پ 09 فروردین 1403 ساعت 13:13

فولکلور یا فرهنگ عوام / ابراهیم یوسفی

فولکلور یا فرهنگ عوام / ابراهیم یوسفی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : مدتها بود که با واژه فولکلور آشنا و در بسیاری از سخنرانی و گفتگوها که برای بیان شناخت اشعار عامیانه و بی صاحب و یا آدابی سنتی از آن واژه استفاده میکردند, آنرا میشنیدم اما قانع به آن نمیشدم که این اصطلاح در این معانی مختصر و محدود خلاصه […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : مدتها بود که با واژه فولکلور آشنا و در بسیاری از سخنرانی و گفتگوها که برای بیان شناخت اشعار عامیانه و بی صاحب و یا آدابی سنتی از آن واژه استفاده میکردند, آنرا میشنیدم اما قانع به آن نمیشدم که این اصطلاح در این معانی مختصر و محدود خلاصه شده باشد ؛با مطالعه منابع و کتب مختلف و محاورات با اهل فن و آگاه در حیطه شناخت دانش فولکلور, تفحص ها نمودم و تاحدود زیادی کاربرد و معنا و مفهوم آنرا یافته ودر پژوهش های محیطی از نکتهابراهیم یوسفی نظرات کهن سالان و تجربه داران پیرامون فرهنگ های عوام استفاده ها بردم و دامنه گستره آنرا در حدی بسیار وسیع و فراگیر در تمام سطوح زندگی مردم یافته و قانع به فهم آن شدم و مناسب دیدم جهت آن دسته از دوستانی چون خودم که طالب آشنایی به شناخت و کاربردهای آن هستند بصورت مختصر ومفید پرداخته تا اولا سبب ورود به فضا و دنیای جدید و جالب مطالعه فرهنگ توده برای دوستان و هم زمینه ساز پیش آمدن بحث ها و گفتمان دوستانه و محافل شبانه و جلسات محققانه باشم .
Folklore””
کاربرد واژه folklore به گذشته های دور بر نمیگردد و واژه ای قدیمی نیست وسابقه کاربرد آن در ایران به ۱۰۰ سال نمیرسد و واضع ومخترع آن محققی بریتانیایی بنام آمبرو مورتن در قرن ۱۹ میلادی بوده است که ابتدا در ادبیات اجتماعی انگلیس وارد و کم کم در بین ادبیات ملل مختلف راه یافته است .
در یک کلام بسیار ساده فولکلور را مبین فرهنگ عوام میدانم ویا بعبارتی فرهنگ توده مردم ومجموعه ای از ادبیات و آداب و رسوم و عقائد و مراسمات قشری از مردمان یک منطقه که طی دوران و قرون بصورت نوشته ویا نانوشته و جسته وگریخته مورد استفاده و احترام گرفته و میگیرد ….
به موجب تعریف محققان دانش فولکلور :دانش مطالعه زندگی توده مردم عوام در مقابل فرهنگ رسمی و استادانه است و اگر بخواهم در ادب پارسی کلمه ای پیدا کنم که حدودا معنا و مفهوم فولکلور را داشته باشد چنانچه گفته شد : فرهنگ عوام ,اطلاعات مردم , معلومات توده مردم و دانش عوام است که هم در ادبیات فارسی و هم ادبیات کردی جای مخصوص و محکم و ریشه دار و استوار دارد . ادبیات منثور و منظوم سرشار از فولکلور فرهنگ توده مردم است که در کتاب گلستان سعدی ,شاهنامه فردوسی ؛دیوان مولانا ,خمسه نظامی و… در فارسی و دیوان مولوی کرد ؛بیسارانی,صیدی و میرزا عبدالقادرپاوه ای و ….در ادبیات کردی بازگویی شده است. اما از نظر ملی , فولکلور هر ملتی بخشی از شناسنامه تاریخی, فرهنگی و ادبی آن ملت می باشد و عامل اصلی و تعیین کننده خصلت ها و عادات و شیوه خاص زندگی که جهت روشن شدن بیشتر موضوع در ادامه به چندین نمونه و مثال عینی منطقه بصورت فولکلور اشاره خواهم نمود .
فولکلور بیشتر در جوامعی کاربرد دارد که اعتقادات و باورها و نگرشهای زندگی دو سویه باشد یکی مربوط به طبقه تحصیل کرده و دیگری مربوط به قشر عوام یعنی از سوئی فرهنگ ملی و رسمی و استادانه وتعریف شده ودر مقابل فرهنگی توده ای و قشری و افواهی وبه اصطلاح کوچه و بازاری که هر کدام از ما دهها نمونه از آداب و رسومی چه بیشتر در گذشته و کمتر در حال را دیده و تجربه کرده که بیشتر ریشه در اوهام و خیالات داشته تا منطق و استدلالی درست . مثلا : بکار بردن مهر های رنگی بخصوص آبی و سیاه در محافظت طفل شیر خوار از موجود موهوم (شه وی) . (وه یوله بالی) در درخواست و استغاثه در آمدن باران ,بازی ها و ورزشهای بومی ومحلی که هرکدام بنحوی باعث تقویت جسم و یا روح مردمان میشد مثل آلنجه و کولنجه در تقویت جسمی و سنگ و برد در امید به آمدن باران ,استفاده از گردن کبک و یا گردن باریک حیوان خورده پا در باصطلاح (مل گرفتن) بچه های مشکل دار و صدها و هزاران آداب و رسوم که مجال آن نیست که در نگاهی سطحی بیشتر آنرا مختص مردمان ساده اندیش ,ظاهر بین و زود باور و بدون توجه به عمق و ریشه وقایع و رویدادها میدانیم اما با نگاهی عمقی و ریشه ای تر آنرا حاوی حکمت بسیاری از آنان در تجربه دوران و روزگاران می یابیم که به قول ضرب المثلی” قدیمی ها هیچ کاری را بی حکمت انجام نداده اند” .

اما از یک نکته بسیار مهم نباید غافل بود و آن “خرافات” این عنصر باز دارنده ای که در فرهنگ عوام ریشه ای عمیق دارد و عقب ماندگی فرهنگی و عدم شناخت علمی و توجه به واقعیات را یک پارچه سبب بوده و می باشد .
ابتدا محققان این فن فقط ادبیات توده مانند قصه ها ,شعر و آوازها ی بومی و محلی ,افسانه ها ,مثل ها ,لغزهاو متلک ها و … را بحساب می آوردند ولی کم کم تمام سنت های که افواهی (سینه به سینه) فرا گرفته شده و آنچه مردم در خارج از مدرسه آموخته اند بدان ضمیمه شد سپس اعتقادها,اوهام ,پیشگویی ها,و مراسمی که مربوط به هریک از مراحل مختلف زندگی می باشد چون تولد و بچگی و جوانی و زناشوئی,وپیری به آن اضافه گردیده است .
اگر ما امروزه فرهنگ و علمی خاص و پیشرفته داریم ودر تمام شئون زندگی ما حاکم است فرهنگ عوام هم شکل و مفهوم و معنای خود را به ویژه در بین عوام حفظ کرده است . همانطوری که همپای طب جدید و شکوفایی جهان شمول ؛ پیشرفت طب سنتی و خانگی عوام کم و بیش خودنمایی میکند و مورد استفاده قرار میگیرد . استفاده از داروهای گیاهی , حجامت , زالو اندازی , رگ زنی , و نیز استفاده از دعا و جادو وجنبل در این رابطه نمودی خاص و جالب دارند .فن و صنعت و هنرهای دستی سنتی در فرهنگ عوام امروزه در برابرتکنیک و ماشینی شدن صنایع و پیشرفت صنعت ,تسخیر فضا,کامپیوتر و گردش ماهواره ها نه تنها مقام خود را حفظ نموده بلکه رشد یافته و باعث جاذبه های توریستی شده است . طب سوزنی و آب درمانی وشکسته بندی سنتی استخوانها و مفصل ها ویا نمونه عینی آن برای بنده گرفتن ناف (ناها) بیماران با مشخصه ضعف عمومی ,بی اشتهایی,و دلهره و تشویش که توسط مادر مرحومم بوسیله گرفتن رگ بازو و سپس بستن آن با سکه کوچک و دستمال محکم و شفای آنان صورت میگرفت وافتادن ملاشی و … توانسته اند تا امروز به میزان وسیع در فرهنگ و زندگی عوام جا خوش کنند . از جنبه ملی و مملکتی فرهنگ مردم هر ملتی درحکم زندگی نامه و شرح احوال و سیرت های توده عوام آن ملت و و شاخص خصلت ها و تصویرهایی اصیل از آداب و رسوم وعادات آن قوم و ملت و روشنگر سوابق تاریخی و مذهبی و نشان دهنده تحول فکری و تکامل اجتماعی مردم آن کشور می باشد . با مطالعه ای از کشور پهناور ی چون ایران عموم مردم و اقوام هر منطقه از فارس و ترک وکرد و بلوچ و گیلک و لر و عرب ؛زبان و لهجه خاص و فرهنگ مردمی و مخصوص خود را دارند و در بررسی جداگانه فولکلور و فرهنگ عوام در هر منطقه در می یابیم که با وجود اختلاف های صوری و ظاهری ,ریشه و بنیاد و اساس و منشاء و منبع همه آنها یکی است و همگی از شاخه های پیوند خورده درختی کهن و واحدند و این خود محکمترین و متقن ترین سند وحدت ملی و دینی ما ایرانیان است و شک نیست که عامه مردم این مرز و بوم هنگامی به این واقعیت پی می برند و خود را می شناسند که از فرهنگ مردم نواحی مختلف کشور باستانی خویش باخبر باشند .
از نظر جهانی فولکلور هر ملتی در حقیقت سفیر حسن نیت و مبشر دوستی و وداد آن ملت نزد سایر ملتها می باشد و بهترین عامل موثری است که ملتها را به هم می پیوندد وبا هم آشنا و نزدیک میسازد .فولکلور به عنوان یک عامل مطمئن و فراگیر می تواند ملتها را به هم نزدیک نماید و پیوند دوستی و رابطه معنوی آنان را مستحکم نماید . لذا آشنایی و دوستی ملتهای جهان میتواند چون عاملی تعیین کننده و وسیله صلح و آشتی آنها با یکدیگر ودر مرحله اول تخفیف دهنده و سپس از بین برنده کینه ها و دشمنی ها و متعاقبا جنگهای منبعث از کینه و دشمنی باشد . مطالعه و پژوهش در فرهنگ عوام و دسته بندی های متنوع آن در آداب و رسومی کاملا آمیخته با خرافات و سطحی نگری و ساده اندیشی و یا آداب و رسومی بر گرفته از تجربه خردمندان و پیشینیان که موازی با عقل و منطق و قوانین تکوین وطبیعت است با فرهنگ ها و نگرشهای امروزی , دانشی جالب و جذاب است که ورود به آن و تحقیق نمودن آنرا به دوستان اهل قلم و بینش و دانش افزایی توصیه می نمایم .

وسلام علیکم ورحمه الله
اسفند ماه ۱۳۹۳ هجری شمسی
ابراهیم یوسفی

———————————————————————-
منابع :
فرهنگ عوام , به کوشش امیر امینی اصفهانی , تهران ۱۳۸۶
عقائد النساءو مرات البلهاء , جمال خوانساری , تهران ۱۳۷۹
امثال و حکم فارسی , علی اکبر دهخدا , تهران ۱۳۸۴
فرهنگ مردم سروستان , صادق همایونی , تهران ۱۳۸۴
توپ مروارید , صادق هدایت ,تهران ۱۳۸۹
یکی بود یکی نبود , محمد علی جمال زاده تهران ۱۳۷۵

11 پاسخ برای “فولکلور یا فرهنگ عوام / ابراهیم یوسفی

  • فرهنگی در تاریخ اسفند 6, 1393 گفت:

    صباخانم نمامیان سلام قضاوت ونمره دادن به مطالب ارائه شده بایستی در حدمنطقی و منصفانه باشدوکسی باشد خود دست به قلم و در حد ایشان باشد . آوردن مطالب در این سایت ها در حد اطلاع رسانی و کلید دادن برای تحقیق بیشتر است تا یک تالیف کتاب و یا ده صفحه بیشتر آوردن . اطلاع رسانی در این مقاله آقای یوسفی قابل تقدیر است.

    • ذره بین در تاریخ اسفند 6, 1393 گفت:

      سلام خدمت اقای فرهنگی

      خوب شما که دست به قلم هستید به ایشان چه نمره ای می دهید من قبلا هم ذکر کردم شاید شما این مطلب تا به حال روی ان تحقیق نکرده باشید کسانی هم که انتقاد درباره یک مطلب رو می کنند به نظر انتقاد کننده بذار ساده تر بگم مطلب از لحاظ بار علمی ایشان در حد مطلوب نباشد این جای خود قابل احترام است
      دوما خودم سه تا مقاله بین الملی (ای اس ای )دارم 6 تا منبع که اقای یوسفی ذکر کرده است اگه به سال انان نگاه کنی واقعا نمیشه رو این مطلب تکیه کرد در اینجا بحث قدمت مطلب نداریم چون منابع امروزی حتی بوده است که مطالب قدیمی رو رد کرد است به قول خودمان قضیه داروین در مورد زمین <<<

      سوما چیزی که نویسنده خود ذکر می کند با مطلبی که نگارنده ان را از مطالب دیگر استخراج می کند خیلی فرق دارد آقای فرهنگی؟؟؟؟؟؟/

  • فرهنگی در تاریخ اسفند 5, 1393 گفت:

    امثال و حکم علی اکبر دهخدا جلد اول صفحه 16 آمبرو مورتن از بنیان گذاران دانش فولکلور . منهم آنرا دیده ام که آقای یوسفی آوردهد مطلبش

  • صبا نمامیان در تاریخ اسفند 5, 1393 گفت:

    همانند دیگر مطالب نگارنده محترم، این نوشتار نیز ضعیف به نظر می رسد و شاید شایسته ارایه در سایت وزین سلام پاوه هم نباشد.
    اما تلاش نگارنده قابل تقدیر است ان شاالله با مطالعه بیشتر و پشتکار وافر، در آینده شاهد مطالب بهتری از ایشان باشیم.

  • فرهنگی در تاریخ اسفند 5, 1393 گفت:

    ده ستا وهشو و قله مه د هه می شه به کاره بوو کاک ئیبراهیم یوسفی په وتاره جوانه که یت .

  • ماموستا در تاریخ اسفند 5, 1393 گفت:

    با تشکر از مدیریت محترم سایت در گنجاندن مطالب جذاب و مفید فایده و بدور از حواشی سیاسی و اوضاع پر آشوب شهر وتشکر دوچندان از دوست اهل قلم آقای یوسفی عزیز در انتخاب بهترین نوع مطالب و شیواترین قلم و متن موضوعات فرهنگی اجتماعی ,خدا قوت به انسانهای این چنینی که در این شهر با قلم خود و دانش خود و بدور از هر اغراض و هدفی ارائه مطلب می نمایند .

  • آران در تاریخ اسفند 4, 1393 گفت:

    باعرض سلام وادب خدمت مدیریت محترم سایت جناب آقای فرهاد صالحی وهم چنین جناب آقای ابراهیم یوسفی که با انتخاب کارشناسانه واژه هاو اصطلاحها

    مارا با ریشه ومفهوم وقدمت کلماتی که روزانه چندین باراستفاده میکنیم وگاها”از معنی و وجه تسمیه آن مطلع نیستیم آشنا میسازد کمال تشکروامتنان رادارد وامیدوارم که هرچه بیشتروفراتراز نوشته ها ومقالات وزحمات این وزنه های علمی وفرهنگی و متعهد درسایتهای محلی استفاده گردد

  • معتصم شافعی در تاریخ اسفند 4, 1393 گفت:

    ده سو په نجه ت نه نالو کاکه ئیبرایم گیان / به راسی فره که س ماناو که لیمانیوه که جارو بار به کار مه وه رو نمه زانو !! هه م ئی مه تله به و هه م مه تله به وه لینه که ت به راسی ده ردیوه نه که ئیسه لی جامعه و ئیمه نه فرینه به لام نادیاره نه / دیسان مانی نه وی .

  • شهروند در تاریخ اسفند 4, 1393 گفت:

    http://gizmiz.com/demolition-of-illegal-buildings/
    به امید تخریب ویلا های زل و ویمیر

  • شهسواری در تاریخ اسفند 4, 1393 گفت:

    کاکه گیان سلام :
    فولكلور (Folklore) كه‌ در زبان‌ فارسي‌ به‌ فرهنگ‌ مردم‌، فرهنگ‌ عامه‌، دانش‌ عوام‌، فرهنگ‌ توده‌ و… ترجمه‌ گرديده‌ است‌، اولين‌ بار توسط‌ ويليام‌ جان‌ تامز انگليسي‌ (در سال‌ 1846 ميلادي‌) عنوان‌ شد. از نظر وي‌، اين‌ واژه‌ ناظر بر پژوهش‌هايي‌ بود كه‌ بايد در زمينه‌ عادات‌، آداب‌ و مشاهدات‌، خرافات‌ و ترانه‌هايي‌ كه‌ از ادوار قديم‌ باقي‌ مانده‌اند، صورت‌ مي‌گرفت
    جان‌ تامز انگليسي‌ نه آمبرو مورتن که شما فرمودی

  • ذره بین در تاریخ اسفند 4, 1393 گفت:

    سلام خدمت اقای یوسفی

    بد نبود یک عکس دیگر بذارید اخه با مطلب شما همخوانی ندارد . هر مطلب رو که میذارید تو سایت همین عکس رو میزارید دلیل به خصوصی دارد؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

پاسخ دادن به معتصم شافعی لغو پاسخ