پایگاه خبری، تحلیلی سلام پاوه؛ مقدمه: هنگامیکه گفته می شود کشوری به لحاظ اقتصادی مستقل است ویادر فرایند نیل به استقلالِ اقتصادی قرار دارد به این معنی نیست که این کشور می خواهد به مرحله ای برسد که هیچ نیازی به کشورهای دیگرندارد واز مبادلات بازرگانی و اقتصادی با دیگر کشورها بی نیاز است و حال آنکه در مقوله ی فرهنگ و سیاست این گونه است.

یعنی در استقلال فرهنگی برای یک کشور یا ملت ،پایبندی به فرهنگ اصیل و عدم استحاله ی فرهنگی در کُنش و انتقال فرهنگی، ملاک است ودر استقلال سیاسی برای یک کشور نیز به همین ترتیب عمل میشود که اگر کشوری در تصمیم گیری وتصمیم سازی های سیاسیش مستقل از کشورهای دیگر عمل کند، استقلال سیاسی دارد در حالیکه این ملاک برای استقلال اقتصادی به کار نمی رود و استقلال اقتصادی با آن فاصله  دارد.

در واقع اگر کشوری در اثر تحریم و محاصره ی اقتصادی ویا از روی اختیار -حتی قویترین کشور باشد-بخواهد بدون هیچ مناسبات بازرگانی و اقتصادی  با دیگر کشورها به حیات اقتصادی خود ادامه دهد ، این ادامه ی حیات ناممکن نیست اما مشکل خواهد بود. اصولی که ضرورت ارتباطات وتعامل اقتصادی را توجیه وتجویز می کند؛ از جمله اصل مزیت نسبی واصل هزینه های فرصت است که شرح وبسط آنها در این مجال نمی گنجد. در هر صورت لازم به یادآوری است که برای استتقلال اقتصادی ملاکِ تولیدات استراتژیک را در نظر گرفته اند.

حیطه های تاثیرپذیر بعد از توافق هسته ای:
با توجه به مقدمه ی کوتاهی که قبلا آمد می توان گفت گرچه سالها تحریم و فشار از اراده ی کشور نکاست وحتی موجبات تقویت خودگردانی وتقویت اقتصاد مقاومتی شد اما این مسئله باید مستقل از شرایط تحریم و فشار باشد یعنی برنامه ریزی برای توسعه ی اقتصاد و فناوری نباید تحت تاثیر تحریم وفشار صورت گیرد بلکه در هرشرایط باید به فکر آن بود وموجبات آن را فراهم آورد وگرنه تحریم طبیعتا مخرب و موجب فشار وبوجود آمدن دلالی در سطح داخل وخارج ، فساد و پدیده ی شوم پول شویی  وافزایش رانت خواری می شود واقتصاد بدون تحریم و بوجود آمدن مُراودات وتعامل اقتصادی آزاد با دنیای خارج خصوصا کشورهای توسعه یافته ، موجب مبادله ی اقتصای رونقِ کسب وکار، رشد اقتصادی ، توسعه ورفاه اجتماعی می شود. در تحولات اخیر که در کشور عزیزمان بوجود آمد وطی یک دهه مذاکرات با قدرت های برتر نهایتاً منجر به توافق هسته ای شد وانشاالله با اجرا وتحقق عملی آن پایان یابد، پیش بینی می شود که برحیطه های مختلف تاثیر می گذارد به شرط آنکه فرصت های به وجود آمده غنیمت شمرده شود. اینجاست که باید بر پایداری و پایمردی وسیاست اقتصاد مقاومتی بیشتر از پیش تاکید شود از آنجایی که بخش هایی از اقتصاد مانند پول، سرمایه گذاری و کالا متاثر از بخش فرهنگ و سیاست می باشند بطور طبیعی بخش های زیادی چون اقتصاد،فرهنگ وسیاست در فضای بعد از برجام متاثر میشوند که پیشاپیش باید آسیب شناسی شوند و در اینجا سعی میشود که بطور خلاصه  و گذرا به آنها پرداخته شود .

الف. اقتصاد:
گرچه عمده ی تاکیدات همچنان حرکت به سمت صادرات غیر نفتی باشد اما مانند یک واقعیت می دانیم که عمده ی صادرات کشورمان نفت می باشد و در واقع اقتصاد ما همچنان اقتصادی نفتی است که در طی این سه دهه با تحریم بای سنگین روبرو بوده است. بجز هند وچین –آنهم باهزار منّت ومحدودیت و سؤاستفاده از شرایط تحریم مثلاً بجای دلار، روپیه وحتی بجای روپیه و لیر ،کالاهای پسمانده از صادرات شان را به ما تحویل می دادند-کسی این طلای سیاه را از ما نمی خرید ومُدام با مازاد عرضه مواجه بودیم که این خود زمینه ساز کاهش کم سابقه ی قیمت آن نیز می توانست باشد چرا که ایران یکی از اعضای مؤثر در کاتل نفتی اُپک میباشد. در حالیکه بعد از تحریم به راحتی نفت مان به فروش می رود ونیازمندان به آن بسیارند و این بار در مقابل آن بجای کالا های پایین دستی و روپیه ولیر، ارزهای پُر قدرت داده میشود و از طرفی دیگر کالا های استراتژیک و مورد نیاز کشور بجای اینکه به قیمت های گران وغیرمستقیم توسط دلالان بین المللی خریداری شوند، مستقیماً با قیمت های متعارف و کیفیت برتر خریداری می شوند واز این پس دست دلالان و رانت خواران و مفسدان اقتصادی بزرگ مانند بابک زنجانی کوتاه میشود. تا حدود زیادی از پول شویی و ورود و خروج پول های کثیف کاسته می شود.منابع و دارایی های بلوکه شده ی کشور آزاد می شود که تزریق این منابع در این شرایط-تورکود-بر رونق و شکوفایی و برون رفت از رکود اقتصاد ی می شود.

افزایش نرخ ارز که یکی از پیامد های مثبت آن کاهش قیمت کالاهای داخلی نسبت به خارج می باشد و از این بابت می تواند موجب افزایش صادرات و ورود سرمایه شود ، در شرایط تحریم این یک  فایده را هم نداشت چرا که ما باتحریم خرید و فروش مواجه بودیم یعنی علی رغم افزایش نرخ ارز منحنی BP در دوران رکود-در برایند کلی بدلیل غلبه ی متغیرهای غیر اقتصادی(سیاسی)شیبی تقریباً عمودی پیدا کرده بود در حالیکه بعد از تحریم انشاالله این افزایش نرخ ارز خود موجب افزایش صادرات می شود و از طرفی دیگر لغو تحریم های همه جانبه ی اقتصادی(مالی، پولی) که خود متغیری سیاسی میباشد، موجبات تسیریع تحرک سرمایه وصعودی شدنBPرابوجود می آورد.

ب.فرهنگ:
البته منظور از فرهنگ در اینجا متغیرهایی است که ذاتاً فرهنگی بوده اما کارکرد اقتصادی دارند.تحلیل این متغیرها به وضوح متغیرهای اقتصادی وسیاسی نیست وتاثیر این حیطه تا حدودی مبهم  ودر کوتاه مدت وبلند مدت متفاوت میباشد به هرحال  تاثیرات آنها بسته به کنش های فرهنگی وتعامُلی ما متفاوت می تواند باشد مثلا در طول همین مدت کم –بعد از تفاهم نامه ی لوزان سویس -میزان تمایل کشورها بخصوص کشورهای اروپایی به سرمایه گذاری در ایران بطور چشم گیری افزایش یافته که این افزایش سرمایه گذاری به دنبال خود موجب افزایش توریسم در بلند مدت می شود اینجاست که می توان گفت تاثیر کوتاه مدت آن برGNPواقصاد مثبت است اما این که دربلند مدت چگونه باشد بستگی به مؤلفه های فرهنگی دارد که در اینجا بعنوان یک اُپراتور وعملگر در صحنه ی اقتصا تاثیر می گذارند.

ج.سیاست:
انسان موجودی اجتماعی است یعنی اجتماعیت ذاتی بشر است البته بسته به نوع اجتماعی که با آن در تعامل است ونوع تعامل جامعه پزیری آن متفاوت مشود ویک فردی که دارای اجتماعیت بالا، میتوان گفت که از قوه ی همزیستی وسازگاری بالاتری برخودار و دراجتماع پیرامون خود دارای  جایگاه بالاتری میباشد .

برهمین منوال کشورها چون از انسان ها تشکیل شده اند ناگزیر از تعامل بایکدیگر هستند کشورما در تعامل با دیگر کشورهای جهان میتواند جایگاه بسیار متفاوتی پیداکند در حالیکه شرایط تحریم بر روند دمکراتیزاسیون تاثیر کاهنده دارد و حرکت به سمت شایسته سالاری را بَطَئی می کند و ازطرف دیگر بسته به نوع تعامل میتواند منافع زیاد سیاسی و نهایتاً اقتصادی برای خود وکشورهای پیش رویش داشته باشد که اثرات سیاسی آن به طور مثبت در کوتاه مدت وبلند مدت بر اقتصاد قطعی است.

نتیجه:
از این نوشته ی کوتا بر می آید که تحریم درهیچ شرایطی خوب نیست حتی تحریم اقصادی که به طول سه سال قریش در شعب ابیطالب علیه پیامبر(ص) وضع کرد برای پیامبر(ص) بسیار شکننده وسخت بود، آنهم در آن دنیای ساده که در آن اقتصاد مناطق و کشورها به مانند اقتصاد دنیای امروز به همپیوسته و مرتبط نبوده اند به هر حال گرچه در این شرایط تحریم نگاه غیر نفتی کردن اقتصاد تقویت شد اما مهم این است که این رویه در هر شرایطی باید تقویت شود خصوصاً در دوران بعد از تحریم که انشاالله بستر آن بیشر فراهم میشود بلکه این دوران پس از تحریم است که باید به فال نیک گرفته شود واز فرصت های ایجاد شده به نحو احسن استفاده کردونهایتاً به دلیل تاثیر متغیرهای سیاسی و اقتصادی، فضای بعد از برجام در این حیطه ها میتواند تحولات شگرفی بوجود بیاورد که انشاالله با عقلانیت توام باشد تا در برایند کلی بتواند برای کشورمان موجبات سربلندی وخیروبرکت را بوجود آورد.

نورالدین بهرامی، کارشناسی ارشد اقتصاد