یکی از ارکان حفظ محیط زیست در همه جای دنیا همانا حفظ جنگل ها، جنگل کاری و مبارزه با جنگل زدایی است. ظاهرا در شعار همه دولت ها با این رکن اساسی مخالفتی نکرده و صد البته که  خود را با آن کاملا موافق نشان می دهند. یکی از راهکارهای بسیار مهم برای حفظ جنگل ها و درختان عبارت از کاهش مصرف کاغذ و در همان حال بازیافت (Rcycling) کاغذهای مصرفی است. شعار پیش به سوی «استقرار دولت الکترونیک» یا «سیستم اداری بدون کاغذ» سال ها است که در برخی جوامع اجرایی شده است.

این سوال مطرح است که ما در ایران با این شعارها عملا چقدر فاصله داریم؟ آیا با روندهای حاکم بر ادارات و نهادهای ما دستیابی به چنین هدفی برای ما میسور است؟ آیا «سازمان حفاظت محیط زیست ایران » برای رسیدن به این هدف چه برنامه ای را تدوین نموده است ؟ آیا این سازمان یا سازمان جنگل ها و مراتع خودشان در این راه پیش قدم شده و چنین مکانیسمی را در حوزه کاری خود شروع کرده اند ؟

نگاهی به برخی اقدامات و خدمات سازمان های دولتی نشان می دهد که با ادامه رویکردهای جاری در ادارات و نهادهای دولتی و حتی خصوصی در ایران رسیدن به چنین هدفی اگر ناممکن نباشد، بدون شک بسیار دور از دسترس است. برای نمونه اگر فردی بخواهد پاسپورت اش را تعویض کند ناچار است تا حدود ۳۰ برگ کپی از اسناد و مدارک خود تحویل پلیس ۱۰ + بنماید. اگر فرض را براین بگذاریم که در ایران هرساله حدود ۵ میلیون پاسپورت (به دلایل گوناگون) تعویض شوند، آنوقت فقط برای این یک رقم خدمات حداقل باید سالیانه حدود ۱۵۰ میلیون برگ کاغذ تحویل داده شود تا در بایگانی ها خاک بخورند و بعدا قارچ بزنند. حالا باید حساب کرد که برای تهیه این صد و پنجاه میلیون برگ کاغذ چند درخت در جنگل های ایران یا سایر جاها قطع می شوند. علاوه براین، پاسپورتی تازه (البته از جنس کاغذی) صادر  و پاسپورت قبلی هم تحویل گرفته می شود (که امید است بایگانی نگردد و در چرخه بازیافت قرار گیرد)

این البته تنها یکی از دهها نوع خدماتی از این قبیل است که انجام هرکدام از آنها صدها میلیون برگ کاغذ طلب می کنند. حساب چاپ بروشورهای یکبار مصرف (مخصوصا در ایام عید و توسط نهادهای مختلف) که بلافاصله به زباله نیز تبدیل می شوند را درنظر بیآورید. شک نباید کرد که سرانه مصرف کاغذ در ایران اگر بیش از حد استاندارد جهانی نباشد قطعا کمتر از آن نیست. اما این شاخص دلیل بر آن نیست که کاغذهای مصرفی به کتاب تبدیل گشته و به قفسه کتابخانه های عمومی و خصوصی شهروندان خواهد رفت، بلکه برعکس، بخش قابل توجهی از این کاغذها یا بلافاصله به زباله تبدیل می شود یا در بایگانی ادارات و نهادهای مختلف خاک می خورد و نهایتا دچار قارچ و کپک زدگی خواهد شد.

موضوعی که خودش نیز هوا و محیط را آلوده کرده و سلامت شهروندان را در معرض خطر قرار می دهد . با ادامه  این روندها همه ما (از جمله و بویژه نهادهای دولتی ) برخلاف آنچه در شعار می گوییم فعلا و کماکان نه فقط به حفظ جنگل های موجود کمک نمی کنیم، بلکه وسعت  جنگل زدایی چه در ایران و چه در سطح جهان را بیشتر می گردانیم. با این کار مقابله با تغییرات آب و هوایی به مراتب مشکل تر خواهد شد.

امید است که سازمان های دولتی در اولین گام  برنامه ای مشخص برای کاهش میزان مصرف کاغذ در حوزه کاری خود را تدوین نموده و عملا آنرا به اجراء بگذارند. ضرورت دارد تا شهروندان نیز میزان مصرف کاغذ خود را (مخصوصا کاغذهای یکبار مصرف) را کاهش داده و از دولت و نمایندگان مجلس بخواهند تا در این خصوص احساس مسئولیت بیشتری کرده و با تدوین و تصویب  لوایح مناسب وظیفه زیست محیطی خود را انجام دهند.

دکتر برهان ولدبیگی
۲آذر ماه   ۱۳۹۲

منبع : پاوه پرس