ج 10 فروردین 1403 ساعت 02:04

چند نکته در باب خبر احیای چشمه بل/ پرویز دارستان

چند نکته در باب خبر احیای چشمه بل/ پرویز دارستان

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : “اگر تدبیر نکرده و به آینده نگاه نکنیم حتما دچار مشکل خواهیم شد. چرا که طبیعت قانونی دارد و نمی‌توان آن را به هم زد چرا که این قانون، قانون خداوند است و جنگیدن با آن منجر به شکست می‌شود”. این شاه بیت سخنان دکتر حسن روحانی ریاست محترم […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : “اگر تدبیر نکرده و به آینده نگاه نکنیم حتما دچار مشکل خواهیم شد. چرا که طبیعت قانونی دارد و نمی‌توان آن را به هم زد چرا که این قانون، قانون خداوند است و جنگیدن با آن منجر به شکست می‌شود”. این شاه بیت سخنان دکتر حسن روحانی ریاست محترم جهوری اسلامی ایران در مراسم اعطای جایزه ملی محیط زیست بود. و افسوس که هشدار دکتر روحانی سال‌هاست به واقعیت پیوسته است.

امروز نفس های تنگ و بریده از گرد و غبار مردم مقاوم و نجیب خوزستان تدبیر نکرده را فریاد می‌زنند. تدبیری که اگر می‌کردیم شاید اصفهانپرویز دارستان درمانده از دود و دم همچنان نصف جهان می‌بود، ارومیه نگین فیروزه ای می‌ماند و شاید بل هم خدای آبها.
روزهایی که روبان پشت روبان سد و دریاچه افتتاح می‌کردیم، آب را از این حوضه به آن حوضه پمپاژ می‌کردیم، در کندن چاه‌های عمیق تر مسابقه گذاشته بودیم و فکر می‌کردیم گذشتگان لابد عقلشان نرسیده که همه کشور را به زیر کشت ببرند، می‌شود در اصفهان برنج کاشت و یزد کویری را گلستان کرد، هر چقدر بخواهیم آب هست فقط پمپ و چاه دو هزار متری می‌خواهد که گذشتگان نداشتند؛ اگر آن روزها  هشدار کارشناسان را جدی گرفته و به عواقب اقداماتمان فکر می‌کردیم، امروز مجبور نبودیم برای نجات کشور از سونامی نمک ستاد و کارگروه تشکیل داده و میلیاردها تومان هزینه کنیم، با دیدن چند روزه آب در زاینده رود و گاوخونی جشن بگیریم و از آینده نگران کننده‌ای بگوییم که می‌تواند منجر به کوچ اجباری 70 درصد ایرانیان شود (عیسی کلانتری، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، سایت ندای ایرانیان، 22 اردیبهشت 94).

امروز روزی است که باید تصمیمات شجاعانه اتخاد کرد تا فردا مجبور نشویم عطای 210 مگاوات برق را به لقایش ببخشیم.
در این نوشتار هدف تکرار مکررات نیست، بلکه بیان این واقعیت است که شکل گیری گفتمان و فرهنگ زیست محیطی مستلزم نقد صریح در فضایی شفاف است و آنگونه که رهبر انقلاب در دیدار با مسئولین و فعالین محیط زیست اشاره کردند عملکرد تمامی دستگاهها نسبت به محیط زیست می‌بایست در معرض قضاوت و ارزیابی مردم قرار گیرد (پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای، 17 اسفندماه 93).
سد داریان نیز مستثنی از این قاعده نیست و می‌بایست تمامی جوانب این پروژه به دور از هیاهوی رسانه‌ای مورد نقد موشکافانه خبرگان این عرصه قرار گیرد تا شاید مانع از تکرار تجربیات غم ‌انگیزی شود که حال و روزی چنین اسفناک را برای زیست بوم کشورمان رقم زده است.
اینکه کارفرما مقداری از آب چشمه را از دل کوه بیرون آورده که هنوز معلوم نیست آیا دبی و نتایج آنالیز آن با نمونه‌های پیشین همخوانی دارد یا خیر پایان داستان سد داریان نیست و بر فرض محال حتی با نجات چمشه بل نیز سایر تبعات این سد به جای خود باقی است که بیم آن می‌رود در این هیاهوی رسانه‌ای کمرنگ شود. امروز مسئله ثبت جهانی هورامان مطرح است که علاوه بر اعتلای فرهنگ غنی این منطقه می تواند عواید سرشاری نیز در آینده داشته باشد. گسترش فعالیت‌های مخرب علاوه بر نابودی مزیت های نسبی هورامان می‌تواند تهدیدی برای روند ثبت جهانی آن نیز باشد. از این رو این نوشتار را پیرامون دو پرسش زیر پی می‌گیریم:

1.    آیا سلسله عملیات کارفرمای سد داریان بر روی چشمه بل می‌تواند مصداق احیای آن باشد؟
2.    آیا احیای چشمه بل به این شکل می‌تواند مسئله توجیه ناپذیری سد داریان را حل کند؟

ارزشهای چشمه بل را می توان در سه محور زیر برشمرد:

•    ارزشهای اقتصادی: با احتساب دبی متوسط 3000 لیتر در ثانیه، آورده سالانه این چشمه بالغ بر 94 میلیون مترمکعب می‌باشد. اگر کیفیت بالای این آب را در کنار هزینه‌های سرسام آور تصفیه آب، تبعات بهداشتی استفاده از آب شرب ناسالم و نیز وخامت رو به تزاید منابع آب کشور قرار دهیم آنگاه پی به ارزشهای اقتصادی آن خواهیم برد. میانگین مصرف روزانه آب شرب در کشور 190 لیتر می‌باشد. با یک حساب سرانگشتی ساده می‌توان فهمید که چشمه بل توان تأمین پایدار آب شرب حداقل 1.350.000 نفر را به صورت مستقیم و بدون صرف کوچکترین هزینه‌ای جهت تصفیه دارا می‌باشد.

•    ارزشهای توریستی: زیبایی زاگراس در هورامان و زیبایی هورامان در حاشیه سیروان به اوج می‌رسد. این را هر رهگذری که رقص و خروش بی مانندش را در خنکای بهار به نظاره نشسته باشد اذعان می‌کند. این زیبایی‌ها یکی از پتانسیل‌های هورامان برای توسعه گردشگری به خصوص گردشگری طبیعی است. صنعت توریسم با گردش مالی 6.5 هزار میلیارد دلاری یکی از صنایع پیشرو در دهه ‌های آتی می‌باشد. میلیون‌ها نفر از ساکنان خسته از دود و اصطکاک شهرها امروز به دنبال چنین زیبایی‌هایی هستند. نابودی این پتانسیل‌ها محروم کردن کشور و منطقه هورامان از فرصت‌های سودآوری است که بدون کوچکترین تبعات منفی، می‌تواند قسمت عمده‌ای از مشکل اشتغال جوانان را حل کند.

•    ارزشهای تاریخی و فرهنگی: حاشیه رودخانه سیروان یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های غرب کشور می باشد. شاهد این مدعا وجود چندین روستا با قدمت چند هزار ساله می‌باشد. دست‌ ساخته هایی با قدمت 40 هزار سال که به تازگی در کاوش‌های باستان‌ شناسی در اطراف روستای هجیج کشف شده خود گویای قدمت باستانی این منطقه از هورامان می باشد (خبرگزاری مهر، به نقل از سونیا شیدرنگ، 8 تیر 94). همجواری چشمه بل با روستای هجیج و مقبره امامزاده عبیدالله و نیز آسیاب قدیمی بل، هویت تاریخی و جایگاه ویژه ای را در فولکلور هورامان بدان بخشیده است.

آنچه که باعث شده این چشمه چنین جایگاهی در نزد مردمان هورامان داشته و نیز در فهرست آثار ملی به ثبت برسد نه فقط کیفیت و کمیت آب که مظهر زیبا و نیز هویت تاریخی و فرهنگی آن بوده است. آنچه را که ما به عنوان چشمه بل می‌شناسیم فراتر از مظهر آن بوده و تمامي آبخوان ( لايه آبدار) و حتي حوزه آبگير آن را در بر می گیرد. مشخص است كه با انسداد دهانه هر چشمه‌اي در صورت عدم تراوش و فرار آب از مجاري طبيعي ديگر، طبق قانون پاسكال (ظروف مرتبطه)، آب تا سطح ايستایي آبخوان و يا سطح پيزومتري (در مورد چشمه‌هاي آرتزين) به صورت قائم بالا خواهد آمد.

اما آنچه حائز اهميت و شايان ذكر است اين است كه مقدار آبي كه در هر تراز به صورت ثقلي قابل استحصال است حجم آبي از آبخوان است كه در بالاتر از اين تراز قرار گرفته باشد و ميزان آبگذري (دبي) در هر تراز، تابع مستقيمي از اختلاف ارتفاع آن تراز با سطح ايستایي آبخوان می‌باشد كه اين دبي از دبي مظهر طبيعي چشمه كه در خط القعر قرار گرفته است بسيار كمتر است.

در مورد ادعای عدم تغيير كيفيت آب چشمه با توجه به تخريب‌های گسترده‌‌اي كه در ساختار چشمه بل صورت گرفته است لازم است كه آزمايشات دقيق كيفيت سنجي صورت گرفته و پارامترهايي مانند اسيديته، سختي كل و … محاسبه شده و  نتايج تجزيه شيمیايي و جايگاه اين آب در طبقه‌بندي شولر، با نتايج قبلي مقايسه گردد.

از این رو اطلاق لفظ “احیا” بر عملیات کارفرما محل تردید جدی است و نمی توان چشمه بل را نجات یافته تلقی کرد.
آنگونه که اشاره شد سوای مسئله چشمه بل، سد داریان تبعات جبران ناپذیر زیادی بر اقلیم هورامان دارد. مسأله نابودی چشمه بل به دلیل اهمیت نمادین و تاریخی آن برای مردم منطقه بیش از سایر تبعات سد داریان برجسته شده است. هر چند مطالبه نجات چشمه بل در جایگاه خود بسیار ارزشمند و صد البته حق تمامی مردم است اما بیم آن می رود سایر زخم هایی که این پروژه بر اقلیم هورامان وارد ساخته است در این هیاهوی رسانه‌ای کمرنگ شود.

سال‌هاست که بسیاری از بوم‌شناسان و فعالین زیست محیطی نسبت به اثرات مخرب سدهای بزرگ در به هم ‌ریزی پیوستگی آب و خاک در پهنه‌های آب شناختی هشدار می‌دهند و امروز نقش انکارناپذیر سدسازی شتاب‌زده را در مرگ دریاچه ارومیه، کارون، بختگان، شادگان، هورالعظیم و … به وضوح می‌توان مشاهده کرد.

اگر کارفرما با طرح مسئله انتقال آب به تراز بالاتر، نابودی چشمه بل را نپذیرفته است قاعدتاً این مسئله در مورد روستای هجیج نمی‌تواند محلی از اعراب داشته باشد. هویت تاریخی هجیج نابود شده و با صرف میلیاردها تومان نیز قابل برگشت نیست. آنگونه که اشاره شد چند سالی است که مسئله ثبت جهانی هورامان مطرح شده و سازمان صنایع دستی و گردشگری استان کردستان نیز به صورت جدی پیگیر این مسئله است. معماری پلکانی و منحصر به فرد و نیز قدمت تاریخی این روستا می‌توانست یکی از آیتم‌های تأثیر گذار در ثبت جهانی هورامان باشد. امروز قسمتی از روستا به کلی تخریب شده و ساخت و ساز ناهمگون دیگر قسمت آن را تهدید می‌کند. و به همین ترتیب می‌توان اضافه کرد رطوبتی را که می‌تواند ضریب برف منطقه را بیش از پیش کاهش دهد، جنگلهایی را که زیر آب می‌روند و …و اما چند نکته:

1.    مجوز ابتدایی سد داریان مشروط به نجات چشمه بل صادر شده و کارفرما نیز متعهد به نجات چشمه بل بوده است. “احیای چشمه بل” ادعای کارفرماست و باید توسط کارشناسان مستقل و یا ارگان‌های زیست محیطی تأیید شود. هم کارفرما و هم ارگان‌های ذی ربط طبق اصل 50 قانون اساسی و ماده 2 قانون حفاظت از آثار ملی موظف به حفظ این چشمه بوده و هستند. از این رو اقدامات کارفرما تا اینجا نیز تخلف محسوب می شود.
2.    مجوز نهایی سد داریان توسط سازمان حفاظت از محیط زیست صادر نشده و ارزیابی‌های زیست محیطی آن هنوز تأیید نهایی نشده است (غلامحسین کاظمی، مدیر کل محیط زیست استان کرمانشاه، خبرگزاری آنا، 31 اردیبهشت 94).

3.    اینکه چشمه بل تاکنون هیچ عایدی برای منطقه نداشته و یا طرح مشکل بیکاری جوانان و سایر استدلال‌هایی از این دست برای توجیه نابودی محیط زیست قابل قبول نمی باشد. فراموش نکنیم دولتی که بیشترین ظلم را در حق محیط زیست کرد دست آخر کشور را با رشد منفی 7 درصد تحویل داد. یعنی بعد از 8 سال سلاخی محیط زیست نه تنها اقتصاد کشور را 7 درصد و سفره مردم را با ایجاد تورم، 40 درصد کوچکتر کرد که برآوردهای دکتر مسعود نیلی مشاور رئیس جمهور نشان می‌دهد خالص اشتغالزایی در این مقطع نیز تقریباً صفر بوده است!!. این نهایت ساده اندیشی است که فکر کنیم با بهره‌برداری مکانیکی و نیاندیشیده از منابع طبیعی می توان تولید ثروت و شغل کرد. امروز بحث حفاظت از عرصه‌ها و ثروت‌‌های طبیعی اصل مسلم پذیرفته شده در توسعه پایدار است.

4.    قرن حاضر قرن بحران آب است. امروز دسترسی  به آب و هوای سالم برای میلیون‌ها نفر در جهان و نیز کشورمان یک آرزوی دست ‌نیافتنی است. موهبتی که به لطف کوه‌ها و دره‌ها و چشمه‌های هورامان رایگان در دسترس ماست. کافی است یک روز در جایی مانند اهواز سر کنیم تا بفهمیم طبیعت چرتکه انداختن‌های نسنجیده ما را بدتر از آن چیزی که تصور می‌کنیم پاسخ می‌دهد.

و سخن آخر اینکه متأسفانه پاره‌ای مصلحت اندیشی‌ها و بروکراسی‌های دست و پاگیر باعث شده است تا نظام مدیریتی کشور توان اصلاح خطاها و برگشت از رویه‌های نادرست را نداشته باشد. چه لزومی دارد تا بر اجرای آزموده ای که صدها بار پاسخش را در گوشه و کنار کشور گرفته‌ایم پافشاری کنیم. هم اکنون وزارت نیرو برای نجات دریاچه ارومیه مجبور به توقف ساخت 4 سد و بازکردن دریچه های یک سد شده است (سید مرتضی موسوی، مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه دریاچه ارومیه، خبرگزاری فارس، 8 مهرماه 93). باشد که چنین تصمیمی زودتر در مورد سد داریان گرفته شود. ان شاءالله.

15 پاسخ برای “چند نکته در باب خبر احیای چشمه بل/ پرویز دارستان

  • ( صحفه هجیج.بل = در فیسبوک ) در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

    بسم الله الرحمن الرحيم
    سپاس اول خدای را پروردگار جهنیان که تمام سپاس ها مخصوص ذات باقی اوست
    سپس از این مقاله آقای دارستان تشکر میکنم که براستی اندک جوانان و کسانی که دلشان با نعمت های تکرار نشدنی و بسیار بزرگ پروردگارمان است که این إن شاء الله که نشان دهنده لطافت قلب و عدم پسندیدن خواهش های دو سه روزه دنیا بر گرفتاری نسلهای آینده و چه بسا نسل خودمان است .
    یادآور میشوم که خبر احیای چشمه بل نه این که دروغ بلکه ریشخند و توهینی بود به تمام منطقه غرب کشور تا که همه را از خواب غفلت بیدار کند و یادآور شود که هیچ وقت برای بازگرداندن حق به حول و قوّه إلهی دیر نیست.
    خداوند امثال دکتر سیدمختار هاشمی و این برادر گرامی و سایرین را در این راه توفیق دهد . آمین وإن شاء الله
    https://www.facebook.com/hajeej.bel

  • پرویز دارستان در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

    با تشکر از اظهار لطف تمامی دوستان و توضیحات مبسوط و علمی جناب دکتر هاشمی
    دوست عزیز جناب محیط زیست:
    موضوع محیط زیست آنگونه که رهبر انقلاب اشاره کردند بحث این دولت یا آن دولت نیست و یک موضوع ملی است. اینکه دولتهای نهم و دهم بیشترین ظلم را در حق محیط زیست کرده که جای شکی نیست. جهت اطلاع جناب عالی شاخص وضعیت محیط زیست ایران (شاخص EPI) در طول 8 سال تصدی آن دولتها 63 پله سقوط کرده است. آمار رشد اقتصادی و تورم در پایان دولت دهم نیز بارها توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران اعلام شده است. اگر نتیجه ای غیر از آنچه بنده اشاره کردم می شود از کنار هم قرار دادن این اعداد و ارقام گرفت، خوشحال می شود ما را نیز مطلع فرمایید.
    موضوع گرد و غبار خوزستان، که اکنون دیگر منحصر به خوزستان نشده و کل کشور را فراگرفته است، علاوه بر منشأ خارجی، منشأ داخلی نیز داشته و اصولا چه تفاوتی می کند که منشأ آن کجاست. مگر محیط زست مرز می شناسد، اینها تماماً رویه های مختلف حمکرانی نابخردانه آب است. حال چه فرقی دارد که در هورالعظیم و کارون باشد یا سیروان و بل.
    و سخن آخر اینکه همه به عنوان یک شهروند حق اظهار نظر دارند. اصل 50 قانون اساسی به عنوان بالاترین سند رسمی کشور و فرمایشات صریح رهبر انقلاب به عنوان بالاترین مقام کشور، بر حق اظهار نظر، قضاوت و اعتراض قانونی به عملکرد تمامی دستگاه ها نسبت به محیط زیست تأکید صریح دارند.

  • علی امینی در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

    با سپاس فراوان از پرویز عزیز
    برخود واجب دانستم جدا از تشکر برای ارائه مطلب خوبتان ، خواستم به سهم خودم از خانواده شما که الحق و الانصاف خانواده شما را می توان یک NGO محیط زیستی به حساب آورد، تشکر و قدردانی کنم . فکر نکنم آنهایی که دغدغه محیط زیستی داشته باشند برادر بزرگوار شما را جناب آقای مهندس امیر دارستان را نشناسند و فعالیتهای ایشان در زمینه آموزش ، پیشگری و دیگر مسائل مربوط به حوزه طبیعت را در این چند سال در منطقه هورامان مشاهده نکرده باشند. البته با این کامنت نمی توان تمامی عملکرد و فعالیتهای محیطی زیستی شما و دیگر اعضاء خانواده تان بخصوص کاک فرزاد عزیز و استاد خالد دارستان را بیان کنم ، فقط خواستم تشکر کنم و اینکه ما هم سعی کنیم از شما ها این را یاد بگیریم که به مسائل زیست محیطی و طبیعت زیبای هورامان ( البته در خطر نابودی) بیشتر اهمیت بدهیم و در حفظ آن کوشا باشیم و خواهش من از کاربران این سایت این است که خانواد دارستان را در حفظ محیط زیست بعنوان خانواده الگو در نظر بگیریم و ما هم سعی کنیم دنباله رو راه ایشان شویم در آخر اینکه باید به اولیا این خانواده تبریک گفت که چنین فرزندان دغدغه مند و فعالی در حفظ طبیعت هورامان تربیت کرده اند.

    • امير دارستان در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

      با تشكر فراوان از شما برادر بزرگوار ، لطف شما مايه دلگرمي ماست ، سربلند و پيروز باشيد

  • محیط زیست در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    سلام با احترام خدمت جناب دارستان به نظر می رسد در کنار ذکر بعضی واقعیت های تلخ محیط زیست نویسنده محترم بعضی موارد سیاسی را نیز چاشنی کارش نموده است که زیاد ربطی به بل نداشت. اینکه خوزستانی ها و غرب کشور دچار گردوخاک هستند خشکسالی ، سدهای ترکیه و سوریه ، حضور نامیمون داعش از علل اصلی هستند و بنظر نمی رسد به این زودی ها حل شوند. البته زیاد هم منصفانه نیست آنهمه به به و چه چه را پشت سر دولت 8 و 9 با تغییر دولت نادیده بگیریم و خدمات آن دولت از مسکن مهر تا حل قضیه بنزین و … و احداث بزرگراهها و صدها سالن ورزشی و را فراموش کنیم. اگر دولت فعلی به سرمایه های هسته ای خود می بالد و در مواجه با 5+1 موفق عمل می کند بعلت تلاش دو دولت قبلی برای گسترش سریع برنامه هسته ای بوده است و الا دوستان فعلی در دولت هفتم همه چیز را بخشیده و تعطیل کرده بودند. ما بعنوان کارشناس علمی این موارد نباید قاطی گزارش خود نماییم.
    جناب مهندسی هاشمی نیز در برنامه شبکه یک متاسفانه نتوانستند آنچنانکه تلاش می کنند بینندگان خود را قانع نمایند و گزارش مناسبی از روند کار و علل مخالفت ها را بیان کنند.
    ای آقای کلانتری مگر خود از بانیان سازندگی و وزارتخانه دولتهای سابق نبوده است و مسئول بخشی از این پیامد ها نیست.
    شما و هر کارشناس دیگر می خواهید بپذیرید یا نپذیرید تا زمانیکه فشار داخلی چشمه بتواند ارتفاع سد را طی و به سطح تراز بالاتر برسد بهیچ از طریق آب سد مورد تهدید قرار نمی گیرد اما امکان ورود آب چشمه به آن وجود دارد.البته تضمینی برای حفظ این فشار در فصول مختلف و در طی زمان بعلت احتمال خوردگی سنگها وجود ندارد.
    بهرحال حفظ چشمه به شرط برنامه ریزی برای بهره برداری مناسب به ده سد داریان می ارزد و سد خدایی پنهان در دل کوهها را که هزاران سال است برای همه فصول آب پاک و زلال دارد نباید به ثمن بخس فروخت.
    کاش سازمان حفاظت محیط زیست استان هم مانع شروع روند اجرای سد می شد تا مسئول خسارات مالی گزاف به محیط زیست منطقه و بودجه مملکت وارد نگردد.و به راستی به نوعی مسئول همه خسارتهای وارده هستند. فرمایش جناب کاظمی در شرایط فعلی هیچ ارزشی ندارد.
    به هر حال به نظر می رسد نظام غرب با اطلاع از وضیعت اقلیم کشورما در دهه آیند همچنان می خواهد چکمه های خود را برگلوی ما بفشارد.
    بارها از دوستان منتقد و مدافع سد داراین خواسته شده است در مجالس علمی بنشینند و برای همیشه موضوع سد دارایان را حل و فصل نمایند.
    موفق باشید.

    • سمن يار در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

      با سلام خدمت جناب محيط زيست
      – بهتر است عملكرد دولت ها را از فقط از نظر حفظ محيط زيست مورد قضاوت قرار دهيد.
      – اينكه مي فرماييد مسول همه خسارتها سازمان محيط زيست است كاملا درست مي فرماييد. اما مطمن باشيد در زمان تصدي خانم ابتكار بر اين سازمان چنين پروژه هاي مخربي مجوز دريافت نمي كنند.
      – لازم نيست ما خط مشي خود را از نظام غرب بگيريم چراكه آنان خود بيشتر آسيب را از پديده گرمايش جهاني كه خود باني آن بوده اند خواهند ديد ( به دليل ارتفاع كم سرزمين هايشان از سطح دريا ) ولي فلات ايران فلات مرتفعي است و از بالا آمدن سطح آب دريا ها آسيبي نخواهد ديد. اما اين موضوع دليل نمي شود كه برادران زيست محيطي در مورد حكمراني نادرست آب هشدار ندهند
      با تشكر

      • محیط زیست در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

        اگر باور دارید اثرات تغییر اقلیم فقط برای انهاست ترتیبی اتخاذ فرما که اقلیم ده سال پیش منطقه دوباره بر کشور حاکم گردد. منظور من هم این بود محیط زیست را باید از دیدگاه محیط زیست بررسی شود نه دیدگاه دولتی. بهرحال کم کاری های سازمان حفاظت محیط زیست هم کم نیستند کافی است مطلب زیر را بخوانید:
        حرف‌‌های «دلواپسان حیات وحش ایران» برای ابتکار

        به دنبال انتشار اظهارات معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست مبنی بر اینکه «ساکتان دیروز، دلواپسان امروزند و هدفشان انحلال سازمان حفاظت محیط زیست است»، یک فعال حیات وحش از وضعیت بحرانی حیات وحش کشور و ناکارآمدی سازمان حفاظت محیط زیست گفت.
        فهرست دلواپسی ها

        1- تخریب روزانه حدود 40 هکتار از مراتع و جنگلهای ایران و سالانه حدود 100 هزار هکتار که با کارشناسی به عمل آمده، تا چند سال دیگر اثری از جنگلهای شمال و غرب ایران نیست.بعنوان مثال مرگ و میر 300 هزار هکتار جنگهای غرب ایران

        2- افزایش ویلا سازی و جاده سازی های بی رویه و با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست در مناطق جنگلی که باعث تهدید جدی جمعیت حیات وحش و نابودی جنگلها شده است.

        3- افزایش حضور دام در زیستگاه های حیات وحش که هیچ ممانعت و تدبیری از سوی سازمان صورت نگرفته است.

        4- قرار گرفتن ایران در ردیف 10 کشور عمده تولید کننده گازهای گلخانه ای

        5- قتل عام پرنده های مهاجر تالاب های شمال ایران خصوصا فریدونکنار

        6- وجود 40 باغ وحش غیر مجاز و 35 باغ وحش مجاز که هیچکدام، استانداردهای تعریف شده در پورتال سازمان عمل نمیکنند.

        7- نابودی پناهگاه حیات وحش موته بهترین زیستگاه آهوی کشورتوسط جاده میانگذر

        8- نابودی آخری بازماندگان آهو در خوزستان توسط کانال فنس کشی نشده انتقال آب کرخه

        9- آتش سورزیهای مکرر و نبود بالگرد برای مهار آتش

        10- عدم حمایت مالی، جانی و حقوقی از محیط بانان

        11- کشتار بیرحمانه و حلق آویز کردن گونه های باارزشی چون روباه توسط میرشکاران

        12- افزایش تکثیر و قاچاق حیات وحش در سطح کشور (آگهی فروش توله های پلنگ، خرس، گربه جنگلی و ….)

        13- رواج گردشگری مخرب و توریسم شکار در محیط زیست ناتوان و بی دفاع ایران

        14- بدقولی های مدیران سازمان و رواج بی اعتمادی به قدرت و کفایت سازمان در انجام وظایف زیست محیطی

        15- حضور لودرهای معدنکاو در منطقه حفاظت شده بحر آسمان

        16- عدم وجود اعتبار در صندوق ملی محیط زیست

        17- مرگ گونه های بارزش جانوری در تصادفات جاده ای پارکهای ملی و مناطق حفاظت شده

        18- مرگ گونه های باارزش جانوری بر اثر عدم رعایت نکات ایمنی و عدم حصار کشی در اطراف استخرهای کشاورزی و آب انبارها

        19- شروع فصل گرما و ادامه لجبازی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان دامپزشکی که میتواند به مرگ ببر سیبری در مکانی غیراستاندارد موسوم به قرنطینه منجر شود.

        20- و قتل عام پلنگ ایرانی خصوصا توسط دامداران

        و…

        • ناشناس در تاریخ تیر 14, 1394 گفت:

          – شكي نداشته باش كه مشكل تغيير اقليم كه ناشي از انتشار گازهاي گلخانه اي است حل خواهد شد . ميزان گازهاي گلخانه اي در سال 2014 در جو زمين ثابت ماند و اين نشان از اين دارد كه جهانيان متوجه وخامت اوضاع شده اند
          – عمليات اجرايي سد داريان در زمان دولتي آغاز شد كه شما از عملكردش دفاع مي كنيد ( مگر سازمان محيط زيست زير مجموعه دولت نيست ؟؟؟ )
          – هيچكدام از مشكلاتي را كه برشمرده ايد به اندازه سد سازي به محيط زيست ايران آسيب نزده اند . پس چرا از سد داريان دفاع مي كنيد؟

          • محیط زیست در تاریخ تیر 15, 1394 گفت:

            جناب ناشناس از اطمینان بخشی شما نسبت به تثبیت میزان گازهای گلخانه ای خوشحال شدم. خدا کند اینطور باشد ولی منبعش کجاست.
            بنده هم گفته ام بل به ده سد داریان می ارزد که دفاع نکرده ام.
            اگر سد سازی نبود مردم سنندج و تهران و چند شهر دیگر الان باید با دبه دنبال آب می گشتند. پس سد سازی هم خیلی پست فطرت نیست.
            وقتی کشورهای دیگر راکتورهای هسته ای قدیمی و سدهای غیر قابل استفاده را تخریب می سازند در بوق کرنا می کنند که انرزی هسته ای و سد سازی بد است و ما داریم تخریب می کنیم ولی از نوسازی نیروگاهها و سد های خود . حتی بمب های هسته ای خبری نمی دهند.
            عزیزم حال محیط زیست بسیار خرابتر از آن است که با قاطعیت بگویم بزودی شفا می یابد.
            آمریکا و کانادا و استرالیا اصولا زیر بار تعهد کاهش گاز گلخانه ای نرفتند و یا در رفتند.
            حال سازمان حفاظت از محیط زیست ما در همه ادوار تاریخی آن از سال 1335 تا کنون هیچگاه خوب و قابل دفاع نبوده و نیست.
            من هم از زحمات همه کسانیکه در حوزه محیط زیست منطقه تلاش می کنند بویژه کمپین نجات بخشی کانی بل تشکر می کنم.
            من از همه کسانیکه برای توقف جاده شاهو هیچ اقدامی نکردند و با فراهم نمودن اسفالت آن مشارکت داشتند گلایه مندم. همین امروز در تاکسی از قول غریبه ای بطور باورنکردنی شنیدم که ” جاده شاهو مخصوص کشید قلیان است ” ایا این قلیان بدستان حرمتی برای طبیعت بکر شاهو باقی می گذارند.
            درد دل فراوان است. بگذار بیش از این کام همدیگر را تلخ نسازیم. به راستی محیط زیست بیمار است و طبیبی یافت نمی شود. و انسان امروزی هم در جیبهای این جنازه نیمه جان بدنبال سهم خود می گردد.

  • دکتر سید مختار هاشمی در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    با سلام و تحیت و تشکر از یادداشت بسیار عالی جناب دارستان

    نادیده گرفتن چشمه بل .. با توجه به بررسی ها عمدی بوده است:
    برای مثال عليرغم شيوه فني بررسيهاي اجتماعي و زيست‌محيطي و الزام به انجام آنها، مي‌توان ادعا نمود كه هيچگونه مطالعه اجتماعي و زيست‌محيطي صورت نگرفته و خلأ اين دست مطالعات در “گزارش مطالعات مرحله يكم سيماي تفصيلي طرح سد داريان ( گزارش سنتز ) ويرايش يكم تهيه شده توسط مهندسين مشاور بند‌آب در شهريور ماه 1386” گواه اين مدعا است.

    فصل چهاردهم گزارش فوق در بررسي خسارت مخزن تدوين گرديده است. در اين فصل كه تنها در 8 صفحه نگارش شده هيچ اشاره‌اي به خسارت وارده به چشمه بل نشده، و اگر چنانچه اين مهم عمداً مغفول مانده است، مشمول عذر بدتر از گناه است و این در حالی است که چشمه بل به شمار 64 در سال 88 در فهرست آثار ملی طبیعی کشور ثبت شده است و نقش آن در گردشگری و سلامت بر کسی پوشیده نیست.

    کارفرمای سد داریان بدون توجه به کارشناسان ساختگاه سد را انتخاب کرده است و به وقوع بحران نابودی چشمه بل کاملا اطلاع داشته است
    “گزارش ارزیابی ژئوتکنیکی ساختگاه های مطرح در پروژه سیروان” که به دست گروه کاری رسیده است حاکی از این است که کارفرما هیچ توجهی به چشمه بل نداشته با اینکه اهمیت چشمه بزرگ بل کاملا مشخص بوده است. این گزارش می تواند اخلاق حرفه ای کارفرما را زیر سوال ببرد. گزارش توسط چند نفر از با تجربه ترین کارشناسان سدساز برای گروه مشاوره آبان پژوه و اشتوکی پارس تهیه شده است:
    • از اشتوکی پارس، جناب آقای ناصر کامجو مدیر طرح کارون 3 وگتوند و مدیر امور سد و نیروگاه شرکت مشاور مهاب قدس (مشاور فعلی سد داریان) مورد وثوق آب نیرو
    • جناب آقای مهندس صفدر گلشن مدیر عامل شرکت آبان پژوه
    • جناب آقای مهندس بینازاده مسئول ژئوتکنیک و مکانیک سنگ مهاب قدس، کارون 3 و کارشناس ارشد اشتوکی پارس
    • جناب آقای مهندس مهین راد مسئول ژئوتکنیک و مکانیک سنگ مهاب قدس، کارون 3 و از مدیر عامل شرکت پوئری و از کارشناسان خبره سد سازی
    گزارش بر اساس بررسی های میدانی و همچنین مدارک فنی تهیه شده است از جمله:
    • سنتز طرح ارزیابی اولیه سد داریان بنداب 1385
    • گزارش پرفسور میلانویچ در مورد پدیده کارستی شدن ساختگاه سدها
    • گزارش های زمین شناسی و گمانه های حفاری سد داریان و نقشه های زمین شناسی از جمله گزارش زمین شناسی سد داریان- بندآب 1384
    در این گزارش نتیجه گیری می شود:
    1- در مورد ساختگاه فعلی سد داریان می نویسد: “به علت شرایط زمین شناسی، ژئوتکنیکی و هیدروژئولوژیکی نامناسب آن و به دلیل دارا بودن ریسک بالا از نظر نشت و پایداری تکیه گاه ها از توجیه پذیری فنی لازم برخوردار نمی باشد”
    2- “ساختگاه سد داریان علاوه بر مشکلات زمین شناسی و ؤئوتکنیکی به لحاظ عدم وجود مصالح ریزدانه در فاصله نزدیک از محور سد و مسایل و مشکلات محیط زیست اجتماعی (غرقابی شدن روستای هجیج و امامزاده مجاور آن) و از دست رفتن چشمه ارزشمند بل، فاقد حد اقل ویژیگی های فنی- اجتماعی-اقتصادی لازم به عنوان گزینه برتر می باشد”.
    3- “با توجه به شرایط زمین شناسی و ژئوتکنیکی نسبتا مناسب محور گردلان و با در نظر گرفتن مزایای اقتصادی قابل توجه انتقال آب مخزن این سد به حوضه های مجاور، پیشنهاد میگردد که این محور برای ادامه مطالعات در دستور کار قرار گیرد”. این گزینه در پایین دست چشمه بل قرار دارد و از همه گزینه ها اقتصادی تر معرفی شده است.
    4- در بخشی دیگر از این گزارش به چشمه بل و عدم توجه به آن در گزارش های کارفرما اشاره می کند: “مهمترین ویژگی هیدروژئولوژی مخزن سد داریان، چشمه معروف و بزرگ بل در فاصله حدود 4 کیلومتری بالادست محور است. این چشمه با توجه به تراز نرمال دریاچه سد و رقوم قرارگیری آن تحت فشار هیدرواستاتیک بیش از 15 اتمسفر معادل 150 متر ارتفاع ستون آب قرار خواهد گرفت. با توجه به کیفیت بسیار بالای آب چشمه مذکور و بالطبع ارزش بسیار زیاد اقتصادی آن، متاسفانه هیچگونه مطالعه ای بر روی آن انجام نشده و در گزارش با چند جمله که در صورت غرقاب شدن آن اتفاق خاصی صورت نخواهد گرفت کفایت شده است که به هیچ عنوان جوابگوی نیازهای طرح نمی باشد و می بایست تا کنون مطالعات ویژه هیدروژئولوژی کارست بر روی آن صورت می گرفت”.
    5- مطالعات ناقص و غیر اصولی کارفرما در مورد وضعیت آبهای زیرزمینی و چشمه های کارستی از جمله کانی بل: “علیرغم اهمیت بسیار بالای شرایط هیدروژئولوژیکی ساختگاه و مخزن سد داریان، متاسفانه بجز برخی اطلاعات پراکنده و بدون انسجام، چیز دیگری در گزارش ارائه نشده است تا بتوان از آن نتیجه گیری مناسبی استخراج نمود. بعنوان مثال، هیچ توضیحی در مورد چگونگی اندازه گیری ماهانه سطح آب زیرزمینی در گمانه ها و نتایج آنها ارایه نشده است و معلوم نیست نوسانات سطح آب زیرزمینی در فصول تر و خشک چقدر است، آیا نوسانی وجود دارد یا خیر. نقشه ارایه شده هیدروایزوپیز در گزارش بر مبنای کدام اندازه گیری، مربوط به کدام فصل و ماه از سال و در کدام یک از گمانه ها، با توجه یه اینکه رقوم برخی از گمانه ها حتی با دوربین نقشه برداری برداشت نشده، تهیه گردیده است. بطور کلی جمع بندی درستی از حفاری گمانه های متعدد اکتشافی صورت نگرفته و مسایل کلیدی نظیر وضعیت هیدروژئولوژیکی و ژئومکانیکی توده سنگ دارای ابهامات متعددی است”
    6- گزارش به عدم وجود اطلاعات کافی در مورد چشمه ها از جمله کانی بل اشاره می کند: ” با توجه به قرارگیری چشمه های متعدد در مخزن، متاسفانه اطلاعاتی از اندازه گیری دبی چشمه ها در فصول مختلف، کیفیت شیمیایی آب آنها و مقایسه کیفیت آب آنها با رودخانه و همچنین مقایسه کیفیت آبهای مختلف در محدوده طرح در فصول مختلف در گزارش زمین شناسی طرح به چشم نمی خورد، اطلاعات مذکور کمک زیادی به نتیجه گیری صحیح از شرایط هیدروژئولوژیکی مخزن می نماید که کمبود آنها متاسفانه مهمترین حلقه مفقوده طرح [سد داریان] است. ”
    7- در بخشی دیگر محور سد در بالادست چشمه بل پیشنهاد شده است: ” چشمه بل از درون آهکهای توده ای سازند داریان خارج می شود. این سازند مابین رسوبات سازند گرو در بالادست و سازند معادل گدوان در پایین دست، که از میان لایه های نازک آهک شیل و مارن تشکیل گردیده محصور می باشد و حوضه آبریز آن عمدتا در ارتفاعات کوه دربند و کوه تخت در شمالغرب مظهر آن تا کیلومترها ادامه می یابد. در صورت دقت در انتخاب گزینه ها در مرحله شناخت (site selection)، محور داریان می بایست در بالادست چشمه بل بر روی رسوبات سازند گرو که در فاصله 700 متری بالادست چشمه بل قرار دارد مورد مطالعه قرار می گرفت”. این نشان می دهد که گزینه بالادست چشمه بل هم مناسب تر بوده.
    8- در بخشی دیگر در مورد عدم توجیه فنی سد داریان می گوید: “با توجه به محدودیت های زیاد ساختگاه داریان به لحاظ منابع قرضه درشت دانه و ریز دانه با توجه به نوع سد (سنگریزه ای با هسته رسی) این موضوع جای بحثهای فراوانی دارد که با توجه به فاصله محل مصالح ریزدانه و استحصال مصالح درشت دانه از قرضه کوهی و گران بودن تامین آن احتمال توجیه پذیری آن از این زاویه نیز قابل تردید است. اما شرایط زمین شناسی محور پیشنهادی به گونه ای است که می توان سدی از نوع RCC (hard fill) با عیار کم سیمان نیز مورد بررسی قرار داد. ”
    نتیجه گیری می کنیم که
    1. کارفرما توجهی به چشمه بل نکرده با توجه به تذکر مشاورین متعدد از جمله مشاورین آبان پژوه و اشتوکی پارس؛ کارفرما اطلاع داشته که با انتخاب این ساختگاه فعلی داریان جشمه بل نابود خواهد شد و بنا بر این طرح مطالعات موسوم به نحاتبخشی را در درون خود ایجاد نموده و تا کنون بنا به قول کارفرما 400 میلیارد ریال از بیت المال هزینه شده است با علم به اینکه این طرح فاقد اصول علمی فنی می باشد.
    2. کارفرما تغییر محور سد را خط قرمز تلقی کرده و تمام نظرات کارشناسی مبنی بر تغییر آن و نجات چشمه بل را نادیده گرفته شده است.
    3. آببندی محور انتخاب شده بسیار “ضعیف و یا بسیار پر هزینه خواهد بود” است بنا بر این هزینه های مضاعفی شده برای انتخاب ساختگاه
    4. آوردن مصالح قرضه درشت دانه و ریزدانه برای ساختگاه فعلی سد از 30 کیلومتر جیب پیمانکاران را پر کرده و هزینه هنگفتی را بر ملت و دولت تحمیل نموده است. بنا بر این توجیه فنی-اقتصادی- اجتماعی- زیست محیطی لازم را ندارد.

  • محمد در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    بسیار عالی

  • ناشناس در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    سلام،
    واقعاً نیاز به این تحلیل های درست و بجا در موارد این کنونی داریم تا حداقل اگر کاری از دستمان برنیامد بدانند که می فهمیم چه بر سرمان آورده اند و چقدر منابع طبیعی به تاراج می رود.

  • == در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    سلام:
    بینش وواقعبینی، علم ومنطق،ادب و شهامت ،آینده نگری و احساس مسئولیت …(همه با هم) چ عالی و چ امید بخش است!!!!!!؟؟؟؟ مهندس پرویزدارستان عزیز صدآفرین سالم ومستدام باشید.

  • شهروند در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    اضافه کنید به همه اینها خشک شدن دربندی خان در آن طرف مرز که با کوچکترین بادی بزرگترین گرد وخاک ها را خواهیم داشت

  • آشناحسن زاده در تاریخ تیر 13, 1394 گفت:

    سپاس که نکاتی بجا و قابل تامل را بیان نمودید.
    امیدواریم مسئولین امر بدور از خوشبینی های بعضا کودکانه با نگاهی به دور از مسائل حاشیه ای و بعضا جناحی و سیاسی به مقوله محیط زیست نگریسته و با دیدی آینده نگرانه و(پست مدرنیزمی) سیروان و بل و هورامان را از تاثیرات منفی و ویرانگر آبگیری سد داریان مصون نگه دارند.

پاسخ دادن به امير دارستان لغو پاسخ