثر شهرهای ايران وعراق وعثمانی را زيرپا گذاشت تجارب فراوانی کسب کرد مردمان وجوامع گوناگونی را ديد وبا افکار مردم از نزديک آشنا شد. اگر به شعر او دقت کنيم درمی يابيم که شاعر دارای معلومات بسيارزيادی در مورد جغرافيا جامعه شناسی وتاريخ است.

 

 ميرزا درپاوه زندگی مي کرد پاوه ای که طبيعت زيبايش شاعران را جان می دهد وآنان را به اعماق شوريدگی ودلدادگی می برد. ميرزا اشعارش را با گشت وگذار در مناطق زيبا وطبيعت جادويي هورامان مخصوصاً پاوه باقلمی که عشق ازآن تراوش می کند،جلايي تازه می بخشد وقتی که شعر «شه مال» را می خوانی انگار خودت نسيم صبحگاهی شده ای وداری از آن مناطق وآن کوهها وجنگلها ومناطق جادويي هورامان عبور می کنی. شعر «چناری هولی»تو را به اعماق تاريخ می برد وحوادثی که درطول قرون واعصار منطقه هورامان دستخوش آن شده است را در ذهنت مرور می کنی . منظومه های ميرزا بسيار زيبا هستند از منظومه «کله وعاينه مل» برايتان بگويم که اگر چه جنگی را در پاوه به تصوير می کشد که بين سپاه ملخ وسپاه سار(پرنده ای شبيه گنجشک)رخ داده است اما درواقع اين جنگ مصاف سپاه عثمانی وايران  درمنطقه هورامان است که البته نيازی نمی بينم که دراينجابه آن بپردازم اما اين منظومه شناسنامه پاوه است. تمام نقاط پاوه وحومه پاوه، تمام کوهها، بيشه ها،جنگلها، اماکن داخل شهر ، باغها دراين منظومه 295 بيتی مشخص شده اند. شايد جايي درجهان يافت نشود که به قدر پاوه از اسامی اماکن برخوردار باشد زيرا دارای صدها باغ وکوه وتپه وجنگل است که هر يک ازاينها اسم خاص خود را داردکه از ازمنه قديم اين اسامی وجود داشته اند ومانسل امروزی ازاين لحاظ خود رامديون ميرزا عبدالقادرمی دانيم.

 ميرزا علاوه بر اينکه شاعری جامعه شناس ، اديب ومورخ بود، به عرفان علاقه وافر داشت.گفته می شود که وی از مريدان پير هورامان شمس العارفين شيخ محمد عزيز نجاری بود.(البته من دليل محکمی در اين مورد ندارم.) ديوان اشعارش مملوست از اشعار عرفانی وخصوصامناجاتهای عرفانی ومراثی که به مناسبت وفات مشايخ منطقه سروده است يکی از اين مراثی مرثيه ای است دروفات شيخ محمد عزيز نجاری که متاسفانه در ديوان شعر ميرزا عبدالقادر که توسط شاعر فاضل آقای سپنجی گرد آوری شده، اين شعر موجود نيست احتمال می دهم ايشان شعر را نيافته است زيرا هم او وهم ديگر شعرای کنونی هورامی ارادتمند تکيه ومشايخ نجار هستند.پس بعيد می دانم اين کار از روی عمد صورت گرفته باشد.

ميرزا عبدالقادر هم عصر شيخ محمد عزيز بوده وهنگام وفات شيخ بسال 1322 ه.ق 56 سال سن داشته وخود نيز در سال 1328ه.ق درسن 62 سالگی وفات کرده است.

مرثيه ای که ميرزا پس از وفات شيخ محمد عزيز می خواند بسيار نغز وشيوا بوده وحاکی از عشق وافريک مريد نسبت به مراد ومرشد خوداست.

شعر طولانيست ومن دراينجا تقريباً نيمی از آن را مي آورم وبدليل طولانی بودن پست وعدم ايجاد ملال خاطر درخوانندگان عزيز از معنای آن صرفنظر ميکنم اما شرح مختصری درآخر شعر مي آورم.

تکرار اين نکته ضروريست که اين شعردرهيچ ديوانی چاپ نشده واز اين نظر دارای ويژگی خاصی است . قابل توجه شاعران وشعر دوستان هورامی بالاخص دوستان شعر ميرزا عبدالقادر پاوه ای.

متن اشعار:

                فـه‌ڵـه‌ک خامۆش که‌رد فـه‌ڵـه‌ک خامۆش که‌رد   

                شـه‌مع شـه‌و چـراغ شادیم غـه‌م پۆش کـه‌رد

حۆجره‌ی دڵ وه‌ هوون غه‌مان غه‌م پۆش که‌رد

دیده‌م چوون جه‌یحوون ئه‌سرش خرۆش که‌رد

ده‌روونــــم جــه ‌نـه‌و قــامــه‌تـم قــاخ  کــــه‌رد

وه‌ داغمـایـی ســه‌خت ده‌روونــم  داخ کـــه‌رد

نــه‌ک هــه‌ر من تــه‌نها چــه‌واشــه‌ن  تـاڵــه‌م

غــه‌م  وه‌شتــه‌ن وه‌بان فــه‌رق گشت عاڵـه‌م

قــه‌مــه‌ر  مــاتـــه‌مــه‌ن  ئـافتــاب  بــێ نــوور

ڕۆی  ڕۆشـــن  بیـــــــه‌ن  وه‌ داج ده‌یـــجـــوور

سـه‌رزه‌میـن یـه‌کسـه‌ر پـه‌رده‌ی تـه‌م پۆشـان

هه‌ردان یه‌ک یه‌ک گشت باده‌ی غه‌م نۆشـان

حــه‌کیمــــان جــه‌ستـــه‌م ئــالووده‌ی ده‌رده‌ن

لاڵ  بــام  شـــای  ئازیـز  وه‌فــاتش کــــه‌رده‌ن

ده‌خیـــــل  ســوار بـــه‌  بـــه‌ کــــه‌لیـــانــــه‌وه‌

وه  ‌سپـــــای   عــــه‌زیم   ده‌روێشــــانـــــه‌وه‌

خــــۆ تـــــۆ  مـــازوونـــی  جــــه‌لای  خــــواوه‌

تــــه‌عمیــــر کــــه‌ردجــــه ‌نۆ جـامێعــه‌ی پاوه‌

حـــه‌ق هـــه‌ر وه ‌تۆش دان ئێــزنــوو  ئیجـــازه‌

لایێــق  هــــه‌ر  وه‌  تــۆن  ئـــه‌ملاکـــی تـــازه‌

کــه‌شـوو کــۆو ‌کــه‌مـــه‌ر ســاراو ســه‌رزه‌مین

پــــه‌ی فــــه‌وت ئــــازیــز هـــانــه‌ زاری وشین

گــرۆی ده‌روێشـــان هـــه‌ر‌کام پـــه‌ی وێشــان

نـــه‌ده‌رگای فـــه‌ڵــــه‌ک یــاهــوو مــــه‌کێشان

تـــه‌ختـــی ســـه‌رکانــی دایێــم جــاشــانـه‌ن

ده‌وران مــــه‌رقــــه‌د تــــه‌کیــــه‌گاشــــانــــه‌ن

خســـــــووس خاتوو‌نــێ خـــاتــر  پــڕ خـــاران

شیـــــریــن  تــاعــــه‌تـی و شکـــۆفــــه ‌داران

وه ‌نــــــه‌زم  دڵگیــــر  زکــــری  ده‌روێشـــــان

مــــدان وه‌ســـه‌ر ڕان هـــه‌رکام پــه‌ی وێشان

ئــاغـــــــه‌ی  مێهــــره‌بان  ئــاوات وازه‌کــــه‌م

ئـاغــــه‌ی بـۆڵـــه‌نـد بـــه‌خت جـای نیـازه‌که‌م

قیبلــــه‌گای یــــه‌قیــــن دنیــــاودینــــه‌کــــه‌م

ڕۆشنــــی ڕۆی پاک ســــه‌ر زه‌مینــــه‌کــــه‌م

شــای ســاحیب کـه‌مـه‌ند بـه‌هره‌مـه‌نده‌که‌م

پیـــری پاک نــــه‌زه‌ر حـــه‌ق پــه‌ســه‌نده‌که‌م

شــــای ڕیــــازه‌ت  کێش شــه‌و  بیداره‌کــه‌م

جــــه ‌ڕۆی  قیـــامـــه‌ت  مـــایــــه‌داره‌کـــــه‌م

بـــه‌فــدای جــه‌بــه‌ی شـان ئه‌سـڵ فکرت بام

حــه‌ڵقـــه‌ی ده‌روێشـــان کـۆره‌ی زکــرت بــام

پــــرده‌کان یــــه‌ک یــــه‌ک گشت  دیــاریــــه‌ن

تــــا  ڕۆی   قیــــامــــه‌ت  یادگاریـــــــــــــــه‌ن

ســۆفی و مــه‌لا و شیخ شـه‌یدان پـه‌ی دینت

فـــه‌ڵـــه‌ک  شـــه‌رده‌وه‌  شێــوه‌ی  شیــرینت

ســــه‌ر کانیـــت کــــه‌رده‌ن بــــه‌زیــد وو مــاو‌ا

ئێســــاڵ  بێــــزاره‌ن جـــــه‌ هـــــه‌واس ئــــاوا

ئــاغـــــه‌ی شــاعـــــه‌لی تـــه‌ڵـــه‌ب کارتـــه‌ن

شــــــــه‌وان  تا بـــــــه ‌ڕۆ  ئێنتێــــــزارتــــــه‌ن

پـــه‌ی پــــه‌ی مــــه‌واچۆ داخــۆم  چ نـــه‌رده‌ن

ئێمســــاڵ شـــا عـــه‌زیز گـــۆزه‌ر نــه‌کــه‌رده‌ن

یـا شێـخ چێش واچـوون ده‌ســه‌ڵات چێشــه‌ن

خــه‌یروو شــه‌ڕ هه‌ردوو  به‌ ده‌ستـی وێشـه‌ن

حـــه‌ق  وێــش  فـــه‌رمـــاوان  ” ذائقة الموت “

“ذی روح البشــــــر”  مـــه‌بــۆ ببـــۆ فــــــه‌وت

هــــــــــه‌زاروو سێســـه‌دچــه‌نی بیستوو دوو

وه‌فـــــاتش فــــه‌رمـــا ئـه‌و شێخــــی یــاهوو

              ســه‌د هــــــه‌زار ســـه‌ڵوات دوانــزه‌ ئێکـــرام

             وه‌ ڕه‌وزه‌ی ڕه‌ســـــــــــووڵ(علیــــه الســلام)

ميرزا عبدالقادر درضمن نشان دادن غم خود از وفات شيخ محمد عزيز نجاری وهمچنين ضمن تعريف وتمجيد زياد از بزرگی وجاه ومقام اجتماعی وعرفانی شيخ به چند نکته اشاره مي کندکه جا دارد توضيح مختصری درمورد دونکته از آنها داده شود.

1-تعمير مسجد جامعه پاوه:

 شيخ محمد عزيز شيخ پاوه وهورامان بود ونقش يک رهبر ومصلح اجتماعی را ايفا مي کرد. اونه تنها آبادکننده وشفا دهنده دلهای بيمار بودبلکه درآبادانی وتعمير اماکن مقدس وعام المنفعه سعی وافر داشت. مسجد جامع پاوه يک بار بدست ايشان ومريدانش تعمير اساسی گرديد ومن شنيده ام که هنگامي شيخ به همراه مريدانش مسجد جامع پاوه را تعمير مي كردند ميرزا عبدالقادر در وصف شيخ اين اشعار را مي خواند :

ئازیزهه‌و لاوه‌ نازار هه‌ولاوه‌       ته‌عمیرت که‌رده‌ن جامێعه‌ی پاوه‌

معني : « ئازيز» منظور شيخ محمد عزيز و مخفف آن در زبان هورامي است معمولاً هورامي ها شيخ محمد عزيز را شيخ ئازيز يا پير ئازيز مي خوانند . همچنين ئازيز معني جان عزيز و دوست نيز مي دهد . مي گويد : اي عزيز دل من ، از روي لطف و مرحمت يك نظر بر من بيافكن . اي كسي كه مسجد جامعة  پاوه را تعمير مي كني يا اينكه اصلاح كننده جامعه پاوه و اي مصلح اجتماعي .

2– ساخت پل بر روی رودخانه سيروان :

پل در هورامان ودرروستاهای کنار رود سيروان از اهميت فراوان وحتی حياتی براي مرد آنجا برخورداراست. پل راهی ارتباطی است که روستاهای هورامان را به هم متصل می کند.

شيخ محمد عزيز دردوران زندگی خود پلهای زيادی را بر روي رودخانه سيروان بست. ازپل پالنگان ودله مرزگرفته تا پل اسپريز وهجيج وعباس آباد که به همت ايشان وبا فعاليت خود ودرويشانش به انجام رسيده اند. ميرزا عبدالقادر درمرثيه خود به اين نکته اشاره می کند ومي گويد:پرده‌کان یه‌ک یه‌ک گشت دیاریه‌ن      تـا  ڕۆی قیامه‌ت  یادگاریـه‌ن

ميرزا دراين شعر واژه جمع را به کار برده واز پلها ياد کرده است که اين پلها به عنوان يادگارايشان تانسلها همچنان باقي مي مانند.

منبع : دانشنامه هورامان

9 پاسخ برای “زندگینامه ی شاعر پاوه ای میرزا عبدالقادر پاوه ای/ ابراهیم شمس

  • بشیر در تاریخ فروردین 2, 1402 گفت:

    سلام عالی بود از تهران

  • بهار در تاریخ بهمن 3, 1399 گفت:

    عالی بود متشکرم

  • مومنی در تاریخ اسفند 27, 1398 گفت:

    بژیت کامل و عالی بود

  • ناشناس در تاریخ دی 29, 1397 گفت:

    خوب بود

  • ناشناس در تاریخ فروردین 21, 1397 گفت:

    خیلی عالی بود

  • أديب حك در تاریخ اسفند 15, 1396 گفت:

    ممنونم پاوه سلام برتو

  • پاوه در تاریخ آبان 2, 1392 گفت:

    سلام شعر زیبایی بود هرچند مرثیه بود . راستی آقای هادی سنجی چرا این شعر میرزا را در دیوانش نیاورده است ؟

  • حسین در تاریخ شهریور 31, 1392 گفت:

    سلام زیبا بود ممنون

    • ناشناس در تاریخ بهمن 17, 1394 گفت:

      سلام عالی بود ممنون