ج 10 فروردین 1403 ساعت 10:25

سفری به پیازدول و مطرح کردن یک درخواست / محمد رشید امینی

سفری به پیازدول و مطرح کردن یک درخواست / محمد رشید امینی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : درمورخه 31 اردیبهشت 1394 باعده ایی از دوستان سفر یک روزه ایی را به هواره پیازدول داشتیم، دوستان فرمودند ماقصد داریم ازطریق ویمیر و لاره کاو به آن مکان برویم،باتوجه به بعد مسافت وسفر یک روزه رفت و برگشت، من درخود این توانایی را نمی دیدم به همین دلیل […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : درمورخه 31 اردیبهشت 1394 باعده ایی از دوستان سفر یک روزه ایی را به هواره پیازدول داشتیم، دوستان فرمودند ماقصد داریم ازطریق ویمیر و لاره کاو به آن مکان برویم،باتوجه به بعد مسافت وسفر یک روزه رفت و برگشت، من درخود این توانایی را نمی دیدم به همین دلیل ازطریق جاده در دست ساخت سریاس به دوستان پیوستم، البته مدتهاست این را در نظر دارم تا برای بار دیگر به این هوار زیبا و دیدنی سفر داشته باشم، آن هم در حالی که می خواهند محمد رشید امینیجاده ایی به این منطقه کشیده شود، که بی گمان باعث از بین رفتن بسیاری از دیدنی های آن می گردد، این سفربیشتر برای آن می باشد تا مطالبی را دراین خصوص با صدا و تصویر ضبط و برای آیندگان به یادگار گذاشته شود، که برادر عزیز و دلسوز کاک مظفر ولـدبیگی زحمات این مهم را بعهده گرفتند، اگرچه نامساعد بودن هوا و باد شدید در قله زاولی ما را آزار می داد، لکن کاک مظفر با مهارت خود این کار را به انجام رسانید، که انشالله توانسته باشیم گوشه ای ازجغرافیای این منطقه و خصوصیات آن را بازگو نموده که معرفی آن بوده باشد .

معنی پیازدول:

معنی این کلمه اگرچه خیلی ساده ولی تاکنون به صورت فارسی آن را بیان ویا معنی ننموده اند، این کلمه تشکیل شد از(پیاز+دول) که پیاز در کردی و فارسی یکی است و لازم به توضیح نیست، ولی(دول) در کردی به مسافت میان دو کوه گفته می شود،که این مکان هم درمیان دوکوه زاولی و میشیاو قرار دارد، دراین مکان یکی از نعمات الهی هرساله آن پیازهای خودرو سبز می شوند که رشت آنها مابین (۱۰ الا۱۵) سانتی متر می رسد، این پیازها درجوانی قابل خوردن، رویش این پیازها در همان دشت  و در دو مکان می باشند، به همین مناسبت از قدیم الایام آن را (پیازدول) خوانده اند.

هوار پیازدول تا آن جایی که برای ما معلوم شد، درکنار این هوار، هوارهای دیگری هم هستندکه متعلق به مردم این روستا می باشند، مانند (سیلکوان،کولیقاورمه،هواره قوله، کولیخران، وکولبند سویل، که اینهاهمه دراطراف یکدیگر ودرکنار بلندترین قله شاهو قرار دارند، در این مکان نور یا (قولکه) های بزرگی وجود دارد که گاها” برف آنها تا محمد رشید امینی  و مظفرسال بعدی می ماند،که عده ای بر این اعتقادن این (قولکه)ها بازمانده دهانه آتشفشان بوده اند، برای نمونه درکتاب تاریخ اورامان مظفرخان بهمن سلطان در صحفه (۱۸۴) از زبان نویسنده ای به نام علی اکبر وقایع نگار می نویسد.

( اینجانب علی اکبر کردستانی که نویسنده این رساله می باشم در سال{۱۲۸۰ه ق} برای تحقیق علمی بربلندیهای کوه شاهو صعود نموده دربلندیهای این کوه گودالهای عمیقی وجود داشت که در زبان محلی به آنها {نور} می گفتند)، هنگام که بادقت اطراف آنها را بررسی نمودم به یک نوع سنگ {متخلخله} از گونه (پاسنگ) برخورد نمودم که نمونه ای از بازمانده آتشفشان بودند، واین خود نشان میداد در زمانهای کهن این{نور}ها دهانه آتشفشان بوده اند) واین خود یک نظریه است که به واقعیت نزدیک می باشد، دراین مکان غارهای کوچکی وجود داردند که دراصطلاح محلی به آنها (کون) می گویند همانند(کونی خانی، کونی سروازان، کونی خیگان، ومه کوی عولک وچندها جای دیگری، که در هنگام هوای سرد می توان از آنها استفاده نماید.

دیدگاه شاعران در خصوص این مکانها:

این مکانها با توجه به موقعیت جغرافیایی خوب وکم نظیرش،هردم مورد توجه شاعیران این دیار بود، برای نمونه به چند شاعرکه در اشعار خود از این منطقه نام برده اند اشاره می نماینم، یکی ازشاعران نامداراین دیار(میرزاعبدالقادر)پاوه ایی می باشد، که درهنگام تحصیل درروستای کاشتر، نامه ای خیالی از طریق باد(شمال) که همان باد شمالی می باشد به پاوه می فرستد،که در قسمتی از آن اینگونه می فرماید.

ســاراکه ی(مـه یگا) تــه ی کـه ر وه ده وان ////تا مه شی وه سه یر گومی(سیلکه وان)
مدران چوون عه ممان مه وج مه دو وه هه م ////وینه ی چه مه ی چه م بی زیادو که م
راهی به ر نه راه چـــه ویــچ گوزه ر کـــه ر//// مــــدارا مــــه کـــه ر وه یـــاد دلبـــه ر
ئه و رای ناهــه موار ســـه خنـــاخــان چول ////یولغار ده روه جه خت تاوه (پیازدول)
ئانه هـــه وارگه ی مینـــگه ی جــــافـــانه ن //// ته ســکین وه بالای دل خـه مینـــانه ن
یـــــاوای ( زاولــــــــی ) لادی بنـــــالــــــه //// تووخوا ته نخوای من په ی کوی(قه زاله)

معنی ساده آن: صحرای (مه یگا) را باعجله پشت سربگذار،تا می رسید به ژرفاب راکت سیلکوان، که همانند دریای عمان است وگاه گاهی موجهای از آن برمی خیزد که نوازش کننده چشم می باشد، از آن هم بگذر و بدونه وقفه به یاد دلبر راهی شو، آن راهای سخت و ناهموار راباعجله پشت سر بگذار تا می رسید به (پیازدول)،آن هوار واستراحت گاه جافها و منزلگاه گیس کمندان می باشد، جای ادب واحترام مه رویانی که آرام کنند دل غم گرفتگان می باشند، هنگامی که به قله (زاولی) رسیدی دمی بیاساید واز طرف من به کوه (قه زاله) سلامی برسان.
یکی دیگر از شاعران این دیار  ملاعبدالخالق پاوه ایی می باشد که هنگام سفربه بغداد و کرکوک همانند میرزا عبدالقادر نامه ای از طریق(شمال) به پاوه می فرستد، که دربیتی از آن این گونه می فرماید.

(زازو زاولـــی) به نـــد (لاره کاو) //// قوله ی (قه زاله)چشمه ی (شیلماو)

زازو زاولی (که دوقله ازکوه شاهومی باشند) منطقه لارکاو قله(قه زاله)) قله قزاله هم روبه روی پاوه می باشد،چشمه (شیلماو) چشمه شلماو چشمه فصلی است در محمد رشید امینی  و مظفرکنار قله قزاله.

یکی دیگر از شاعران این دیار میرزا محمود مستوفی که در زندان قصرقجرازطریق (شمال) نامه ای به پاوه می فرستد،که ایشان هم در آن نامه اشاره ای به ( پیازدول وسیلکوان و زاولی و میشیاو) می نماید، اینهم دوبیت ازآن که می فرماید.

(به رزه لنگ)و( زاز)( زاولی ) و(گادول) ////(رژ) و(بیمیـــری) تــاوه (پیـــــازدل)
بدی(سیــلکه وان)جــــه نده دل گیــــره ن ////نیگای(میشیاو)که رچه خاس زویره ن

آنهایی را که میان پرانتز قرار داده ایم نام مکانهای هستند که بیشتر آنها مطعلق به منطقه (پیازدول) می باشند.

یکی دیگر از شاعران این دیار میرزا محمود دوریسانی می باشد که ایشان هم در زندان سمنان و سبزوار بود،که تمامی سرگذشته خود را به صورت اشعار نوشته اند،که یک روز آنها را از زندان سمنان به طرف دامغان می برند، در میان راه هنگام استراحت صدای کبکی به گوشش می رسد، با الهام از طریق تخیل با کبک به گفت وگو می نشیند که جا و مکان تو کردستان و کوه بلند شاهو می باشد چرا به این منطقه آمد اید،که جریانات بسیار را در این گفت وگو بیان می نماید، چند بیتی از آن که مربوط به کوه (زاولی) می باشد در اینجا درج می نمایم.

ئه و کوی شاهو کوه مه شهوری عالی ////مـــه وانان نامش وه کـوی زاولی
ئاباو ئه جــــدادم جــــه گشت به هاران //// جه وکوه مه که ردن دایمه سه یران
هه وار به هه وارپای هه ردان وکوه //// مـــه نزل وه مه نزل تا وه زمنا کوه
جـه دمای زوسان فـه سل نه و وه هار//// خیل مه که رد هه وای کوی شاهو دیار

در این چند بیت جدا از آنکه نام شاهو و کوه زاولی را می برد، اشاره بسیار ظریفی به دورانهای گذشته دور می نماید که ییلاق نشینهای شاهو از قدیم الایام در این مسیر یعنی مناطق زمناکوه تا بلندیهای شاهو همیشه در آمدرفت بوده اند، وبرابر روایت بزرگان نوریاب واسناد بدست آمده  این عشیر هم در زمانهای گذشته همیشه در آمد شد یعنی ییلاق و قشلاق از بلندیهای شاهو تا مناطق کلارو در بندیخان در رفت وآمد بوده که بعدا یکجا نشینی را انتخاب و در این روستا ساکن کردیده، بعد از آن هم هر ساله در فصل تابستان برای تعلیف دامهای خود به این هوارهای (پیازدول ) واطراف آن در رفت و آمد بوده اند.
اینها وکسانی دیگر درخصوص این منطقه اشعار وخاطراتی خود را نوشته اند،که بیان دیدگاه های آنها باعث به طول انجامیدن آن است،که این هم نشانه موقعیت جغرافیایی کم نظیرآن بود است.

درآخرهدف ازنوشتن این چند جمله، درخواست از تمامی دوستداران طبیعت وعلاقمندان این دیار بخصوص مردم شریف پاوه و نوریاب می نمایم، حال که می خواهند جاده ایی به این مکان بکر وبا صفا ببرند، ازهم اکنون برنامه ایی درنظرداشته باشند برای جلوگیری ازنابودی این منطقه بخصوی دشت پیازدول و ازبین رفتن پیازهای آن که یکی از نعمتهای خدادادی می باشد، که نماد طبیعی ونام این مکان از آن گرفته شده است.

در پایان: باعرض پوزش اشعارشاعران را به فونت فارسی نوشتم که برای درج درسایتی خبری مشکلی نداشته باشد.

5 پاسخ برای “سفری به پیازدول و مطرح کردن یک درخواست / محمد رشید امینی

  • دکتر سید مختار هاشمی در تاریخ خرداد 17, 1394 گفت:

    درود بر ماموستا امینی…. هورامان یک تمدن است که باید حفظ شود…..نقش ادبیات کوردی بسیار مهم است از دو لحاظ (1) برجسته نمودن پدیده های کارستی و (2) ارایه دیگاه زیباشناسانه. مفهوم زیباشناسی کارست می تواند نقش مهمی در حفاظت میراث زمین شناختی عظیم هورامان از چشمه ها و قله ها و …. داشته باشد… در نهایت ایجاد ژئو پارک هورامان مبتنی بر مدیریت مبنی بر جوامع محلی می تواند هورامان و تمدن آن را از دست فشارها و عوامل محرک انسانی مصون بدارد…. درود بر جناب امینی برای این تصاویر شاعرانه و زیبا از ادبیات کوردی هورامی و خیال شاعرانه و با احساس خودش….

  • امید در تاریخ خرداد 8, 1394 گفت:

    این جاده یک جاده نظامی است و طبیعتا با اتمام آن پیازدول و سایر قسمتهای تحت نظر ممنوعه خواهند شد و این نگرانیها مرتفع خواهند شد.!!!!

  • محه ممه د ره شیدی ئه مینی در تاریخ خرداد 8, 1394 گفت:

    کاک محه ممه دی به ریز، سپاس بو تی بینیه که ت دیاره به وردی ئه و بابه ته ت خویندوه ته وه ، هه روا که جه نابت له دوکتور مه حموودی ئه و بابه ته ت به یان کردوه، منیش له سه رچاوه یه که زیاتر له سه د سال له مه و پیش نوسراوه ئه وبابه ته مان هیناوه،که به را به ری ئه و ئاسه وارانه ش به دووری نازانین، ئه گه رله نوسراوه که ش دا هه له یه به رچاو ده که ویت ره دی ناکه مه وه ، ئه وه ش ده گه ریته وه بو نوسینه کانی من که زیاتر به زمانی کوردیه له و روانگایه وه سه یری بکه ، دوبار سپاس بو جه نابتان.

  • محمد کریمی در تاریخ خرداد 8, 1394 گفت:

    با عرض دستمریزاد . در ژئومورفولوژی غرب کشور نوشته جغرافی دانانی مانند دکتر محمودی و … اثر آتشفشان در هیچ جایی وجود ندارد و بنا به گفته ایشان آخرین رگه های آتشفشانی به صورت ماگماهای زیر زمینی تا همدان پیشرفت داشته اند که نمود آن قله الوند می باشد . و قله های زاگرس و به ویژه شاهو چین خوردگیهایی از دوران سوم زمین شناسی و باقی مانده از دریای تتیس هستند .
    در فرازی از این گفتار کلمه (مطعلق ) اشتباه املایی دارد

  • m-s در تاریخ خرداد 7, 1394 گفت:

    خیلی جالب بود ممنون