پ 09 فروردین 1403 ساعت 18:04

بخش چهارم شهر نشینی ، اهداف و برنامه ریزی / آدم غلامی

بخش چهارم شهر نشینی ، اهداف و برنامه ریزی / آدم غلامی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :در ادامه مباحث و سه بخش منتشر شده جناب مهندس آدم غلامی این بار بخش چهارماین موضوع شهر نشینی ، اهداف و برنامه ریزی آن منتشر می شود امید اسنت مورد استفاده واقع شود. نگارنده آدم غلامی  : شهرسازی به معنای ساخت سکونت گاههای بزرگ برای بشر است. سامان دهی […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه :در ادامه مباحث و سه بخش منتشر شده جناب مهندس آدم غلامی این بار بخش چهارماین موضوع شهر نشینی ، اهداف و برنامه ریزی آن منتشر می شود امید اسنت مورد استفاده واقع شود.

نگارنده آدم غلامی  : شهرسازی به معنای ساخت سکونت گاههای بزرگ برای بشر است. سامان دهی یا ایجاد شهرهای بزرگ و کوچک و آدم غلامیداشتن شهری زیبا و جذاب از اهداف شهر نشینی است.
مقدمه: در این نوشتار هدف ما ارائه طرحی برای داشتن شهری زیبا ، جذاب و سکونتگاهی مناسب برای زیستن است و اولین قدم در دست یافتن به چنین امری توجه به دو نوع ساختار است.
در رابطه با میراث بجای مانده از دنیای کهن خویش بایستی دو نوع ساختار را از هم تمایز دهیم: اول ساختارهای کهنی که بایستی حفظ شوند و تداوم یابند و دوم الگوهای ذهنی که به فراخور تجارب نه چندان کامل بشر ، نسل به نسل منتقل شده و تثبیت گشته اند اما ضرورتی به تداوم آنها نخواهد بود. مقصود از ساختارهای ضروری مواردی از قبیل حیات اجتماعی انسانهاست که ناگزیر ادامه خواهند یافت هر چند بایستی بر عصر خویش منطبق گردند. امروزه حیات اجتماعی در قالب جامعه مدنی و در راستای حقوق و آزادیهای فردی و اجتماعی و در قالب دولتهای رفاه تداوم خواهد یافت بنابراین نمی
توان مدعی حیات اجتماعی بود اما حقوق مدنی و آزادیهای فردی و اجتماعی را از شهروندان سلب نمود و یا صرفا با بنیان جنبه های حمایتی از قبیل امور خیریه ، طبقات پایین اجتماع را مورد توجه قرار داد بلکه با مدیریتی نو بایستی تلاش نمود تا ساختارهای هرمی کهن که نخبگان در رأس آن قرار دارند پالایش و الگوهای مناسبتری جایگزین گردد و منظور از الگوهای ذهنی ، مواردی از قبیل قهرمان پروری ، فرد گرایی ، گرایشهای حزبی ، نژاد پرستی ، قبیله گرایی و غیره است که در طول تاریخ شکل گرفته و تثبیت شده اند.(رجوع شود به بخش اول منتشر شده از نگارنده)
تابعِ شهرسازی و متغیرهای آن:
تابع مورد نظر ما شهر نام دارد و شهرها کالبدی برای حیات اجتماعی محسوب می شوند  کالبد اجتماع ما همچون بدن انسان نیاز به همراهی و همکاری اعضای گروه دارد نباید فراموش کرد که هیئت و کالبد یک شهر با بسترهای شکل گرفته در اجتماع رابطه مستقیم دارد به عبارت دیگر اگر در یک نگاه ، شهری را نازیبا یافتیم و رمق و توانی در آن نیافتیم بدانیم که بسترهای اقتصادی و اجتماعی موجود در شهر بی رونق بوده و رنگ رخسار حکایت از محرومیت عمیق اجتماع دارد درست به همین خاطرست که بدون داشتن رونق بازار و چالاکی در حیات اجتماعی و مدنی و پالایش خشونتهای روانی و سطوح
بالای آگاهی و تولید علم و صنعتگری نمی توان به شکل گیری شهری زیبا و جذاب و سکونتگاهی مناسب و مطمئن برای زیستن چندان امیدوار بود بنابراین ضرورت دارد تا در بخش اقتصادی بر میزان خدمات خویش بیفزاییم و با داشتن چالاکی مدنی و نماینده هایی فعال در مجلس بیشتر و بیشتر به جذب بودجه های دولتی مبادرت نموده و گردش کالا و تولیدات داخلی خویش را نیز ازهم اکنون برنامه ریزی نماییم.(رجوع شود به بخش سوم منتشر شده از نگارنده)
نخستین پرسش: بهترین روش برای سامان دهی جمعیت های متمرکز کدام است آیا بهتر است جمعیت بر هم انباشته گردد(از طریق ساختمانهای بلند مرتبه) یا در کنار هم سکونت یابد؟ انباشتگی جمعیت تراکم نام دارد و سکونت انسانها با فواصلی مشخص از هم پراکندگی نام دارد به عبارت دیگر مقصود از تراکم جمعیت اسکان تعداد بسیاری از انسانها در مساحتی محدود و مشخص است مثلا اسکان 30 نفر در یکصد متر مربع زمین ( در طبقات متوالی) و قس علی هذا و پراکندگی جمعیت (در خلاف جهت تراکم و تمرکز) به این معناست که همین 30 نفر را مثلا در 10 هکتار زمین اسکان دهیم.
به فرض انتخاب یکی از روشهای فوق برای اسکان جمعیت ، نوبت به گام دوم می رسد.
در گام دوم بایستی نیازمندیهای گروه را مورد توجه قرار دهیم به عبارت دیگر توزیع همگن نیازمندیهای اجتماعی بسیار حائز اهمیت است از اهداف توزیع نیازمندیها (با توجه به میزان تراکم جمعیت) ، کنترل آمد و شد های غیر ضروری است. موضوع آمد و شد و راه بندان با شیوه ارتباط اجتماعی اعضای جامعه رابطه مستقیم دارد بنابراین با توزیع مناسب خدمات و نیازمندیهای شهری می توان آمد و شد های غیر ضروری را کاهش داد شاید همین موضوع به ظاهر ساده بتواند تا 70 درصد از بار آمد و شد شهری را بکاهد از طرف دیگر توزیع همگن نیازمندیها فواصل عمیق میان شهروندان را خواهد کاست.
گروهی بر این باورند که تلاش فرد فرد انسانها ، ناخوداگاه تلاشهای گروهی را شکل خواهد داد این نظریه تا حدودی شبیه نظریه انتظام خود بخودی اقتصاد جامعه در رقابت آزاد میان اعضای گروه است اما نباید فراموش کرد که در این نظریه وجود بسترهای لازم پیش شرط رسیدن به اهداف اجتماعی است و بدون توجه به این امر هیچگاه شاهد نظم و انضباط جامع در اجتماع بشری نخواهیم بود بلکه جامعه ای با یک عالمه نقاط تمرکز خواهیم داشت که در حیات اجتماعی امری مطلوب نخواهد بود چرا که هر نوع تمرکزی اعم از تمرکز ثروت یا قدرت بی نظمی محسوب شده و آفاتی عمیق را به همراه خواهد
داشت و چنین روندی از عدم توفیق در سامان دهی اجتماع حکایت دارد و لو اینکه درآمد سرانه و رشد اقتصادی اجتماع مثبت ارزیابی شود.(رجوع شود به بخش سوم منتشر شده از نگارنده)
گام سوم در شهرسازی حفظ محیط زیست از هر گونه آسیب است اما آیا چنین امری ممکن است؟ چگونه می توان برای خویش سکونتگاه ساخت اما به محیط زیست خویش آسیب نرساند؟ مصالح مورد استفاده ما از فولاد ، شن ، ماسه ، سنگ ، آجر ، گچ ، پلاستیک و غیره و غیره تماما  از طبیعت بدست می آیند پس در اینصورت چگونه می توان چنین قدمی را درست برداشت و چگونه می توان محیط زیست را از جاده و راه و انواع زباله ها مصون نگه داشت؟ این بخش را بطور خصوصی در قسمت اهداف زیست محیطی دنبال خواهیم نمود و در اینجا و در بخش شهرسازی آنچه از این موضوع جلب توجه می کند هندسه شهر و داده های
شهری از یکطرف و انطباق طرح و نیازمندیها با الگوهای طبیعی است بنابراین در این قسمت عملکرد ما بایستی با الگوهای طبیعی منطبق و از نظر هندسی مستحکم ، زیبا و جذاب باشد انطباق با الگوهای طبیعی بدین معناست که در مسیر تهیه نیازمندیهای خویش طبیعت را تخریب ننماییم و در ایجاد پروژه هایی از قبیل سدها مطالعات گسترده تری انجام دهیم چرا که تبعات چنین تغییراتی بر اکوسیستم و محیط طبیعی بسیار بالاست همچنین در احداث جاده و معابر ، آنها را با توپوگرافی موجود منطبق نماییم و برای احداث راه خویش کوه ، رودخانه و تپه را نابود نگردانیم و علاوه بر حیات
گیاهی و جانوری و تغییرات اقلیمی ، هندسه طبیعت را نیز دیگرگون ننماییم. در ساخت شهر متراکم خویش ، از نو زیبایی خلق نماییم و محیط زندگی خویش را تماما با الگوهای طبیعی از قبیل گلستان بیاراییم حتما بیاد داریم که حدود 30 سال پیش  حیات بیمارستان قدیم مملو از گلهای سرخ بود و هر بیمار با ورود به بیمارستان چه احساس خوش آیندی داشت اما امروز چطور!
انتخاب عدد الگو در تمرکز زدایی و توزیع همگن نیازمندیهای شهروندان:
در تابع مورد نظر (شهرسازی) ، با بهره گیری از الگوی خویش(پراکندگی و یا تراکم) ، ناگزیر باید همگن سازی نماییم و همگن سازی به معنای چیدمان مناسب خدمات و نیازمندیهای شهروندان است.(مدیریت داده)
نخستین گام در همگن سازی در نظر گرفتن رقم الگو برای نیازمندیها و خدمات شهری است. رقم الگو در خصوص امکانات و خدمات شهری از سرانه جمعیت و استانداردهای لازم بدست خواهد آمد شاید پیشنهاد رقم 30 برای توزیع بخشی از نیازمندیهای شهروندان ما مناسب باشد ؛ مثلا ، بجای تمرکز فضای تفریحی در یک نقطه از شهر آن را در 30 نقطه از شهر توزیع نماییم بنابراین ایجاد 30 مکان یکصد الی دویست متر مربعی برای پارکهای تفریحی بر داشتن صرفا چند پارک ارجحیت دارد.
ایجاد 30 مسجد محله ای کوچک با متراژ پایین حدود یکصد الی دویست متر مربعی بر ایجاد مساجد بزرگ با جمعیت بیشتر و تعداد کمتر ارجحیت دارد.
اگر همین عدد 30 را برای مکانهای بهداشت و سلامت ، آموزش ، خدمات ، رفاه و تجارت و …مبنا قرار دهیم و آن را در تمامی شهر با توجه به تراکم جمعیت توزیع نماییم می توان امیدوار بود با چنین راهکارهایی به ظاهر ساده موضوع آمد و شد را نیز به حداقل رساند (در این الگو تماما بر تمرکز زدایی و همگن سازی توجه داریم).
آمد و شد و تمرکز زدایی:
نخستین گام در مدیریت آمد و شد و راه بندانهای خسته کننده ، تکیه بر توزیع همگن نیازمندیها و ظرفیتهای موجود است و بسی جای تعجب است که معمولا با بهره گیری از الگوهای ذهنی کهن ، موضوع احداث جاده های کمربندی شمالی و یا جنوبی مورد توجه قرار می گیرد حال آنکه چنین رویکردهایی هیچگاه کارساز نبوده و حکایت از نگرشهای کهنی است که به جای بهره وری از ظرفیتهای موجود و یا تبدیل و جایگزینی داده ، بر تراکم داده می افزاید اما راه به جایی نخواهد برد و یا بجای ایجاد بستر های مناسب اقتصادی ، اجتماعی ، روانی و فردی و بهره وری از ظرفیت های موجود ، به جریمه ،
الزام و اجبار ، باید و نباید پلیس راهنمایی و کنترل ورود و خروج خودرو به سکونت گاه خویش امید بسته است!
نباید از نظر دور داشت که موضوع همگن سازی در ساختار شهری و در بخش آمد و شد به منظور دسترسی آسان صورت  می پذیرد و توزیع یکنواخت و دسترسی نزدیک و آسان اولین انتخاب در کاهش آمد و شد و راه بندان است.
پرسش: در سامان دهی شهرها می توان مکانهای مذهبی ، آموزشی ، تفریحی ، رفاهی و خدماتی(خدمات عمومی) و تجاری را بر مبنای عدد الگو در شهر پراکنده نمود و از این طریق از میزان آمد و شد کاست اما مکانهایی از قبیل بیمارستانها و خدمات دولتی و … را چگونه توزیع نماییم تا منجر به تمرکز در آمد و شد(راه بندان) در نقاطی از شهر نشود؟ راه کار ما در این رابطه کدام است؟
می توان سیستم خدمات دولتی را بصورت مجتمع و در یک نقطه متمرکز نمود در این صورت شاید بتوان پیش بینی نمود که نهایتا و در شرایط بحرانی ، رقمی حدود ده درصد بطور روزانه به این مکانها تردد خواهند داشت.  در این مسیرها می توان حمل و نقل عمومی را تقویت کرد و با بهره گیری از سرعت و کیفیت در ناوگان حمل و نقل عمومی  آمد و شد را تسهیل نمود چنین رویکردی به این معناست که در کوتاه مدت ، حمل و نقل اتوبوسی یا ریلی را جایگزین تاکسی های شهری نماییم.
بنابراین اولین انتخاب در خصوص حمل و نقل شهری و آمد و شد ساکنین شامل موارد زیر است: 1- توزیع همگن نیازمندیهای ساکنین 2-جایگزین نمودن ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش سرعت و کیفیت در ارائه خدمات. با پیش بینی چنین تمهیداتی می توان امیدوار بود درصد بالایی از آمد و شد کاهش یابد از طرفی به نظر می رسد با تحقق چنین امری شهروندان تمایلی به استفاده از خودروهای شخصی در ارتباطهای درون شهری نداشته باشند.
ساختمان سازی و تراکم جمعیت:
به نظر می رسد بهتر است علی رغم  رشدِ اندک جمعیت (جهت حفظ محیط زیست خویش) ، موضوع تراکم جمعیت را بیش از پیش مورد توجه قرار دهیم اما نباید فراموش کرد که این موضوع بایستی مورد مطالعه و برنامه ریزی قرار گیرد. مثلا اگر قرار باشد در این شهر ساختمانهای بلند با ارتفاع بیش از 15 متر و یا حتی بیش از 30 متر ساخته شود ضرورت دارد تا از طرف نهادهای متولی ، مطالعات زمین شناسی صورت پذیرد و در نقاط مختلف شهر با گمانه هایی لایه های مختلف زمین مورد بررسی قرار گرفته و امکان رانش ، لغزش ، نشست و غیره پیش بینی گردد. در صورت انجام چنین مطالعاتی بایستی در طراحی و
اجرای ساختمانها ، ملزومات زمین شناسی مورد توجه قرار گرفته و حتی در صورت نیاز آیین نامه ای غیر از استاندارد 2800 (طراحی در برابر زلزله) تدوین شود.
در خصوص معماری ساختمانها و در جهت داشتن شهری زیبا و جذاب که از اهداف شهر نشینی است ضرورتا باید الگوهای معماری را (مناسب و متناسب با نوع کاربری) مشخص و تعیین نماییم مثلا الگوهای مورد نظر خویش را برای معماری ساختمانهای مسکونی ، تجاری ، اداری ، مذهبی ، بهداشتی ، تفریحی ، آموزشی و … از یکدیگر مجزا نماییم بنابراین از امروز اگر مسجدی می سازیم بایستی از الگوهای مذهبی تبعیت نماییم و اگر بیمارستانی می سازیم یا مدرسه ای یا ساختمانی مسکونی و … ، هر کدام بایستی از الگوهای برنامه ریزی شده ی خویش تبعیت نمایند تا بتوانیم در آینده شاهد شهری زیبا و
جذاب و مناسب برای زندگی باشیم.
سخن پایانی
داشتن رویکردهای نو در سامان دهی شهرها و توجه به ظرفیتهای موجود بسیار حائز اهمیت است امیدوارم بتوانیم با مدیریت منابع موجود از آسیب های زیست محیطی بکاهیم.
در بخش های بعدی مدیریت منابع آب ، کشاورزی ، محیط زیست و … را مورد توجه قرار خواهیم داد.

3 پاسخ برای “بخش چهارم شهر نشینی ، اهداف و برنامه ریزی / آدم غلامی

  • برهان لهونی در تاریخ مرداد 18, 1394 گفت:

    با سلام :
    جناب مهندس غلامی عزیز(ضمن قدر شناسی از شما) چون مهندسی وطراحی… شهری در تخصص حقیر نمی باشد؛ لذا:
    اظهار نظردرآن بخش مرقومه پربارتان :درصلاحیتم نمی باشد؛ اگرچه : در حد درکم بهرمند شدم وتشکر میکنم !!!؛
    اما :بحکم ریشسفیدی : از دانشجویان عزیز ارشد وبالاتر دیارمان (امید های جوان منطقه) درخواست می کنم؛که: متعهدانه و هدفمند قدم پیش گذاشته از موضوعات مطروحه در مرقومه خوب شما انتخاب نموده ؛ ضمن قرار دادن نام شهر های دیارمان در کنار موضوع :چندین پروپوزال کاربردی، ضروری و راه کشا :بعنوان پایان نامه وتز تکمیل و ارائه فرمایند ؛ تا:بدینوسیله بتوانند ؛ ضمن به سرانجام رساندن بهینه ی تحصیلات خود، با تلاشی هدفمند وعالمانه به دیار دیرنمان با موفقیت ادای دین فرمایند!!!
    لیکن: دربخش اهداف وبرنامه ریزی ،می توانم؛
    ضمن چند جمله ی کوتاه : خطابی وتذکری ؛اول : برای کاندیداهای محترم مجلس آینده {که اکثرا از هم اکنون تبلیغات بی هدف … وتکراری خودرا با همان حال وهوای همیشگی شروع کرده اندتا شاید مثل… بشود} وسپس خدمت محترمین: نماینده ،فرماندار ،مسئولین ،صاحبان امکانات وسرمایه… داشته باشم وبه طور خلاصه عرض کنم ؛که :(به تحقیق)
    منطقه ی اورامانات استراتزیک(تاریخی و…استراتژیک) نگاه و شناخت استراتژیک ، استراتژی وبرنامه ریزی استراتژیک ، مدیریت و تصمیم گیری استراتژیک … ونهایتا همدلی وهمراهی دانائی محور و انسانیت محور… نیاز دارد!؛ که: بسیار فراتر از قوم وطایفه …را در بر می گیرد !!!؛
    همچنین باید بدانیم؛که: هدف گذاری وبرنامه ریزی استراتژیک : آگاهانه ودانائی محور است، دور نگراست؛ آینده نگراست ، همه جانبه نگراست ،فراگیر است و
    باید: بلند مدت بوده و امنداد وچشم اندازی بسیار بلند مدت ترداشته باشد !!!؛ وهمچنین در عرصه ی اجرا(مدیریت وتصمیم سازی وتصمیم گیری … استراتزیک) نیز باید : فرایند های مدیریتی و اجرائی: در برگیرنده ی اعمال ارزیابی،اصلاح ،بازخورد افتضائی …منجر به استمرار بهینه (تفکر وروش سیستمی) باشد؛لذا: این مهم بدون عزم واراده ی جمعی وبدون همدلی وتعامل دانائی محور ومتعهدانه: راه به جائی نمی برد!!!؛ (جوانان عزیز نوبت شما است) سالم موفق ومستدام باشید؛(انشاالله)

    • شهروند در تاریخ مرداد 18, 1394 گفت:

      آقای لهونی چندین سال است شایعی مبنی بر حضورتان در عرصه انتخابات هست خواهش میکنم وباز بخاطر اورامانات و اعتلای نام آن از شما خواهش میکنم اینبار نامزد انتخابات بشین ما به افرادی مثل شما نیازمندیم

  • امید محمدپور در تاریخ مرداد 17, 1394 گفت:

    باتشکرفراوان ازمدیریت سایت وزین سلام پاوه وهمچنین تشکروقدردانی اززحمات ومقاله پربارآقای غلامی

پاسخ دادن به امید محمدپور لغو پاسخ