ج 10 فروردین 1403 ساعت 09:05

مختصری از گفتمان رایج وگریزی به گذشته ونوستالوژی پاوه

مختصری از گفتمان رایج وگریزی به گذشته ونوستالوژی پاوه

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : سخن های رایج در پاییز هورامان وذکر چند مورد از سرگرمیها نگارنده این یادداشت، توجه زیادی به نوستالوژیا وذکر خاطرات گذشته این دیار دارد در واقع رویدادها ی هر دیاری را نمی توان در مباحث سیاسی وذکر وقایع گذشته ومباحث پیرامون سلاطین وسردمداران آن خلاصه نمود ،در این یادداشت […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : سخن های رایج در پاییز هورامان وذکر چند مورد از سرگرمیها نگارنده این یادداشت، توجه زیادی به نوستالوژیا وذکر خاطرات گذشته این دیار دارد در واقع رویدادها ی هر دیاری را نمی توان در مباحث سیاسی وذکر وقایع گذشته ومباحث پیرامون سلاطین وسردمداران آن خلاصه نمود ،در این یادداشت سعی بر این است محیط پیرامونی وفضای محمدغریب-معاذی-نژادجغرافیایی هورامان را با نیم نگاهی به داشته های فرهنگی وهر آنچه را که کودکان وجوانان با آن زندگی کرده وزیسته اند را مختصرا معرفی ودر کنار بکار گیری زبان فارسی گاها هم از کلمات هورامی هم در این مبحث استفاده شده است، لذا استفاده از هر دو زبان به صورت همزمان ارزش ومحتوای موضوع را شاید بیشتر تداعی نماید . .

در این ایام که وارد شهریور ماه شده ایم اصطلاحی در میان عامه مردم استعمال وبه کار گرفته می شود آنهم کلمه گلاویژ است ، در میان هر نشست وتجمعی مخصوصا میانسالان ، در کوچه وبازار ونشست های غیر رسمی، برای شروع سخن ویا شروع آشنایی دو نفر در یک پارک ویا برروی قطعه سنگهایی که در محلهای سایه یا (سیور) ویا زیر دیوارها ،کلمه گلاویژ زیاد به کار گرفته می شود ومی تواند به عنوان کلمه غالب مصرف شده در این ایام باشد .

( گلاویژ به ر ئا مان ، مازی گه رمای میر یان ،گلاویژ به ر ئا مه ن گه رما خه ریکه ن بار مه که رو ) به کار گیری این واژه نشان از تجربه واندوخته های پیشینیان این دیار دارد .این گونه شاخصه ها وعلائم موجود در طبیعت نشان از به کار گیری صور فلکی در تقویم های محلی وناحیه ای هورامان دارد .وبا شناسایی دقیق گلاویژ در آسمان ،که معمولا بعد از نماز صبح در گوشه شرقی پاوه ودیگر سکونت گاهها خودنمایی می کند دیگران را از وجود آن با خبر می سازند، هر چند که مطرح کردن این گونه حرفها برای بعضیها که دغد غه های دیگری دارند، مثل شمردن گردو برایشان است اصلا اهمیتی به ان نمی دهند وچیزی از گلاویزشاید ندانند.

اشاره به گلاویژ یعنی پیشرویی هوای نسبتا سرد وخدا حافظی با گرمای تابستانی است . به کار گیری این کلمه در هورامان نشان از این است که  باید بار وبنه ها را در باغات پایین دستی ، پیچیده وییلاق کوهستانهای سرد را رها وبه روستا وشهر خود باز گردند .

فصل هم فصل مهیا شده غذاهای محلی به نام ( دوین وشلمین) است هر که را می بینی گندم کوبیده شده به همراه دسته ای گیاه شلغم را روانه خانه می کند ، و بازار دوغ خشک یا بهتر بگوییم( دو وشکه) داغ شده است باور کنید از غذاهای لوکس وگران قیمت به شمار میروند.

نام اصلی گلاویژ( شعرای یمانی )بوده که در صورت فلکی کلب اکبر قرار دارد ،با توجه به حرکت زمین در مسیر بسیار طولانی دایره البروج و رفتن زمین به موقعیت اعتدال پاییزی وهم چنین گذرزمین از میان انبوه ستارگان مختلف در کهکشان راه شیری است ، لذا زمین در اوایل پاییز طوری قرار می گیرد که می توان ستاره پر نور گلاویژ را در ساعت پنج صبح به راحتی مشاهده نمود در واقع کره زمین در این ایام در گذر خود بر روی مدار بیضی شکل دایره البروج موقعیتش در نیم کره شمالی به گونه ای خواهد بود که فاصله آن به خورشید نزدیکتر ولی محور زمین مایل تر شده ونهایتا هوای سرد کم کم خود را آشکار می سازد .

به عبارت دیگر ستاره گلاویژهیچ تاثیری در سرما زایی مکانهای مختلف زمین نداشته ، بلکه موقعیت قرار گیری زمین در برابر نورخورشید وزاویه تابش است که موجب عقب نشینی گرما می شود.

همیشه در مطالبی که پیرامون هورامان به رشته تحریر در آورده ام ، گفته ام که هورامانیها جغرافیدانان ماهر و واقعی می باشند ،همین انتخاب موقعیت سکونت گاهها ودیگرفاکتورهای موجود در مناطق ،گویای این واقعیت می باشد ،شاخصه دیگری هم از بعد جغرافیای زیستی وگیاهی در این مناطق بیشتر مورد توجه قرار می گیرد ، خود نمایی ورویت آلاله های سفید رنگ در درون باغات باخه میوان پاوه می باشد، خوب یادم هست در دوران کودکی با در آمدن (گوراله چرمی ) به یاد درس ومدرسه وپاییز می افتادیم وخانواده را ملزم به خرید وسایل مورد نیاز می کردیم . در آمدن این گلهای سفید خود بخود نشان از رسیدن فصل دیگری را می دهد وکم کم نشان از زرد شدن برگ درختان است .

گلهای سفید

گلهای سفید

فصل به فصل وایام به ایام همه اش خاطرات است علائمی که به انسان هشدار گذر عمر را می دهند ونمی شود به راحتی آنها فراموش کرد .در واقع وجود چنین فاکتورهایی است که تمایز نقاط مختلف کره زمین را می رسانند ،همه سرزمینها هر کدام دارای ویزگیهای خاص خود بوده ونمی توان به راحتی از سرزمین مادری خود دل کند وآنرا فراموش نمود، ذکر ناگفته هایی از هورامان وبه تبع آن از شهر پاوه را به این خاطر در یادداشتهای خود گنجانده ام که حداقل آشنایی مختصری باشد با گذشته های نه چندان دور .

مثلا وقتی که از شهریور بیست صحبت می شود یعنی حداکثر مطلق مشکلات ومقاومت ها واستفاده از محصول استراتژیک توت در مقابل بحران اقتصادی پیش آمده در آن دهه ها باز هم اگر این مسائل را برای معدود فرزندان امروزی این دیار که تا ساعت دو بعداظهر می خوابند ونهار وصبحانه را با هم صرف می کنند و تا چهار صبح هم بیدار می مانند بازهم مثل این است که برایشان گردو بشماری ، مطالب زیادی را در ذهن خود از گذشته خود دارم به عنوان نمونه ویاد آوری چند مورد از آنها را خاطر نشان می سازم .

در دوران کودکی یعنی اوراخر دهه چهل، تمامی باغات پاوه پر از پرندگان مختلف ومتنوع بود ، صبح گاهان مکانی را برای شکار پرندگان، مخصوصا ، گنجشکهای پاساری و گنجشکهای رنگی(چیر لم زرد ) مهیا می کردیم که به اصطلاح محلی به آن (ته پله که ) نشاندن می گفتیم . قطعه سنگ نازکی به اندازه یک کلانه محلی را بر روی چاله ای کوچک قرار می دادیم وتکیه گاه آنرا از نیمه ای از یک گردوی تازه را با یک چوبی بر روی چاله قرار می دادیم اگر قطعه سنگ بر روی چاله می افتاد نشان از گرفتن یک گنجشک داشت ،(معمولا در محیط زیست ویا در پارک های وحش وحفاظت شده برای تعادل بین محیط وپرنده ، ایامی را به عنوان شکار منطقی معرفی می کنند ،در جهت تعادل وبر قراری نظم محیط ) ویا رسم بچه های محل که در باغ هایمان، مشغول مواظبت از باغ و مراقبت از چند بزغاله بودیم همگی با هم چندین سنجاقک را می گرفتیم وبا وصل کردن شاخه های بسیار نازک به عقب شان آنها را به پرواز در می آوردیم هر چند که امروزه به دلیل دستکاریهای زیاد در محیط ونماند پرچین دور باغات نسل سنجاقک رو به انقراض گذاشته است ودهها مورد دیگر از سرگرمیهای متنوع همانند بیرون آوردن گردوههایی که سنجابها پنهان کرده بودند(یا وزه سموری )وبازیهای محلی وغیره به نحوی موجبات سرگرمی های سالم فراهم بود .

سنجاقک

متاسفانه روزگاران وگذر ایام ما انسانها امروزه همانند تخته روی آب خود را تسلیم تکنو لوژی های جدید نموده ایم . بیشتر بچه ها تا میانسالان خود را مشغول بی چون وچرای تبلت وموبایلهای جور واجور نموده و گذشته واصالت خود را مسلما فراموش وباغات موجود را رها نموده اند.

نگارنده : کارشناس ارشد جغرافیا محمد غریب معاذی نژاد

باغ پاوه

11 پاسخ برای “مختصری از گفتمان رایج وگریزی به گذشته ونوستالوژی پاوه

  • سعدی قادری در تاریخ شهریور 16, 1393 گفت:

    می توان مدرن بود اما ریشه در سنت داشت.
    اموزش و احیای سنت ها و فرهنگ غنی کردستان و هورامان شدنی است هر چند مشکل. اما هنوز هستند کسانی که پیشرفته و تحصیل کرده اند و دیار و فرهنگ و اخلاق را فراموش نکرده اند. تلنگری زیبا و قابل تامل از اقای معاذی نژاد درخصوص رسم و ایین و فرهنگ. باشد که بهتر و سالم تر زندگی کنیم و پاس بداریم انچه که ریشه ای عمیق و ارزشی والا دارد.

  • پرویز دارستان در تاریخ شهریور 15, 1393 گفت:

    با سلام خدمت تمامی دوستان
    آقای معاذی نژاد عزیز، تشکر بابت نوشته زیبایتان که آدمی رو به بهشت دوران کودکی میبره. در ادامه نظر شما و سایر دوستان من هم هیچ مخالفتی با تکنولوژی ندارم. اصلا به نظر من مخالفت یا موافقت با تکنولوژی معنا نداره. تکنولوژی حاصل حس حقیقت طلبی و کنجکاوی ایه که خداوند در نهاد بشر قرار داده. همان حسی که بشر را وادار به اختراع چرخ کرد او را نیز وادار به ارتقای پردازنده کامپیوترش می کند. بحث بر سر تکنولوژی نیست. موضوع سبک زندگی است. این تکنولوژی نیست که زندگی ما را بی معنی کرده است (بی معنی به نظر خودم) بلکه سبک زندگی مصرفی ای است که امروز در حال تحمیل خود بر تمامی جوامع است. موضوع تکنولوژی نیست بلکه تکنولوژی ابزاری است برای تحمیل این سبک زندگی. سبکی که با نابودی خرده فرهنگ ها ملزومات زندگی مصرفی و برده داری مدرن را پایه ریزی می کند. زندگی ای که در آن همه در آپارتمان های مکعبی زندگی می کنند. همه مانند هم لباس می پوشند. همه عجله دارند و در ترافیک گیر می کنند. بدون اینکه لحظه ای فکر کنند که چرا در حال دویدن هستند. آنقدر عجله دارند که حتی فرصت خودرن غذا هم ندارند. پس فست فود می خورند. غافل از اینکه قسمت زیادی از همین دوندگی برای همان غذا می باشند. همه ال سی دی دارند. جشن تولد می گیرند. هر ساله می بایست دکوراسیون خود را عوض کنند. خانه های خود را عریض تر و بی روح تر کنند و دها مورد دیگر.
    همانگونه که ثورو در کتاب والدن می گوید همه ما برده ایم. برده تعدادی شرکت بزرگ چند ملیتی. این شرکتها با ابزارهای قوی رسانه ای درحال تحمیل سبک زندگی مصرفی بر ما هستند. آنها اجازه و فرصت فکر کردن را به ما نمی دهند. واژه های خود را مقدس می کنند. تغییر، تنوع، پیشرفت !!!! آنها به ما می قبولانند که لذت زندگی در تنوع است. باید بیشتر و متنوع تر بخریم تا از زندگی لذت ببریم. لذت زندگی در تلوزیون بزرگتر، کت و شلوار شیک تر، گوشی با تکنولوژی برتر و .. است. در صورت که کاملا بر عکس. تمامی پدیده های زیبای زندگی تکراری هستند. طلوع آفتاب، بارش باران در یک روز بهاری، تماشای بارش برف در یک شب زیبای زمستانی، رکعتی نماز بی ریا بر سر جوی آب و…..
    تنوع کلید واژه این زندگی جدید برای تشویق به مصرف بیشتر است. تغییر استراتژی آنها برای قبول دوندگی و کار زیادتر برای خرید افزون تر و پیشرفت ماحاصل زندگی که هیچکدام از ما معنای آن را درک نمی کنیم….

  • محمد غریب معاذی نژاد در تاریخ شهریور 13, 1393 گفت:

    سلام خدمت همه دوستان عزیز .راستش من اصلا مخالف تکنولوژی و پیشرفت نیستم . ولی هر چه کانال ماهواره و تلویزیون را می چرخا نیم هیچکدانم جوابگوی نیازهای حداقل خود من نیست وقتی که به راز بقا ویا هر آنچه را که محیط سالم طبیعت را نشان می دهد خود به خود، انسان به آن واکنش مثبت نشان می دهد . ..می گویند در کشورهای غربی بعضی از سردرب های ساختمانها ویا مکانهای علمی وکتابخانه ها .یک درب آن را بر اساس اصالت وگذشته درست می کنند ودرب دیگرش را به صورت امروزی ومدرن می سازند . .بیشتر جهانگردانی که به فرانسه به عنوان اولین کشور جذاب توریست سفر می کنند به خاطر حفظ اصالت گذشته در نما وبافتهای شهریست .رم واسپانیا هم همینطور .موسیقی سنتی ر ا ببینید چقدر طرفدار دارد وانسان را با خود همراه می سازد .بتون آپارتمان وساختمانهای عمودی انسانها را همانند قفس در خود محبوس ساخته اند .نتیجه آن سرای سالمندان وبیرون انداختن پدران ومادران شده است .ودخترک ویا پسری کوچک که زندانی شده ومنظر است خانواده اش خسته وکوفته از سر کار بر گردند .هر نسلی در پاوه برای خود خاطراتی را به همراه دارد مخصوصا دهه های بسیار دور .(آلزایمر .پارکینسون .ام اس. شیر پنجه ،و..) نتیجه چیست .غم وغصه وحرص وطمع وچشم وهم چشمی ومهم تر از همه تضادهای طبقاتی همانند خوره ای به جان مردم افتاده اند .ظاهرا سالم هستیم ولی همدیگر را از دور نگاه کنید ،آدمها با خود حرف می زند دعوا می کند وگاها نزدیک است ماشین بهشان بزند ولی به روی خود نمی آورد .به حل اختلاف ودادگاه نیم نگاهی داشته باشیم .جد وبر جد ما که شلوار نپوشیده اند می بینیم که با لباسهای آخرین مدل به راحتی روزی چند مورد طلاق جاری می شود وخمی هم به ابرو نمی آورند .ببخشید مطالبم شاید سنحیتی با هم نداشته باشند ولی می شود با آنها یک داستان کوتاه را نوشت .

  • هانه ساو در تاریخ شهریور 13, 1393 گفت:

    گەلاوێژەکە بەر ئامان جە کۆ
    ‌خودا حەقوو من بسانۆ جە تۆ
    ‌سۆحی زوو سەروو بانی ناویەیوە کزێوە سەرد مەی و لێفە جاجمەکەی مەپێچنم وێمانەرە،گەلاوێژ بەر ئامەن و کەم کەم وەزی ئەشقاڕیەینێ و هاڵێ دەرەنیشەی یاوەینە پەنە.دۆین و شەلەمین نریانۆ و هەڵووچێ وشکێ کریەینێ و تفی کریەینێنە گوونی.کەپر و کەوێڵوو هەوارگەکان وەرە وەرە مشیۆ دەسەکو ڕاژەکێش جەمێ بکریانێ و بیانەی پەی دەگەی.کۆڵیتێ مەنریانەی و ئاوە وەرەو ژەرەژە بەسە زوانەکان دەسش پەنە کەردەن.
    ‌لێ باخانەنە تەقەو شەنەو شەنیەران مەی و لچوو جۆینە و سەروو دەرەیوە ماش مەگیریۆوە،تەمادارێنم ساحیو باخ واچۆ شارۆ تا بلم بۆڕەکانمان خاڵیێ کەرم.بازاروو نان و کەواوی و یەکاوە سوورەو ڕۆ وەز تەکنەی گەرمەن.زەورۆڵە مەدرەسەیێ بە دیەی گوڵە چەرمە دمابڕیاکان ختوورە مەی دڵشانەرە و بە تووڵە تەڕێ مەگنان گیانوو گوڵەکان و پسە مەزانان ئەگەر ئی گوڵانە بڕووتنانەی مەدرەسە نمەنریۆرە.

    ‌مامۆسا غەریو دەسۆ وەش بۆ وسانێتۆ یادوو ئەوسای.

  • امیر دارستان در تاریخ شهریور 12, 1393 گفت:

    با تشكر از جناب آقاي معاذي نژاد بزرگوار و خردمند
    به كاربردن عنوان داستان براي نوشته هاي ارزشمند فوق شايد زياد مناسب نباشد. نه لالايي است و نه نوستالژي اشاره به يك واقعيت تلخ است. ورود سبگ زندگي و تكنولوژي غربي كه باعث شده است رازها كوچك كنند ، تاريكي بميرد ، زيبايي نماند …………
    چقدر بي هويت شده ايم كه در اين بهشت زندگي مي كنيم ولي شبكه هاي فشن غربي نيازهايمان را برايمان تعريف مي كنند ، به نام پيشرفت ويلا مي سازيم ، خانه باغ ها را با برق آلوده مي كنيم ، كوهستان ها را با جاده تخريب مي كنيم ، آپارتمان هاي مكعبي و بد شكل مي سازيم ، درختان هزار ساله پدران خردمندمان را قطع مي كنيم و ….

  • شهروند در تاریخ شهریور 11, 1393 گفت:

    خیلی شیرین وزیبا استاد گرامی مانند دورانی که سرکلاستان لذت میبردیم واقعا بازهم لذت بردیم متاسفانه فرهنگ غنی پاوه و هورامان دستخوش شدیدترین ناملایمت هاست من در همین جا از آقای خسروی شهردار محترم تقاضا دارم با ایجاد یک فرهنگسرا در شهرداری وسپردن آن به معلمین بازنشسته فرهنگ هورامان را بدون یک ریال خرج دوباره زنده کنند استفاده ازاین پتانسیل خفته(دبیران بازنشسته)بی شک مثمر ثمر خواهد بود فقط مانند دورانی که ریس آموزش وپرورش بودید با آنها برخورد نکنید رویکردتان را عوض کنید واز نیروی فکری و وقت بسیارشان استفاده نمایید

  • دوست در تاریخ شهریور 10, 1393 گفت:

    والا امسال در پاوه هنوز خبری از بیرون امدن گلاویژ نیست . امسال پاوه از بندرعباس هم گرمتر بود.
    ولی موضوع جالبی بود. ممنون

  • شهروند هورامی پاوه ای در تاریخ شهریور 10, 1393 گفت:

    با تشکر از داستان نویس خوب اورامانت جناب آقای معاذی نژاد
    موضوع مهم و شیرینی بود که بعضی از کلمه های کلیدی این داستان مثل تپله که و وزه سموره رو حدود 15 سال بود که نشنیده بودم.
    واقعا ممنونم که جوانان امروزی را با کلمات هورامی گذ شته آگاه و آشنا می کنید.

  • جلال ویسی در تاریخ شهریور 10, 1393 گفت:

    با سلام خدمت استاد بزرگوارم آقای معاذی نِژاد عزیز
    داستان شیرین نوشتن و دیگران را به یاد گذشته بردن هنر است .
    خیلی موضوع جالب بود.

  • رها احمدی در تاریخ شهریور 10, 1393 گفت:

    واقعا داستان جالبی بود من که 18 سال سن دارم این داستان و موضوع برایم تازگی داشت و بعضی کلمات این داستان را تا حالا نشنیده بودم. بابت نوشتن داستان های شیرینت ممنونم

  • آرام حاتمی در تاریخ شهریور 10, 1393 گفت:

    جناب آقای معاذی نژاد
    با سلام واحترام
    از نوشتن این مطالب بسیار زیبا واقعن خوشحالم ونکته بسیار مهم در نوشتن این متن اینه که اصطلاحات با نام کردی (گویش هورامی )وهم به زبان فارسی ومهمتر از همه دیدگاه علمی آن می باشد. اشاره نموده اید امید واریم شاهد داستانها ومطالب علمی جدید از شما باشیم .