ج 10 فروردین 1403 ساعت 11:35

فرمانروایی زنان هورامان / فتح اله نجفی

فرمانروایی زنان هورامان / فتح اله نجفی

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : فرمانروایی زنان هورامان در عصر مادها و اشکانیان و..  ( زن هورامان شاهی کوچک در عصر اشکانیان ) ! جنگلها و پناهگاهای کوهستا نی کردستان و هورامان هیچوقت از مردان قوی و شیر مردانی که در کوه ها و دره های کوهستان پهلوانانه زیسته اند و تاریخ پیروز مندانه […]

پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه : فرمانروایی زنان هورامان در عصر مادها و اشکانیان و..  ( زن هورامان شاهی کوچک در عصر اشکانیان ) !

جنگلها و پناهگاهای کوهستا نی کردستان و هورامان هیچوقت از مردان قوی و شیر مردانی که در کوه ها و دره های کوهستان پهلوانانه زیسته اند و تاریخ پیروز مندانه فتح-اله-نجفیاز آنان یاد می نماید خالی نبوده .   همینطور چنین آمده که شیر زنانی در کنار و همدوش مردان توانسته اند چهره خود و منطقه را سفید و روشن و نورانی و زنده نمایند . زنان در هورامان و در طول تاریخ از قرنها پیش از برابری حقوق با مردان برخوردار بوده اند به همین دلیل زنان توانسته اند فرمانروایی و حکمرانی منطقه هورامان را بدست بگیرند . .

**در مناطق بیساران شخصی به نام ملا ( قحطان ) سکه هایی را پیدا نموده که در روی قسمتی از سکه تصویری از زنی کنده کاری شده و در قسمت دیگر سکه نام ( ئاداد ) بر روی آن نوشته شده است .

قابل ذکر است که در زمان اشکانیان تمام مناطق ایران و کردستان به چند منطقه یا ساتراپ نشین تقسیم شده و هر منطقه بصورت ملوک الطوایفی بوده . در هر منطقه شاهی کوچک یا امیری یا ساتراپی ( سلطان ) ی داشته و هر شاه یا امیر یا سلطان در مناطق خودش حکمرانی و فرمانروایی نموده . بیشتر آنان دارای سپاه یا لشکر مخصوص بوده و سکه هایی مخصوصی هم داشته اند .

جای تعریف است که گفته هایی توسط روشنفکران و انسانهای آگاه هورامان به گوش می رسد که مناطق هورامان از زمان مادها تا زمان و عصر فرمانروائی اسلام ، خود مردم حاکم و حکمران خودشان بوده اند . که به همین سبب سکه ای که در مناطق هورامان ( بیساران ) پیدا شده این موضوع را به اثبات می رساند که هورامان در عصر اشکانیان دارای فرمانروا یا شاهی کوچک آن هم زنی به نام      ( ئاداد = مادر یا دایک) بوده که هورامان و منطقه ، تحت حکمرانی و فرمانروائی این زن توانا و لایق بوده ..

در مناطق هورامان کردستان هم این شیوه حکمرانی یا حکومتی یا ستراپ نشینی از زمانهای قبل رواج داشته است .

از طرف دیگر این نوع سکه که تصویر زنی به نام ( ئاداد ) بر روی آن کنده کاری یا حک شده در هیچ جای دیگر کردستان مشاهده نشده و یا به چشم نخورده .

داد به معنی عدل یا عدالت امروز آمده . و ( ئاداد نام مادر  یا دایک    یا ئه دا ، ئادا ) می باشد .

یاد آوری می شود که زنان کورد توانا و لایق و و قوی در زمانهای قبل کم نبوده اند اما خیلی کم از آنان تعریف شده . بایستی بگویم که در عصر ( ماد ) ها و قبل از تصرف نینوا و از بین بردن حکومت آشوریان ، نینوا به مناطق ستراپ نشین تبدیل شده و یکی از ستراپ ها یا سلطانها زنی مادی ( اهل ماد ) بوده همانطوریکه توسط ( سترابون ) از آن تعریف شده .

در قسمتی دیگر و در زمان فرمانروائی عباسیان علی الخصوص در زمان فرمانروائی( مأمون ) ( هارن الرشید ) آنطورکه به چشم  می آید مناطق هورامان آنزمان که به اسلام نگرویده بودند ، سالانه به دولت عباسی ( باج ) یا مالیات پرداخت می نمودند . در آن زمان زن یا خانمی خود حکمران و فرمانروای هورامان بوده . بخاطر اینکه نوشته روی سکه اش از بین رفته نام آن زن شناخته نشده . اما سال تهیه آن سکه که به عربی نوشته شده سال 230 ه ق می باشد .

سپس در سراسر منطقه و یا مناطق ساتراپ ( سلطان ) نشین از سال 442 ه ق تا زمان عصر شاه پهلوی نام چند زن در هورامان که فرمانروایی نموده اند سینه به سینه بیان و بر سر زبانهاست .

** خاتو هوریزاد سلطان یکی است از زنان صاحب نام هورامان که بعداز کشتن اسکندر سلطان هورامان به سلطان هورامان انتخاب شده و فرمانروایی مناطق هورامان ، کمره و رزاو و شامیان را بعهده می گیرد . مدت سلطانی یا فرمانروائی هوریزاد سلطان نزدیک به یکسال یعنی از سال 1817 تا سال 1817 میلادی بطول انجامیده . سپس مقام و مسئولیت سلطانیش را به شوهرش محمد بگ واگذار می نماید . اسکندر سلطان چهار فرزند پسر داشته به نام ( رحمان بگ ، سلیمان بگ ، محمد زمان بگ و رحیم بگ ) این چهار فرزند پسر توانایی و لیاقت حکمرانی مناطق را نداشته اند تا بتوانند جانشین پدر شوند . به همین دلیل فرمان حکومتی کردستان به نام خاتو هوریزاد صادر شده و محمد بگ برادر اسکندر سلطان به عنوان نایب الحکومه خاتو هوریزاد سلطان انتخاب می شود .

** خاتو منیره سلطان یا خاتو منیژه سلطان یکی دیگر از زنان توانمند مناطق هورامان لهون بوده که فرمانروائی یا سلطان بودنش در حدود یکسال یعنی از سال 1826 تا سال 1827 میلادی بطول می انجامد . خاتو منیره سلطان به جای قادر بگ فرزند عمر بگ انتخاب می شود .

در مناطق هورامان زنان توانمند زیادی وجود داشته اند که اگر فرمانروا یا سلطان نبوده اند اما در مشورت برای فرمانروایان ، برای اداره کردن حکمرانیشان و یا در دیگر مشارکتهای اجتماعی دست توانائی داشته و نقش مهمی را ایجاد نموده اند .

همچین در منطقه شنیده و یا مشاهده شده که لقب و یا اسامی بسیار ی از طوایف و شوهران و اولاد را به نام مادر یا زن بیان  نموده اند که این نیز یکی دیگر از صفات و توانایی زنان هورامان بوده .

** نتیجه : در قرن اخیر و یا قرن بیست و یکم که قرن ارتباطات و علوم و فن آوری و تکنو لوژی نامیده می شود و علوم و فنون به حد شکوفایی رسیده زنان در بسیاری از کشورها از برابری حقوق و مساوی برخوردار می باشند . اما متأسفانه در بسیاری از کشورها دیگر جهان سوم مشاهده و یا شنیده می شوه که زنان ( مادران و خواهران و دختران ) مورد تحقیر و هتک حرمت و بی احترامی قرار می گیرند یا اینکه کمترین حق و حقوق انسانی برای آنان در نظر گرفته نشده ! همچنین از رفتن به مدرسه و دانشگاه و باسواد شدن جلوگیری بعمل می آید ، مدارس و دانشگاه زنان مورد حمله و تخریب قرار گرفته و سوزانده می شوند و دانش آموزان یا دانشجویان دختر اسیر و مورد تجاوز قرار می گیرند . یا با حمله به شهر و روستاها زنان و دختران را اسیر ضمن هتک حرمت بسیاری از آنان را در بازار به فروش می رسانند ! و در تعدادی از ممالک زنان هنوز فاقد شناسنامه و حق شرکت در سرنوشت و یا انتخابات را ندارند و از انجام امورات یا فعالیتهای اجتماعی مثل رانندگی هم منع می باشند ! و یا اینکه در کشوری بزرگ که جمعیت میلیاردی دارد در میان اتوبوس های خط واحد دسته جمعی به دختران و زنان تجاوز می نمایند ! بهمین دلیل قرن 21 را قرن سیاهی برای زنان و جامعه می توان نام نهاد .

اما این زنان هورامان بوده اند که در قرنها پیش توانسته اند آگاهی ، توانمندی ، لیاقت و فهم و شعور خودرا به معرض نمایش بگذارند . زنان هورامان ضمن برابری حقوق با مردان در کلیه امورات سیاسی و اجتماعی حضور فعال داشته اند و توانسته اند رهبری یا حکمرانی و فرمانروائی منطقه و هورامان را بعهده گرفته و به مقام شاهی ( شاه کوچک ) و یا سلطانی برسند و مسکوکاتی هم با نام و تصویر خود داشته باشند . این نشان و افتخاری است برای جامعه هورامان علی الخصوص زنان هورامان که تاریخ از آنان به نیکی نام برده ..

 

منابع تاریخی :

میژوی هه ورامان            نوشته دکتر محمد امین هورامانی

سه بوردیکی هه ورامان و سه ردانیکی ته ویله      نوشته عبدالرزاق عبدالرحمن محمد

پاوه – فتح اله نجفی 5/9/1393

9 پاسخ برای “فرمانروایی زنان هورامان / فتح اله نجفی

  • خسرو شريفي در تاریخ آذر 9, 1393 گفت:

    بسيار عالي بود.موفق باشيد

  • محمدعلی حشمتی در تاریخ آذر 9, 1393 گفت:

    سلام درتنگ غروب کنار دریای پارس درغربت دل تنگ موطن وزادگاه خودشدم سری به دنیای مجاز زدم ناخوداگاه انچه مربوط به قوم کردبودراجستجوکردم چون خاطره خاطره خوب از شهر پاوه داشتم نام این شهررابه موتوریابنده سپردم ومقاله جناب نجفی راخوندم مشعوف شدم چون جا افتادن فرهنگ تحقیق درتمامی ابعادزندگی جای خرسندیست وقتی نگاهی به تحقیق کردم نشان از بینش ژرف محقق داشت ومهمتر از همه اینکه دید مرد سالار درفرهنگ کرد را به فراموشی سپرده بود هرچند بی هوا خود را به فرهنگ فمنیست نسپرده بود فقط صرف تحقیقی تاریخی پژوهشی بود ممنونم وامیدوارم بیشتر از شما مطالعه نمایم

  • جباری در تاریخ آذر 8, 1393 گفت:

    دەس وەش بابەتێوە بە کەڵک بێ.

  • ئیبراهیم شه‌مس در تاریخ آذر 7, 1393 گفت:

    سپاس په‌ی کاکه‌ فه‌تحوڵای نه‌جه‌فی ئازیزی به‌ ڕاسی بابه‌ته‌که‌ فره‌ به‌ که‌ڵک بێ به‌رذم دانشنامه‌نه‌ نیامه‌ره‌. به‌ ئاواته‌و سه‌ربه‌رزی وه‌ڵاته‌که‌یما.

  • سامان نادری در تاریخ آذر 7, 1393 گفت:

    جالب و آموزنده بود . موفق و پیروز باشید

  • ولی فتاحی در تاریخ آذر 7, 1393 گفت:

    جناب آقای نجفی مقاله وزین تان را مطالعه نمودم و بر قلم توانایتان درود فرستادم . ایکاش در عصر کنونی وجود زنان اورامان را در کنار سایر زنان ایران زمین هر چند بصورت کجدار و مریز در صحنه های اجتماعی نظاره گر می بودیم تا بر گذشته پر افتخارمان بیشتر مباهات بورزیم. برای نمونه در انخابات دو سال گذشته شوراهای شهر و روستا در میان 28 کاندیدای شهرپاوه حتی یک نفر خانم حضور پیدا نکرده بود این در حالیست که در شهرستانهای همجوار از جمله روانسر و جوانرود ثبت نام خانمها چشمگیر و ورودشان به نمایندگی نیز تحقق پیدا نمود. در میان نویسندگان و …..نیز متاسفانه حضورشان کم رنگ که امیداست با تلنگری که وارد می شود و یاد اوری بزرگوارانی چون جنابعالی و دوستان دیگر در تداوم گذشته پر افتخار زنان اورامان حتی گوی سبقت را از انان بربایند.این نقد کم بضاعت و بی لعاب اینجانب نه اینکه از ارزش مقاله قدرتمند و آکادمیک جنابعالی نخواهد کاست بلکه شاید شروعی برای حضور مادران و دختران ما در عرصه های اجتماعی باشد . ممنونم از اینکه ما را باتاریخمان بیشتر آشنا می کنید

  • sh در تاریخ آذر 6, 1393 گفت:

    مرسی از شما آقای نجفی ٬امیدوارم همیشه پرچم خانم ها بالا باشه٬ و اقایون همیشه دعا کنن که هیچ خانه ای بدونه فرمانروا نباشد.

  • ا-م در تاریخ آذر 6, 1393 گفت:

    اقای نجفی عزیز زیاد نگران ز نان نباش اگه در گذشته یک منطقه یک فرمانروای زن داشته الان هر خانه ای یک فرماتروا دارد

  • حسینی در تاریخ آذر 6, 1393 گفت:

    اقای نجفی ، بسیار جالب و آموزنده بود .همواره موفق و موید باشید